Bu araştırmada; geleneksel işleme teknikleri ve süsleme motifleri Accurate4 nakış desen sistemi kullanılarak tasarım ve uygulama alanında yeniden değerlendirilmiştir. Bu kapsamda; Türklerin Orta Asya’da yaşadığı M.Ö. 1. Binden başlayarak Osmanlı İmparatorluğu Dönemini de içine alan zaman diliminden Türk Sanatı’nda kullanılmış motifler incelenmiştir. Bu araştırma sonucunda, figürlü bezemelerden; kuş, balık, aslan, geyik-kartal, bitkisel bezemelerden; selvi, lale, krizantem, nar, lotus-palmet, çarkıfelek, geometrik bezemelerden; Mühr-ü Süleyman, çintemani, mimarili bezemelerden; ev, kuyu, mitolojik bezemelerden; şahmeran, doğa kaynaklı bezemelerden; güneş motifleri seçilmiştir.
Motiflerin tasarımları Accurate4 nakış desen sisteminde yapılmıştır. Tasarımlarda “muşabak, hesap iğnesi (düz ve verev), gözeme, aplike, dival işi, balıksırtı, şekline göre pesent, sarma, civankaşı, puan, verev pesent, düz pesent, ciğerdeldi,” geleneksel iğne tekniklerinin görünümleri elde edilmiştir. Accurate4 nakış desen sisteminin sabit ayarlarında bu tekniklerin uygulaması bulunmadığından, tekniklerin oluşturulma aşaması uzun deneme sürecini gerektirmiştir. Bu aşamaya oranla, elde edilebilmiş geleneksel işleme tekniklerinin motifler üzerine uyarlanması daha hızlı sonuçlanmıştır. Tasarım bir kez tamamlandıktan sonra, sistemde bulunduğu sürece, motifin boyutu, sayısı, kompozisyonu ve renkleri değiştirilerek birçok farklı ürün oluşturulabilir. Bu durum, daha kısa zamanda el işlemelerine benzeyen görünümde ürünler elde edilebilmesi açısından fayda sağlamaktadır.
Bir motifin tasarımında birden fazla iğne tekniği kullanılmıştır. Bir motif üzerinde kullanılan iğne teknikleri ile oluşturulan kombinasyonda Türk İşleme Sanatı’ndaki üslup yansıtılmaya çalışılmıştır.
Bilgisayarda oluşturulan tasarımlar, “Barudan” marka altı başlı bilgisayar destekli nakış makinesine disketle aktarılarak işlemeler yapılmıştır. Her bir motif iki farklı ürün çeşidinde kullanılmıştır. Araştırmamıza kaynaklık eden peşkir, çini levha, bakır tepsi, eyer örtüsü gibi geleneksel kullanım eşyalarından hareketle geleneksel veya değişen modanın etkisiyle dekoratif ürünler de ortaya konmuştur. İşlemeler tamamlandıktan sonra kenar temizlikleri ve süslemeleri yapılmıştır. Araştırma kapsamında; “Beş adet örtü; üç adet kırlent; ikişer adet şemsiye, atkı-bere, kol çantası, elbise ve seccade; birer adet cepken, tablo, cübbe, tepsi, , abajur, gazetelik,,
145
ayna, tozluk, seccade hurcu, perde, havlu ve fotoğraf albümü” ürün türleri oluşturulmuştur. Tamamlanmış ürünler, katalog bölümünde fotoğrafları ve detaylı bilgileriyle yer almıştır. Uygulamalardaki ürün çeşitliliği deneysel olup, daha sonra yapılabilecek çalışmalar için kaynak olacağı düşünülmektedir.
Geleneksel nakış eğitimi almış kişilerin nakışı günlük kullanım eşyalarında daha fazla türe uygulaması, nakışın günlük hayatta daha fazla var olmasını sağlayabilir. Bu durumun da işlemeli ürünlere olan talebi arttıracağı ve bu alanda eğitim almış kişilerin istihdamında fayda sağlayacağı düşünülmektedir. Bununla birlikte, bu alanda kullanılan kumaş, iplik, araç-gereç, kalite ve çeşitliliğinin artacağı ve işleme ile ilgili üretilen teknolojinin ihtiyaçlar doğrultusunda yönlendirebilir duruma geleceği beklenmektedir.
Değişen toplum koşullarının ve gelişen teknolojinin işleme sanatına yeni bir bakış açısı kazandırması gerektirdiği düşünülmektedir. Bu araştırma sürecinde, el işlemelerinin büyük bir değere sahip olduğu bilinci ile geleneksel işleme sanatı ve teknoloji birlikte değerlendirilmeye çalışılmıştır. Günümüz makine nakış sektöründe nitelikli ve özgün ürünlerin oluşturulmasının, ancak geleneksel nakış özelliklerinin iyi bilinmesi, bu bilgilerin teknoloji ile harmanlanması yoluyla mümkün olduğu düşünülmektedir.
KAYNAKÇA
Accurate4, Nakış Desen Sistemi Kullanım Kılavuzu.
Altun Gülizar (2006), Muğla İlinde Bulunan El İşlemeleri(19.-20. Yüzyıl), Konya, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Soyal Bilimler Enstitüsü.
Arda, Zühal (2008). “Türk Sanatı İkonografisinde Kün – Ay Motifleri ve Çağdaş Türk Resmine Yansıması”, Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi
Dergisi, S: 25, , S.Ü.Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Bölümü Alaattin Keykubat
Kampusü Selçuklu-Konya, s. 21-32
Aslıer, Mustafa (1984). Çağdaş Tasarımla El Sanatı İlişkileri. 1.Ulusal El Sanatları
Sempozyum Bildiriler Kitabı. 18-21 Kasım 1981. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi
Yayınları, s.52-56.
Aytaç, T. Çetin (2005), “Yanışlar Sözlüğü Hazırlamanın Önemi”, 8. El Sanatları
Sempozyum Bildirileri, (13-15 Kasım 2002), İzmir, Dokuz Eylül Yayıncılık, , s.52- 56,.
Barışta, Örcün H. (1984). Cumhuriyet Dönemi Türk İşlemeleri Desen ve
Terminolojisinden Örnekler (2. Baskı). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli
Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.
Barışta, Örcün H. (1995). Türk İşleme Sanatı Tarihi (2. Baskı). Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi.
Barışta, Örcün H. (1997). Türk İşlemelerinden Teknikler (Çalışma Metni), Ankara Gazi Üniversitesi Mesleki Yaygın Eğitim Fakültesi. Yayın No. 1997/2.
Bahaeddin Ögel (1998), Türk Mitolojisi, I. Cilt, 3. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Birol A. İnci(2009), Klasik Devir Türk Tezyini Sanatlarında Desen Tasarımı Çizim
Tekniği ve Çeşitleri. İstanbul, Kubbealtı Akademisi.
Çırakoğlu, Huriye ve Çetinkaya, Zübeyde(2002). EOS Compucon Nakış Desen
Sisteminde Hesap İşi. Ankara.
Çoruhlu Yaşar (2002), “ IV Türk Mitolojisinde Hayvanlar”, Türk Mitolojisinin Ana
Hatları, Antropoloji-Arkeoloji-Mitoloji Dizisi, (Haziran) İstanbul, s. 131-174.
Durukan Aynur (1993), “Ak Han’ın Süsleme Programı”, Sanat Tarihinde
İkonografik Araştırmalar Güner İnal’ A Armağan, H.Ü. Edebiyat Fakültesi
147
Deniz Kuru Aysın (2006), Geleneksel Motiflerden Kimliklerini Kaybetmeden Yeni
Tasarımlara Dönüşmeleri, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Ellıs Marianne & Wearden Jennıfer, (2001) Ottoman Embrodery, Photographt By Chrıstıne Smıth,V&A Publıcatıons.
Erbek Güran (18 Haziran1986- 5 Temmuz 1986), İzmir Resim Ve Heykel Müzesi,
Anadolu Motifleri Sergisi, Sergi Kataloğu, İzmir
Erdemir Yaşar(2001), Karatay Medresesi Çini Eserleri Müzesi, TC Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü, Konya, Altunari Ofset.
Ergün, Afet, v.d. (1991). Makine Nakışları, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi.
Ergun Pervin (2004) , Türk Kültüründe Ağaç Kültü 145- 374, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, s. 305.
Gonca Hülya Yayan(2004), Lâle motifinin Türk El Sanatları İçerisindeki Yeri ve
Kullanım Alanları, s.300.
Hüseyin Adıbelli (2002). “Türk Kültüründe Şahmaran”, Fabrika bacası, s.20. Karamağralı Beyhan (1992), Ahlat Mezartaşları, Ankara, s.17.
Karpuz Emine (2005),’’Konya’da Bulunan Hayvan Figürlü İşleme Örnekleri’’ 8.El
Sanatları Sempozyum Bildirileri,(13-15 Kasım 2002), İzmir, Dokuz Eylül
Yayıncılık, s.234-49.
Kılıçkan, Hüseyin (2004). Türk Bezeme Sanatı (3. Baskı). İstanbul, İnkilap Kitapevi Yayın Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Köklü, Hülya (2002). El İşlemeleri (1. Baskı). İstanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Köklü, Hülya ve Koçak, Emine (24-26 Nisan 2008). “Bilgisayar Destekli Nakış Eğitimi”. Gazi Üniversitesi Ulusal El Sanatları Sempozyumu, Ankara.
Nermin Şaman (1993), “Konya Sadreddin Konevi Camii, Mihrap Süslemesi”, Sanat
Tarihinde İkonografik Araştırmalar/ Güner İnal’a Armağan, Hacettepe
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Armağan Dizisi, s.433- 456.
Övünç Refia (1986). Türk İşleme Desenleri, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
Sadi Bayram (1993), “Mühr-üSüleyman ve Türk Kültüründeki Yeri”, Hacettepe
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Armağan Dizisi: 4, Bizim Büro Basımevi,
Sürür, Ayten (1976). Türk işleme Sanatı. İstanbul Ak Yayınları.
Taylor Roderick (1993), Ottoman Embrodery, Turkısh Publications / 1402, Alphabet&Imoje Ltd/ England,