Anadolu’da iki as rdan fazla hüküm süren Selçuklular gerek kom u ülkelerden ve gerekse Anadolu’da gördüklerinden etkilenerek bunlar harmanlam ve kendi geleneklerini bozmadan yarat da ekleyerek yeni bir üslup ortaya ç karm lard r. Selçuklular bu sayede kendine özgü sanat eserleriyle Anadolu’ya farkl bir görünüm kazand rm lard r.
Selçuklu dönemi çini sanat , yüzlerce y l devam etmi ve sonraki dönemlerin sanatlar nda da etkisini hissettirerek, nesilden nesile aktar lm ve bugünkü yerini alm r.
Günümüze kadar etkisini devam ettiren Selçuklu çini sanat na e itim alan nda ne kadar yer verildi i dü üncesiyle Türkiye genelinden seçilen farkl bölgelerdeki alt farkl üniversitenin, Mesleki E itim Fakülteleri ve Güzel Sanatlar Fakültelerinin Seramik ve Çini Bilim Dallar nda okuyan 3. ve 4. s f ö rencilerine anket uygulanm r. Anket uygulamas n ard ndan yap lan analizler neticesinde, ankete kat lan ö rencilerin demografik özellikleriyle (Cinsiyet, ya , ailenin ekonomik durumu, ailenin e itim durumu, mezun olunan lise türü), Selçuklu çini sanat n e itim ö retim etkinliklerindeki kullan m durumunun betimlenmesi ve ö rencilerin Selçuklu Çini Sanat ’n n e itim ve ö retim etkinliklerindeki yeri ve önemiyle alakal görü leri tespit edilmi tir.
Yap lan anket uygulamas n cinsiyet da na bak ld nda ço unlukla bayanlar n bu bölümleri tercih ettikleri anla lmaktad r. Buna göre bayanlar n oran %85,7; erkeklerin oran ise %14,3 olarak tespit edilmi tir.
Ya de keninde ise ö rencilerin farkl ya aral klar nda olduklar ve %98,2’lik gibi büyük bir bölümünün bu ankete kat lm oldu u görülmektedir. Ankete kat lan ö rencilerin %65,5 gibi büyük bir oran n 21-23 ya aral nda oldu u tespit edilmi tir.
Anne ve babalar n e itim durumlar na % 98,2 gibi bir bölümü cevap vermi olup babalar n e itim durumunun %75 gibi bir bölümünün lise ve üstü oldu u dü ünülürse babalar n e itim düzeyinin genel olarak iyi düzeyde oldu unu söylemek mümkündür. Annelerin e itim durumuna bakt zda ise 85,2’ sinin Lise ve alt nda e itim düzeyine sahip olduklar ve bu durumda babalar n e itim düzeyinden oldukça dü ük oldu u görülmü tür.
Yap lan ara rmada dikkat çeken hususlardan bir tanesi de Ö rencilerin demografik özelliklerinin ortaya kondu u mezun olduklar lise türü sorusuna verilen cevaplard r. Bu
soruya bak ld nda Düz Lise mezunlar n (%64,3), Güzel Sanatlar (%12,5) ve Meslek Lisesi (%23,2) mezunlar na göre oldukça fazla oldu u görülmektedir. Bu durum sanat e itimi veren kurumlara ö renci yeti tiren Meslek Liseleri ve Güzel Sanatlar Liseleri aç ndan oldukça dü ündürücü bir sonuçtur.
rencilerin ders d nda seramik çal p çal mad klar na dair sorulan soruya ankete cevap verenlerin % 54,5’inin ders d faaliyetlerde seramik çal klar belirtmi lerdir. Ba ka bir soru ise ders d nda çini çal yor musunuz sorusudur ve bu soruya göre de rencilerin % 85,7 si ders d nda çini çal klar ifade etmi lerdir. Bu sonuçlara göre ders
faaliyetlerde seramik ve çini çal lmas , ö rencilerin arzu ve istekleri ile aç klanabilir. Ara rmada deneklerin %90’a yak e itim ald klar kurumlarda seramik atölyesine sahip olduklar belirtmi lerdir. Bu sonuca göre okullarda seramik e itimine yönelik atölyelerin varl hususunda bir eksiklik görülmemi tir. Bu e itim kurumlar nda çini dekorlama atölyesinin varl ara ld nda ise %58,8’i çini dekorlama atölyelerinin bulunmad belirtmi lerdir. Bu sonuca göre ise bu kurumda çini uygulama mekanlar konusunda eksikliklerin oldu unu anla lmaktad r.
rencilerin ‘‘okulunuzda seramik e itiminin gerek teknik gerek malzeme ve uygulama ortam aç ndan yeterlimidir’’ sorusuna, yar dan fazlas n eksiklikler bulundu unu belirtmeleriyle beraber yeterlidir cevab vermi tir. Bu soruya k smen cevab vermelerine ra men Seramik Çini Sanat uygulamalar için kullan lan atölye, ar ivler ve malzemeleri yeterli buluyor musunuz sorusuna ö rencilerin %70,6 gibi ciddi bir oran ise hay r cevab vermi lerdir. Bundan da anla laca üzere iki soruyu ili kilendirdi imizde seramik atölyelerinin bulundu u fakat gerek teknik, gerek malzeme ve uygulama aç ndan smen yeterli oldu u fakat ö rencilerin verdikleri cevaplara göre e itim gördükleri okullarda çini atölyelerinin bulunmad ve seramik atölyelerinde çini e itimini uygulaman n zor oldu u, çini ar ivlerinin ve malzemelerinin de yetersiz oldu u anla lmaktad r. Çini atölyesinin ar iv ve malzeme eksikli i olmas na ra men ö rencilerin % 85’e yak çini itimi veren ö retim eleman n çini hakk nda yeterli bilgiye sahip oldu unu dü ünmektedir. Buna benzer ba ka bir soruda ise Selçuklu çinileri hakk nda dersi veren ö retim eleman n yeterli olup olmad sorulmu ve ö rencilerin %70’ e yak yeterli oldu unu belirtmi lerdir. Buda ö rencilerin Selçuklu Çini Sanat tam anlam yla ö renmeleri aç ndan olumlu bir durumdur.
Ba ka bir soruda ise “ö renim gördü ünüz bölümde çini sanat uygulanmakta m r” sorusuna ö rencilerin %62,5’i evet yan verirken %37,5’i hay r demi tir. Ö rencilerin verdi i cevaplar göz önünde bulundurularak denilebilir ki okullar n tamam na yak n müfredat nda bu içerik olmas na ra men çini sanat neden uygulanmamaktad r? Buna sebep teknik alt yap eksikli imi, yoksa dersi verecek akademik eleman n yetersizli imidir?
“Seramik Dersinde Çini Çal mas Haz rlarken Yararlan lan Kaynaklar” sorusuna rencilerin %100’ü cevap vermi lerdir ve bu cevaplara bak ld zaman ö rencilerin uygulanacak çal mada kaynak ara rmas yaparken sorun ya amad klar anla lmaktad r. Hem kendi özgün tasar mlar , hem de internet ve çini konusunda bas lan kitaplar uygulama ras nda kaynak aç ndan yard mc olacak düzeyde oldu u tespit edilmi tir. Ayr ca rencilerin %68’i ya ad klar yerlerdeki tarihi eserleri de örnek olarak yapt klar çal malarda uygulamaktad rlar.
‘‘Çini desenlerini uygularken hangi dönem çinilerine a rl k veriyorsunuz’’ sorusuna rencilerin %60’ Selçuklu çinilerini, %40’ da Osmanl çinilerini tercih ettiklerini belirtmi lerdir. Ve Selçuklu çinilerini tercih eden ö rencilerin %81’lik k sm ya ad klar çevrede Selçuklu eserlerinin bulundu unu ve Selçuklu çinilerini uygulamak için ya ad klar çevreden, Selçuklu çinileri üzerine bas lm kitaplardan, internet ve foto raflardan faydaland klar belirtmi lerdir. Uygulad klar bu çal malarda motif aç ndan %28,6’s figür, geometrik, bitkisel, yaz motiflerinin hepsini kullanm lard r.%23,8’i figürlü motifleri tercih ederken, %14,3’üde bitkisel motifleri tercih etmi lerdir. Teknik olarak ise % 45 gibi büyük bir ço unlu u s ralt tekni ini,%15’i s ralt ve s rüstü tekniklerini, %10,0’luk k sm kabartmal çini tekni i derken, %10’luk ba ka bir k sm ise s ralt , s rüstü ve kabartmal çini tekniklerini uygulad klar belirtmi lerdir.
Ankete kat lan deneklerin ‘‘Selçuklu Çini Sanat uygularken geleneksel formlardan faydalan yor musunuz’’ sorusuna %90’ evet yan vermi lerdir ve Ö rencilerin %70’e yak Selçuklu çinilerini süs e yas nda uygulamay tercih ettiklerini belirtmi lerdir. Ayr ca ankete kat lanlar n yar ndan ço u piyasada sat lan haz r formlar kulland klar ifade etmi lerdir. Bundan ç karaca z sonuç ise ö rencilerin çal malar haz rlamada bu yönde ilim göstermeleri ilerde yapacaklar özgün çal malar n önünü t kayacak ve yeni fikirlerin olu mas engelleyecektir. Ö retim elemanlar n bu hususta daha titiz davranmalar gerekmektedir. Mutlaka haz r formlar zaman aç ndan fayda ve kolayl klar getirmektedir. Fakat nerede ve nas l kullan lmas gerekti inin de bilinmesi gerekmektedir.
renciler, uygulad klar çal malar n s rlan p f nland ktan sonra ortaya ç kan sorunlar n nedenlerine %50’ye yak n k sm f nlama esnas nda ç kan teknik aksakl klar ve
rencilerin uygulamadaki eksiklikleri oldu unu belirtmi lerdir.
‘‘Fakülte D nda Çini Sanat ndan Faydalan lan Yerler’’ sorusuna ö rencilerin %77,4’ü internetten,%16,1’ide özel çini atölyelerinden faydaland klar belirtmi lerdir. Fakülte d nda çini sanat ndan faydalanma nedenlerine ise ö rencilerin %40 ’ malzemelerin yetersizli i %20’si uygulama ve f nlama esnas ndaki sorunlar,%20’si merak ve istek %20’side ö retim elemanlar n çini konusunda bilgi aktar konusunda yetersizli i ve malzemenin yetersizli i cevaplar vermi lerdir. Bu bilgilere göre ö renciler e itim ald klar bölümlerde çini konusunda gerek teknik, gerek uygulama a amas nda eksiklikler ya amaktad rlar ve bu nedenle çini konusunda fakülte d nda çini e itimi veren kurumlardan faydalanarak, bu alandaki eksikliklerini gidermeye çal maktad rlar.
rencilerin seramik ve çini sanat n e itim-ö retim etkinliklerindeki yeri ve önemi ile ilgili görü lerinin demografik de kenlerine (üniversiteleri dahil) ba olarak de ip de medi ini belirlemek için yap lan ara rmada ö rencilerin farkl de kenlerde olmalar na ra men büyük bir ço unlu u ‘‘Seramik atölye derslerinde çini sanat uygulanmal r’’ görü üne kat ld klar belirtmi lerdir. Bu sonuçtan ö rencilerin bu sanata kar ilgili olduklar ve bu sanat ö renme gayretinde olduklar sonucunu ç karabiliriz.
‘‘Çini desenleri orijinale ba kalarak seramik üzerine uygulanmal r’’ görü üne cinsiyet, ya , anne ve baban n e itim durumu ve ö renim gördü ü üniversiteye bak ld nda büyük bir ço unluk kat ld klar belirtirken ailenin gelir durumu, mezun oldu u lise durumuna göre farkl klar göstermektedir. Buradan güzel sanatlar lisesi ve meslek lisesi rencilerinin normal lise mezunlar na oranla Selçuklu çini sanat nda geleneksel yap n korunmas gerekti i dü üncesinde oldu u sonucunu ç kartabiliriz.
‘‘Sanat e itimi kapsam nda çini uygulamalar alan nda ö rencilerin iyi yeti mesi, kurum olanaklar ve e itimcinin çabas yan nda, ö rencinin kendi sorumluluklar na da ba r’’ görü üne demografik de kenlere göre kat mc lar n büyük ço unlu u kat ld klar belirtmi lerdir. Verilen bu cevaplarla ö rencilerin kendi geli im süreçlerinde sunulan imkânlar d nda kendi sorumluluklar n da fark nda olduklar görülmü tür.
‘‘Çini e itiminde geleneksel e itim anlay yerine, özgün, ça da , modern çini tasar mlarla çini sanat na yeni bir boyut getirilmelidir’’ görü üne demografik de kenlere
göre ö rencilerin büyük ço unlu u kat ld klar belirtmi lerdir. Bu sonuca göre ö rencilerin modern ve kendi özgün tasar mlar geleneksel çini motifleriyle harmanlayarak ça da tasar mlar olu turulmas hususunda hem fikir olduklar sonucuna var lm r.
‘‘Yüksek ö retim kurumlar n çini e itimi programlar nda yer verdikleri e itim, renciyi hayata haz rlamaktad r’’ görü ünün cinsiyet ve ya durumuna göre da yap ld nda erkek ve k z ö rencilerin, ayr ca tüm ya gruplar n %50 ye yak bu görü e kat lmad klar belirtmi lerdir. Bu ö rencilerin ya lar itibariyle mezun olma seviyesindeki
renciler olabilece i dü ünülürse, bu oran n yüksekli i dikkat çekicidir.
‘‘Yüksek ö retim kurumlar n çini e itimi programlar nda yer verdikleri e itim, renciyi hayata haz rlamaktad r’’ görü ünün ailelerin ekonomik durumu de keni yönünden de erlendirilmesi sonucunda anlaml farkl klar ortaya ç kt görülmü tür. Bu soruya cevap verenlerin oran na göre Ailesinin geliri 2000TL ve alt nda olan ö rencilerin %52,4’ü kat lmad klar belirtirken ailesinin geliri 2000TL üzerinde olan ö rencilerin % 28,6’s bu görü e kat ld klar belirtmi lerdir. Ülke ekonomisine göre gelir durumu birbirinden farkl gruplar mevcuttur. Ekonomik durumu dü ük olan ö rencilerin kendilerini geli tirecek imkanlar dan yeterince faydalanamayacaklar dü ünmelerinden dolay ekonomik durumu iyi olan arkada lar na oranla gelecekleri ile ilgili kayg lar n oldu u söylenebilir. Bunun neticesinde de yüksek ö retim kurumlar n çini e itimi programlar nda yer verdikleri e itimin ö renciyi hayata haz rlamad görü ünü savunmaktad rlar.
‘‘Yüksek ö retim kurumlar n çini e itimi programlar nda yer verdikleri e itim, renciyi hayata haz rlamaktad r’’ görü ünün anne ve baban n e itim durumu de keni yönünden de erlendirilmesi sonucunda anlaml farkl klar n olmad görülmü tür. Bu soruya cevap verenlerin %50’ye yak n büyük bir ço unlu u bu görü e kat lmad klar ifade etmi lerdir. Özellikle ailesinin e itim düzeyi ilkokul ve lise düzeyinde olan ö renciler verilen itimin kendilerini hayata haz rlama noktas nda yetersiz kald dü üncesiyle gelece e dair kayg lar n daha fazla oldu u görülmü tür.
‘‘Yüksek ö retim kurumlar n çini e itimi programlar nda yer verdikleri e itim, renciyi hayata haz rlamaktad r’’ görü ünün ö rencinin mezun olduklar lise türüne göre de keni yönünden de erlendirilmesi sonucunda anlaml bir farkl n ortaya ç kt görülmü tür. Yüksek ö retim kurumlar nda çini e itimi ö renciyi hayata haz rlar görü üne kat lmama oran güzel sanatlar lisesi mezunu ö rencilerde di erlerine göre daha dü üktür.
Buradan güzel sanatlar lisesi ö rencilerinin ald klar e itimi meslek lisesi ve düz lise mezunu rencilere k yasla meslekleri olarak seçmeleri sonucuna ula abiliriz.
‘‘Yüksek ö retim kurumlar n çini e itimi programlar nda yer verdikleri e itim, renciyi hayata haz rlamaktad r’’ görü ünün ö rencinin ö retim gördü ü üniversite türüne göre de keni yönünden de erlendirilmesi sonucunda anlaml bir farkl n ortaya ç kt görülmü tür. Gazi Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi,18 Mart Üniversitesi ve Dumlup nar Üniversitesi bu görü e kat lmad klar eksikliklerin bulunmas ndan dolay e itimlerini tamamlad klar nda ald klar e itimin yetersizli inden dolay s nt ya ama kayg lar n bulundu u anla lmaktad r. Süleyman Demirel üniversitesindeki ö rencilerin bu görü e cevaplar %45,5’kat lmad klar %45,5’ide kat ld klar belirtmi lerdir. Sakarya üniversitesinde ö renim gören ö rencilerin ise %50’ye yak kat ld klar belirterek çini
itiminin yeterlili ini savunmu lard r.
Genel anlamda görülmü tür ki ö rencilerin farkl de kenlere göre bile fikirleri aras nda anlaml farkl k yoktur. Ö renciler e itim ald klar okullardan çok ey beklemektedirler. Toplum için iyi yeti mi ki ilik yap geli mi , hayat n ve kendinin fark nda olan bireyler olmal rlar. Her ne kadar okullar imkânlar noktas nda yetersiz kalsa da renciler bununla yetinmemelidir. Sonuçta bu toplum içinde ya amaktalar ve gelecekte burada ya ayacaklard r. Ders içi ve ders d nda yap lan faaliyetlerin mutlaka eksikleri olacakt r. Bütün bu dü üncelerin seramik ve çini e itimindeki eksikler ba lam nda dü ünülmesiyle gelece in sanat üreticileri ve sanat e itimcileri olan ö rencilere çok i dü mektedir.
Sonuç olarak bütün bu bilgiler nda denilebilir ki:
Seramik e itiminde ö rencilere sunulan imkânlar yetersiz kald ndan dolay Selçuklu Çini Sanat ö retmek için gerekli olanaklar sa lanarak ö rencinin kayb önlenmelidir.
“Sürekli de en, geli en, yenilenen sanat dünyas nda geçmi ten miras kalan Selçuklu Çini Sanat ile ilgili seramik e itimi veren kurumlarda e itici kadrolar, bu mirasa ne kadar sahip ç yorlar ve ö rencilere ne ölçüde aktarabiliyorlar” sorusunun cevab n bu alandaki s nt lar n çözümünün anahtar oldu u unutulmamal r.
Seramik e itimi içerisinde Çini e itimine ve Çini sanat içinde Selçuklu Çini sanat na verilen önem art lmal , programlar noktas nda eksiklikler varsa en k sa zamanda eksiklikler giderilmelidir.
Mevcut müfredat programlar n Selçuklu Çini Sanat n ö renilmesi ko ullar na uyup uymad na, uygulama noktas nda gereksinmeleri kar lay p kar lamad na bakmak gerekmektedir. Okullarda verilen geleneksel e itim anlay n yan nda, modern, özgür, ara rmac , denemeye ve sorgulamaya yatk n anlay lar n yer ald bir programa ve bunlar n uygulay lar na yer verilmelidir.
Kurumlar, bin y a an bir geçmi i olan Selçuklu çini sanat dejenere etmeden modern insan n estetik anlay na uygun tasar mlarla, alan nda özgün ürünler yaratan, geli meleri ve ça da yakla mlar takip eden, gençlerin gelece e haz rlanmas nda önemli katk lar olabilecek tasar mc lardan deneyim ve uygulama noktas nda faydalanabilmelidir.
Seramik e itimi veren kurumlar, çini piyasas yla çok yönlü bir i birli i içinde olmal ve çini alan ndaki yenilikleri yak ndan takip etmelidir. Ayr ca kendi sektöründe çal an kurulu larla bir dayan ma ve yard mla ma olgusu yaratabilmelidir.
itim kurumlar na devletin çok fazla bir katk olmamaktad r ve yeterli olmad da bir gerçektir. Seramik ve çini e itimi için iyi bir alt yap n gereklili i yap lan çal malarla daha iyi anla lacakt r.
KAYNAKÇA
atekin, M. (2003). Selçuklu Dönemi Seramik Yüzeylerde nsan Betimlemeleri, Yay nlanmam Sanatta Yeterlilik Tezi, Eski ehir.
Ar k, R. (2000). Kubad Abad Selçuklu Saray ve Çinileri.(Birinci Bask ) stanbul:Türkiye Bankas Kültür Yay nlar .
Artut, K. (2001). Sanat E itimi Kuramlar ve Yöntemleri, Ankara: An Yay nc k. Aslanapa, O. (1962). Türk arkeoloji dergisi, Ankara,
Aslanapa, O. (1964a) Kayseri’de Keykubadiye Kö kleri Kaz . Türk arkeoloji dergisi, XIII,Ankara
Aslanapa, O. (1964b) Türklerde Arma Sanat . Türk Kültürü, 6, ubat,Ankara Aslanapa, O. (1965a) Anadolu Türk Çini ve Keramik Sanat . (Onuncu Bask )
Aslanapa, O. (1965b) The Seldschukischen Fliesen m Museum Van Antalya. Cultura Turc ca II, 1: 153-177
Aslanapa, O. (1966) Antalya Müzesinde Selçuklu Çinileri. Re it Rahmeti Arat için, 4- 25 (Türk Kültürünü Ara rma Enstitüsü Yay nlar : 19, Seri: 1), Ankara.
Aslanapa, O. (1984). Türk Sanat . Remzi Kitabevi, stanbul
Aslanapa, O. (1990). Türk Sanat . I. II, Kültür Bakanl Yay nlar , Ankara. Aslanapa, O. (1993). Türk Sanat El Kitab nk lap Kitabevi , stanbul.
Aslanapa, O. (2003). Türk Sanat . Remzi Kitabevi, stanbul Altunel, S. (1997). Kütahya Çinicili i ve Çini Atölyeleri, Konya
Atalay, M. ( 1983 ). Kütahya çinicilik sanayinin incelenmesi. Eski ehir. Anadolu üniversitesi yay nlar .
Atalayer, F. (1994).Temel Sanat Ö eleri. Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yay nlar , No:5, Eski ehir.
Bak r, S. T. (1999a). "Geçmi ten Günümüze Türk Çini Sanat nda Tasar m". 2000'li Y llarda Türkiye'de Geleneksel Türk El Sanatlar n, Sanatsal, Tar msal ve Ekonomik Boyutu Sempozyumu Bildirileri, T.C. Kültür Bakanl , Ankara,
Bak r, S. T. (1999b) znik Çinileri ve Gülbenkyan Koleksiyonu. (Birinci Bask ) T.C Kültür Bakanl Yay nlar , Ankara.
Baltac lu, . H. (1939a). Türke Do ru. (1. cilt) Kültür Bas mevi, stanbul
Baltac lu, . H. (1939b). Sanat n Cemiyet Hayat na Hizmeti. Yeni Adam Gazetesi, 27 nisan 1939, Say 226 s. 12-13.
Baltac lu, . H. (1964). Pedagojide htilal. Anadolu Matbaas , stanbul.
Baltac lu, . H. (1971). Türk Plastik Sanatlar . Milli E itim Bas mevi, stanbul. Bayburto lu, Z. (1993). Anadolu’da Selçuklu Dönemi Yap Sanatç lar , Erzurum. “Anadolu Selçuklu Devri Büyük Programl Yap lar nda Ön Yüz Düzeni”, Vak flar Dergisi, Ankara.
Bayrak, E. (2006). Kütahya Çinilerinin Teknik Ve Desen Özellikleri. Yay nlanm Yüksek Lisans Tezi,Ankara.
Birol, . Derman, Ç. (2001) Türk Tezyini Sanatlar nda Motifler, Kubbe Alt Ne riyat -26, stanbul
Büyükçanga,H. (2006). Anadolu Selçuklu Seramiklerinde Figürlerin Dili ve Resim E itimi Aç ndan ncelenmesi. Yay nlanm Yüksek Lisans Tezi,Konya
Demiriz, Y. (1979).Osmanl Mimari Süsleme - I, Kültür Bakanl Yay nlar -263, stanbul Diyarbekirli, N. (1972). Hun Sanat , Milli E itim Bas mevi T.C.Konya Valili i l Kültür Müdürlü ü Yay nlar S. 33, stanbul.
Düzarato lu, V. (1997) Anadolu Selçuklu devri çini desenlerinin,günümüz yer ve duvar karosuna yans mas . Yay nlanmam Yüksek Lisans Tezi,
Erginsoy, Ü. (1978), slam Maden Sanat n Geli mesi, Kültür Bakanl Yay nlar : 265, stanbul.
Erdemir, Y. (2001) Karatay Medresesi; Çini Eserler Müzesi, Konya Valili i l Kültür Müdürlü ü Yay nlar , Konya.
Emel,E. (1973). Türk ul-Acemlerin Eseri Samarra’da Cavsak ul - Hakani’nin Duvar Resimleri. stanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Y ll , say : 5, , s. 309 - 358. stanbul. Erdmann, K. (1959). Saraybauten des 13. und 14. und Jhdts. in Anatolia. Ars
Oriantalis,
Geray, H. (2004). Toplumsal Ara rmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giri . Siyasal Kitabevi, Ankara.
Gökay, M. (1998). Birle tirilmi Sanat E itimi Yöntemine Göre lkö retim 2.Basama nda Sanat Ele tirisinin Uygulanmas ve Sonuçlar . Doktora Tezi. Konya.
Gündo du, H. (1993). konografik Aç dan Türk Sanat nda Rumi ve Palmetler. Sanat Tarihinde konografi, Hacettepe Üniversitesi Yay nlar , Ankara.
Günüç, F. (2003). Anadolu-Asya li kisi çerisinde Ku ak Yaz Gelene i. Sanatta Anadolu- Asya li kileri Sempozyumu, 6-7 Mart.
bni Bibi, (1941). Anadolu Selçukî Devleti Tarihi, Çev: M. N. Gençosman, (Yay: Uzluk Ne riyat), Ankara.
zzet, H. (1962) Kongreye Sunulan Tebli ler, Ankara.
Kahveci.M. (1998) ,Prof.Dursun Y ld m Arma an Pars Y ,Ankara
Karaya murlar, B. (1991). Yarat Bireylerin Yeti tirilmesi Aç ndan Genel E itim çinde Sanat E itiminin Yeri. Dokuz Eylül Üniversitesi 1. E itim Kongresi Bildiriler Kitab .s.368-387. zmir.
Karpuz, H. (2002). slâm Öncesi Türk Sanat n slâmi Döneme Etkisi.Türkler , C.6, s. 39. Ankara.
Kerametli, C. (1986a) Asya'dan Anadolu'ya Türk Çini ve Seramik Sanat , Türk Çini Sanat ndan Örnekler. Ak Yay nlar , stanbul.
Kerametli, C. (1986b). Anadolu Selçuklu Devrinde Duvar Çinileri, Türk Çini Sanat ndan Örnekler. Ak Yay nlar , stanbul.
Keskiner, C. ( 2002 ). Türk süsleme sanatlar nda stilize çiçekler hatai. Ankara. Nehir matbaac k.
nç, A. C. (1999) 2000'li Y llarda Türkiye de Geleneksel El Sanatlar n Sanatsal, Tasar msal ve Ekonomik Boyutu Sempozyum Bildirileri,Ankara
nay, C. (1993). Sanat Tarihi. T.C. Kültür Bakanl Yay nlar , Gaye Matbaac k. Ankara. k, M. (1996). Anadolu Selçuklu Dönemi Geometrik Çinilerin Grafiksel Düzenlenmesi.
Yay nlanmam Yüksek Lisans Tezi, Konya
lu, O. T. (2002). Sanatta E itim -Görmek, Ö renmek, Yaratmak. Pegem A Yay nlar . Ankara.
Koçer, M. (1998), Geçmi ten Günümüze Türk Çini Sanat . Ya ayan Konyal Sanatç lar ve Eserleri. Selçuklu Belediyesi Kültür Yay nlar S.10,Konya.
Kuban, D. (1972). Ortaça Anadolu-Türk Sanat Kavram Üzerine. Malazgirt Arma an , Ankara.
Kuban. D. (1993). Bat ya Görünmenin Sanatsal Evreleri.Anadolu'dan Önce Türklerin Sanat Ortakl klar. I Bask , Cem Yay nevi, stanbul.
Kuban. D. (2002). Selçuklu Ça nda Anadolu Sanat . Yap Kredi Yay nlar ;
Yay nlanmam Yüksek Lisans Tezi, Konya
Mülayim, S. (1982), Anadolu Türk Mimarisinde Geometrik Süslemeler. T.C.Kültür Bakanl Yay nlar
Mülayim,S. ( 1989). Selçuklu Sanat nda nsan Figürünün konograf k Kayna . III. Antalya Selçuklu Semineri, Antalya.
Mülayim, S. (1999). De imin Tan klar , Kaktüs Yay nlar , stanbul.
Oral, M.Z. (1953). Kubad Âbâd Çinileri”. Belleten, C. XVII, S. 66, Ankara Otto D. K. (1957). Türkische Keramik. Ankara.
Ögel, S. (1972). Ortaça Çerçevesinde Anadolu Selçuklu Sanat . Malazgirt Arma an ,