Ülkemizin farklı bölgelerinde doğal olarak yetişen alıçlar için yapılmış seleksiyon çalışmalarında farklı alıç türleri tespit edilmiş ve bu türlerde ümitvar olarak seçilen genotiplerin pomolojik ve kimyasal analizleri yapılmıştır. Bazı çalışmalarda bu genotipler arasındaki akrabalık ilişkileri moleküler tekniklerle incelenmiştir (Serçe ve ark., 2011). Bu çalışmalardan başlıcaları Van ilinin Edremit ve Gevaş ilçelerinde Karadeniz ve Kalkışım (1996) tarafından 14 genotiple yapılan, Malatya’nın Hekimhan ve Yazıhan ilçelerinde Asma ve Birhanlı (2003) tarafından ve Hatay ve çevresinde (Serçe ve ark., 2011) 15 ümitvar genotiple gerçekleştirilen çalışmalardır.
Bu teze konu olan ve Hakkari ve çevresinden selekte edilen genotiplerle yapılan çalışmamızda meyve ağırlığı 4.25 g ve SÇKM değeri %26.7 gibi yüksek değerlerde olan ümitvar çeşitler belirlenmiştir. Aynı genotiplerin fitokimyasal analizlerinde fenolik miktarları diğer meyve ve sebzeler ile karşılaştırıldığında yüksek miktarda toplam fenolik madde içerdiği tespit edilmiştir. Renk grupları ile toplam fenolik içeriği arasında belirli bir trend olmasına karşın, bu konuda daha kesin sonuçlar elde etmek için daha fazla genotiple çalışılması gerektiği sonucu ortaya çıkmıştır. Diğer meyvelerle literatürde yapılmış çalışmaların önemli bir kısmında koyu renkli meyvelerin daha fazla toplam fenolik madde içerdiği tespit edilmiştir. Buna özellikle meyvelere kırmızı rengi veren antosiyaninlerin etki ettiği bilinmektedir. Fakat benzer sonuçlar kırmızı, maun- siyah ve sarı renkli alıç genotiplerimiz arasında gözlenmemiş, toplam fenolik içeriğine ve antioksidan kapasitesine pigmentlerin yanında ve hatta pigmentlerden daha çok bazı spesifik fenoliklerin katkıda bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Tüm dünyada ve özellikle gelişmiş ülkelerde insan sağlığı açısından büyük öneme sahip, antioksidan kapasitesi yüksek meyvelere ve bu meyvelerden üretilen ürünlere olan ilgi gittikçe artmaktadır (Scheerens, 2001). Bu meyvelerin başında koyu renkli, özellikle kırmızı ve mor renkli yabani mevveler gelmektedir. Yabani meyveler arasında önemli bir yeri olan alıç, orman alanlarında yetiştiriciliği ve üretimi ile sağlıklı beslenme için önemli bir potansiyel oluşturmaktadır.
Yabani meyveler; biyolojik çeşitlilik, doğal yaşam ve besin kaynakları, ilaç ve kozmetik hammaddesi, erozyon kontrolü ve kent ağaçlandırmaları, kırsal peyzaj, tarım, hayvancılık ve alternatif tıp alanlarında kullanılan önemli kaynaklardır. Günümüz ormancılığında asli ürün odun hammaddesi olmaktan çıkmış, diğer işlevlere yönelmiştir. Ormanların bu yeni işlevlerinde yabani meyveler önemli yer tutmaktadır. Bu özelliği ile orman, çok yönlü işlevsel değerler bütünü olarak kabul edilebilir. Alıç gibi fitokimyasal içeriği ve antioksidan kapasitesi yüksek meyvelerin doğal olarak olduğu kadar yeni oluşturulacak orman alanlarında katma değer sağlaması potansiyeli yüksektir.
Ayrıca varlıkları giderek azalan yabani meyvelerin korunması, aynı zamanda biyolojik çeşitliliğin korunması açısından da çok önemlidir. Biyolojik çeşitlilik; ekosistem çeşitliliğini, tür çeşitliliğini ve genetik çeşitliliği kapsar. Diğer birçok meyve türünde olduğu gibi Ülkemiz alıç genetik çeşitliliği açısından da önemli fırsatlar sunmaktadır. Yaptığımız bu çalışma ile Hakkari ve çevresinden selekte edilen ümitvar genotiplerin tolam fenolik, toplam antosiyanin ve antioksidan kapasitesi belirlenmiştir. Bundan sonraki çalışmalarda hangi fitokimyasalların antioksidan kapasitesine etki ettiği ile ilgili çalışmalar gerçekleştirilmeli ve hücre kültürü, hayvan denemeleri ve klinik çalışmalar ile insan sağlığı açısından etkileri disiplinler arası çalışmalar ile sonuçlandırılmalıdır.
42
Bu konuda Yang ve Liu (2011)’nun farklı alıç türlerinde yaptığı çalışmada epikateşin, aglikon, glikozitler, prosiyanidinler, flavonoller hakim fenolikler olarak tespit edilmiştir. Bunlardan prosiyanidinler meyvede ve flavonol glikozitler, flavonlar ise alıç yaprağında hakim olan fitokimyasallar olarak bulunmuştur. Ayrıca bu bileşiklerin konsantrasyonu farklı türlere, olgunluk safhalarına ve çevresel faktörlere göre değişiklik gösterdiği tespit edilmiştir.
6. KAYNAKLAR
Asma, B., Birhanlı, O. 2003. Malatya ve Çevresinde Doğal Olarak Yetişen Alıçlarda Seleksiyon Çalışmaları. Türkiye IV. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Antalya, 61–62.
Bartolome, A.P., Ruperez, P. and Fuster, C. 1995. Pineapple Fruit: Morphological Characteristics, Chemical Composition And Sensory Analysis Of Red Spanish And Smooth Cayenne Cultivars’. Food Chemistry 53 75-79.
Benzie, I.F.F., Strain, J.J. 1996. The Ferric Reducing Ability of Plasma (FRAP) as a Measure of “Antioxidant Power”: The FRAP assay, Analytical Biochemistry, 239, 70-76.
Browicz, P.H. 1972. Crataegus. In: Davis PH (ed), Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburg Univ. Press, No: 22, Edinburg.
Cemeroğlu, B., Yemenicioğlu, A., Özkan, M., 2001. Meyve Ve Sebzelerin Bileşimi. Soğukta Depolanmaları (1). Gıda, 24 (3), 21-25.
Cemeroğlu, B., 2007. Gıda Analizleri. Gıda Teknolojisi Yayınları No: 34. Ankara. Chang, Q, Zuo Z. 2002. Hawtorn. The Journal of Clinical Pharmacology 42:605-612. Demiray, H. 1986. C. monogyna subsp. monogyna Jacq. ve C. pentagyna W.et K.
üzerine morfolojik ve anatomik araştırmalar. Doğa TUBITAK Bioloji Dergisi 10:305-315.
Dönmez, A.A. 2004. The genus Crataegus L. (Rosaceae) with special reference to hybridisation and biodiversity in Turkey. Turkish Journal of Botany 28:29-37. Dönmez, A.A. 2005. A new species of Crataegus (Rosaceae) from Turkey. Botanical
44
Dönmez, A.A. 2007. Taxonomic note on the genus Crataegus (Rosaceae) in Turkey. Botanical Journal of the Linnean Society 155:231-240.
Edwards, J. E., Brown, P. N., Talent, N., Dickinson, T. A., Shipley, P.R. 2012. A review of the chemistry of the genus Crataegus. Phytochemistry 79: 5-26
Ercişli, S. 2004. A short review of the fruit germplasm resources of Turkey. Genetic Resources and Crop Evolution 51:419-435.
Giusti, M.M. R.E. Wrolstad 2005. Characterization and measurement of anthocyanins by uv-visible spectroscopy. Unit F1.2, p. 19–31. In: Wrolstad, R.E. and S.J. Schwartz (eds.). Handbook of food analytical chemistry . Wiley, New York, NY. Gökçe, A.F., C. Kaya, S. Serçe, M. Özgen. 2010. Effect of scale color on the
antioxidant capacities of onions. Scientia Horticulturae. 123(4):431-435.
Guo, T, Jiao P. 1995. Hawthorn (Crataegus) resources in China. HortScience 30:1132- 1134.
Kalt, W. 2005. Effects of production and processing factors on major fruit and vegetable antioxidants. J. Food Sci. 70, 11-19.
Karadeniz, T., Kalkışım, Ö. 1996. Edremit ve Gevaş ilçelerinde yetişen Alıç (Crataegus azarolus L.) tiplerinin meyve özellikleri ve ümitvar tiplerin seçimi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi 6 (1): 27–33.
Kaur, C. Kapoor, H. C. 2001. Antioxidants in fruits and vegetables, The millennium’s health. Int. J. Food Sci. Technol. 36 (7): 703-725.
Ljubuncic, P., Portnaya I., Cogan U., Azaizeh H., Bomzon A. 2005. Antioxidant activity of Crataegus aronia aqueous extract used in traditional Arab medicine in Israel. Journal of Ethnopharmacology 101:153-161.
Özcan, M, Hacıseferoğulları H, Marakoğlu T, Arslan D. 2005. Hawthorn (Crataegus spp.) fruit: some physical and chemical properties. Journal of Food Engineering 69:409-413.
Özgen, M., Reese, R.N., Tulio, A.Z., Miller, A.R., Scheerens, J.C. 2006. Modified 2,2- azino-bis-3-ethylbenzothiazoline-6-sulfonic acid (ABTS) method to measure antioxidant capacity of selected small fruits and comparison to ferric reducing antioxidant power (FRAP) and 2,2'-Diphenyl-1-picrylhydrazyl (DPPH) methods, Journal of Agricultural and Food Chemistry, 54,1151-1157.
Özgen, M., Schreens J.C. 2006. Bazı kırmızı ve siyah ahududu çeşitlerinin antioksidant kapasitelerinin modifiye edilmiş TEAC metodu ile tespiti ve antikanser özellikleri. 14-16 Eylül II. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 322-327. Özgen, M. Tokbaş H. 2007. Işıklanma ve Meyve Dokusunun Amasya ve Fuji
Elmalarında Antioksidan Kapasitesine Etkisi. GOÜ. Ziraat Fak. Dergisi 24(2):1- 5.
Özgen, M. Wyzgoski F.J., Tulio A.Z., Gazula A., Miller A.R., Scheerens J.C., Reese R.N., and Wright S.R. 2008. Antioxidant Capacity and Phenolic Antioxidants of Midwestern Black Raspberries Grown for Direct Markets Are Influenced by Production Site. Hortscience. 43(7):2039-2047.
Özgen, M., Serce S. C. Kaya. 2009. Phytochemical and antioxidant properties of anthocyanin-rich Morus nigra and M. rubra fruits. Scientia Horticulturae 119(3):275-279.
Scheerens J.C. 2001. Phytochemicals and the consumers: Factors affecting fruit and vegetable consumption and the potential for increasing small fruit in the diet. Horttech 11:547-556.
46
Schussler, M, Holzl J. 1995. Myocardial effects of flavonoids from Crataegus species. Arzneimittel-Forschung 45:842–845.
Serçe, S., Cimek, C. Toplu, Kamiloglu, O. Alkan, K. Gunduz, M. Özgen, Y.A. Kacar. 2011. Relationships among Crataegus accessions sampled from Hatay, Turkey as assessed by fruit characteristics and RAPD. Genetic Resources and Crop Evolution. 58(6):933-942.
Shui, G. and L.P. Leong. 2002. Separation and determination of organic acids and phenolic compounds in fruit juices and drinks by high-performance liquid chromatography.
Journal Chromatography. A. 977: 89–96.
Singleton, V.L., Rossi, J.L. 1965. Colorimetry of Total Phenolics with Phosphomolybdic-Phosphotungstic Acid Reagents, American Journal of Enology and Viticulture, 16, 144-158.
Steinmetz, K.A., Potter, J.D. 1996. Vegetable, fruit and cancer epidemiology. Cancer Causes Control 2: 325-351.
Sun, J., Chu, Y.F., Wu, X., Liu, R.H., 2002. Antioxidant and antiproliferative activities of common fruits. J. Agric. Food Chem. 50, 7449-7454.
Türkoğlu, N, Kazankaya, A, Sensoy R.İ. 2005. Pomological characteristics of hawthorn species found in Van Region. Tarım Bilimleri Dergisi 15:17-21.
Yang, B., Liu P. 2012. Composition and health effects of phenolic compounds in
hawthorn (Crataegus spp.) of different origins. Journal of Science Food and Agriculture. 92:178-190
ÖZGEÇMİŞ
1. Adı Soyadı: Erkan Sorkun 2. Doğum Tarihi: 04/03/1986 3. Ünvanı: Ziraat Mühendisi 4. Öğrenim Durumu: Mezun
Derece Alan Üniversite Yıl
Lisans Ziraat Mühendisliği Selçuk Üniversitesi 2005-2009 Y. Lisans Ziraat Mühendisliği (Bahçe
Bitkileri Ana Bilim Dalı)
Gaziosmanpaşa Üniversitesi
2009-2012
4.1. Lisans mezuniyet derecesi : 2,4 (4’lük sistem) 6. Projeler
Farklı renkteki alıç meyvelerinin pomolojik ve fitokimyasal özelliklerinin belirlenmesi. GOP Üniversitesi araştırma fonu. 2010/67 (2010-2011). Araştırmacı.
8. Staj deneyimi:
Kurum Süresi (iş günü)
Dimes Kazova Vasfi Diren Tarım
İşletmesi 30
9. Laboratuar deneyimi:
Meyvelerde kalite kriterleri üzerine pomolojik ve fitokimyasal analizler; Spektrofotometre, Minolta Renk ölçüm cihazı, pH metre, refraktometre, penetrometre, dijital kumpas ve santrifuj kullanımında deneyimli.