Günümüzde büyük ölçekli projelerin planlanması, programlanması ve kontrolü proje baĢarısı için önemli ve gerekli hale gelmiĢtir. Projelerin karmaĢık olması, gerekli iĢlemleri, programı ve kaynakların atanmasını da kapsayan uyumlu ve eĢgüdümlü bir planı gerektirir. Bu amaçla proje için yapılması gerekli olan faaliyetlerin süresini, baĢ-langıcını, bitiĢini, sırasını, birbiriyle olan mantıksal iliĢkisini kolaylıkla gösterebilen Ģebeke analiz teknikleri kullanılmaktadır. Bu tekniklerden en yaygın olarak kullanılan-ları ise CPM ve PERT teknikleridir. Bunun birlikte çoklu ve birbirleriyle çeliĢen hedef-lerin (zaman, maliyet vb.) olduğu durumlarda en uygun çözüm için kullanılan teknikler-den biri de hedef programlama tekniğidir.
Bu araĢtırmada son zamanlarda ülkemizde ve dünyada askeri ve sivil alanda kul-lanımı ve önemi hızla artan insansız hava araçları (ĠHA) uygulama alanı olarak seçil-miĢtir. Bu yönüyle bugüne kadar yapılmıĢ olan çalıĢmalardan ayrılmaktadır.
AraĢtırmada ilk olarak 22 faaliyetten oluĢan bir mini insansız hava aracı (ĠHA) yapım süreci PERT tekniği ile planlanarak normal sürelerle zaman ve maliyet analizi yapılmıĢ, sonrasında projeye hızlandırma iĢlemi yapılmıĢtır. Normal ve hızlandırılmıĢ sürelerle yapılan PERT analizi sonucunda projenin; toplam tamamlanma süresi, kritik faaliyetleri, kritik yolu, faaliyetlerin standart sapması, projenin varyansı ile maliyeti hesaplanmıĢtır. Sonrasında, projenin hedef programlama tekniği ile yönetilebilirliği gös-termek için hedef programlama tekniği kullanılmıĢtır. PERT tekniği ve hedef program-lama tekniği ile bulunan sonuçlar karĢılaĢtırıldığında aynı değerlere ulaĢıldığı görülmüĢ-tür.
Normal Sürelerle Yapılan PERT Analizi AĢaması: PERT tekniğinde sırasıyla, ya-pım sürecinde gerçekleĢtirilecek faaliyetler ve bu faaliyetlerin öncelik iliĢkileri belir-lenmiĢ, proje ekibinden alınan bilgilerle her bir faaliyet için en iyimser, en kötümser ve en yüksek olasılıklı süre tahminleri yapılmıĢ, bu üç süreden yola çıkarak her bir faaliye-tin ortalama süreleri hesaplanmıĢtır. Sonrasında ise faaliyetler, faaliyetlerin öncelik iliĢ-kileri, faaliyetlerin en iyimser, en yüksek olasılıklı ve en kötümser sürelerinden oluĢan veriler WINQSB programına girilerek analiz yapılmıĢtır. Buna göre, WINQSB progra-mı ile normal faaliyet süreleri kullanılarak yapılan analiz sonucunda projenin tamam-lanma süresi 137,67 gün, standart sapması ise 5,59 olarak hesaplanmıĢ ve kritik yol
A-L-M-N-O-P-Q-R-S-T-V faaliyetleri olarak belirlenmiĢtir. Projenin normal maliyeti ise 20.320 $ olarak hesaplanmıĢtır.
HızlandırılmıĢ Sürelerle Yapılan PERT Analizi AĢaması: Projede 8 adet (G, H, L, M, N, Q, R ve T) hızlandırma iĢlemi yapılacak faaliyet belirlenmiĢtir. Ancak bu faali-yetlerden 2 tanesi (G ve H) kritik yol üzerinde olmadığından kritik yol üzerinde bulunan 6 adet faaliyete hızlandırma iĢlemi yapılmıĢtır. Hızlandırma iĢleminde üç tahmini süre (en iyimser, en yüksek olasılıklı, en kötümser) yerine faaliyetlerin ortalama süreler (x ) kullanılmıĢtır. L, M, N, Q, R ve T faaliyetlerine sırasıyla maksimum 5, 3, 2, 2, 3 ve 2 gün hızlandırma iĢlemi yapılabileceği belirlenmiĢtir. Birim hızlandırma maliyeti en dü-Ģükten en yükseğe doğru sırasıyla R, Q, N, M, L ve T (60 $, 90 $, 110 $,120 $, 140
$,160 $) olacak Ģekilde yapılan hızlandırma iĢlemi sonucunda A-L-M-N-O-P-Q-R-S-T-V faaliyetlerinden oluĢan kritik yol değiĢmemiĢ, proje süresi 17 gün kısaltılarak 137,67 günden 120,67 güne indirilmiĢ, ancak proje maliyeti 1.960 $ artıĢ ile 22.280 $’a yük-selmiĢtir. Böylece hızlandırma iĢlemi için, bolluk süresine sahip olan faaliyetlerinden, bolluk süresi sıfır olan yani kritik faaliyetlere, iĢgücü ve kaynak aktarımı yapılabileceği görülmüĢtür.
Hedef Programlama Tekniği Ġle Yapılan Analiz AĢaması: PERT tekniğinde kulla-nılan veriler kullanılarak problem hedef programlama tekniği ile tekrar çözülmüĢtür.
Bunun için;
Birinci Amaç: Projenin toplam tamamlanma süresinin PERT tekniğinde bulunan süreyi (Normal süre: 137,67 gün, hızlandırılmıĢ süre: 120,67 gün) geçmemesi,
Ġkinci Amaç: Kritik yol üzerindeki faaliyetlerin süreleri içinde tamamlan-ması,
Ģeklinde iki amaç belirlenerek, bu amaçlara yönelik hedef programlama modeli oluĢtu-rulmuĢtur. Modelde yer alan değiĢkenler ve kısıtlar WINQSB programına girilerek çö-züm gerçekleĢtirilmiĢtir. Elde edilen sonuçlara göre hedef programlama için belirlenen her iki hedefe de sıfır (0) sapma ile ulaĢıldığı, normal ve hızlandırma süreleriyle yapılan analiz sonucunda, PERT ve hedef programlama teknikleri ile bulunan sonuçların örtüĢ-tüğü, dolayısıyla projenin hedef programlama tekniği ile de yönetilebileceği görülmüĢ-tür.
KAYNAKÇA
Acar, N. (1998). Üretim planlaması yöntem ve uygulamaları. (Altıncı Baskı). Ankara:
Millî Prodüktivite Merkezi Yayınları.
Agyei, W. (2015). Project planning and scheduling using PERT and CPM techniques with linear programming: Case study. International Journal of Scientific & Tech-nology Research, 4 (8), 222-227.
Albayrak, B. (2016). Proje yönetimi, analizi ve danışmanlık. Ankara: Nobel.
Atlas, M. (2003). Bilimsel bir araĢtırmanın adımları. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (1) , 25-41.
Atlas, M. (2008). Çok amaçlı programlama çözüm tekniklerinin sınıflandırılması. Ana-dolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.8 (1), 47–68.
Atlas, M. (2016). İstatistik I çözülmüş örnekler.(Gözden Geçirilmiş 5. Baskı). EskiĢehir:
Sözkesen Matbaacılık Ltd. ġti.
Atlas, M. ve Keçek, G. (2000). Hedef programlama ve bir seramik iĢletmesinde uygu-lama denemesi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (1), 81-104.
BakıĢkan, E. (2019). CPM-PERT proje yönetim tekniklerinin Karadeniz tipi balıkçı ge-mileri inşa sürecine uygulanması. YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi. Trabzon:
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Barutçugil, Ġ. (2008). Proje yönetimi. (1. Basım). Ġstanbul: Kariyer Yayıncılık.
Cinemre, N. (2011). Yöneylem araştırması. (2. Basım). Ġstanbul: Evrim Yayınevi.
Claude, W. B. and Leon W. E. (1980). Modern Project Management: Foundations for Quality and Productivity, Tenafly. New Jersey: Burrill-Ellsworth Associates.
Çetin, H. (2008). PERT modellerinin hedef programlama ile hızlandırılması ve inşaat sektörüne bir uygulama. YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi. Ġstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çetmeli, E. (1982). Yatırım planlamasında kritik yörünge ve PERT metodları. Ġstanbul:
Teknik Kitaplar Yayınevi.
Davis, E. W. (1983). Project management: techniques, applications and managerial ıs-sues. Industrial Engineering & Management Press.
Doğan, Ġ., Doğan, N. ve Akcan, A. (2000). Rasyonel ve ekonomik hayvan beslemede hedef programlamadan yararlanma. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 24, 233-238.
Dunne, E. J. and Klementowski, L. J. (1982). An investigation of the use of network techniques in research and development management. IEEE Transactions On En-gineering Management, 29 (3), 74-78.
Duran, C. (2007). CPM - PERT modeller ve uygulaması. YayımlanmamıĢ Yüksek Li-sans Tezi. Ġstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Gaither, N. (1980). Production and Operation Management: A Problem Solving and Decision-Making Approach. New York: The Dryden Press.
Hajek, V. G. (1977). Management of Engineering Projects. (Second Edition). New York: McGraw‐Hill Book Company.
Halaç, O. (1992). Kantitatif karar verme teknikleri. Ġstanbul: Ġ.Ü. Yayınları.
Haser, A. B. (2010). Bu insansız hava aracı’ndan daha önce yapmamıĢ mıydık? Bilim ve Teknik Dergisi, Aralık Sayısı, 31-36.
Heizer, J. and Render, B. (2007). Üretim yönetimi. (Çev: Tuzkaya U. R.) Ankara: Palme Yayıncılık.
Hillier, F. S. and Lieberman, G. J. (1995). Introduction to operations research. (Interna-tional Editions). New York: McGraw-Hill.
Hillier, F. S. and Lieberman, G. J. (2001). Introduction to operations research. (Seventh Edition). New York: McGraw-Hill.
Karadeniz, C. Ö. (2007). PERT-CPM ile proje planlama, değerlendirme ve bir işletme uygulaması. YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi. Ġstanbul: Marmara Üniversite-si, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Karahan, M. ve Ezin Y. (2014). PERT-CPM tekniğiyle bir inĢaatın yapım süresi ve ma-liyetlerinin optimizasyonu. Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi 5 (10), 73-89.
Karayalçın, Ġ. (1986). Endüstri mühendisliği ve üretim yönetimi el kitabı-1. (Birinci Baskı). Ġstanbul: Çağlayan Kitabevi.
Kargül, Ġ. D. (1996). Yatırımlarda proje analizi. Ġstanbul: ĠMKB.
Kelley, J. E. (1961). Critical-path planning and scheduling: Mathematical basis. Opera-tions research, 9 (3), 296-320.
Kerzner, H. (2009). Project management a system approach to planning, scheduling and controlling. (Tenth Edition). New Jersey: John Wiley.
Kocabıyık, E. (2010). Gemi inşaat sektöründe faaliyet gösteren bir işletmede PERT ve bulanık PERT uygulaması. YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi. Ġstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Mazlum, M. and Güneri, A. F. (2015). CPM, PERT and project management with fuzzy logic technique and implementation on a business. Procedia-Social and Behavio-ral Sciences, 210, 348-357.
Monks, J. G. (1996). Schaum’s outline of theory and problems of operation manage-ment. (2nd Edition) New York: McGraw – Hill Inc.
Öz, E. ve Alp, S. (2010). Sistem analizi ve tasarımı:Sistem analizinde kullanılan sayısal yöntemler. Ġstanbul: Türkmen Kitabevi.
Öztürk, A. (2009). Yöneylem araştırması. (12. Basım). Bursa: Ekin Yayınevi.
Öztürk, A. (2016). Yöneylem araştırması. (16. Basım). Bursa: Ekin Yayınevi.
Öztürk, V. V. (2019). PERT tabanlı proje planlamasında hedef programlama: Sağlık sektöründe bir uygulama. YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Punmia, B. C. and Khandelwal, K. K. (2002). Project planning and control with PERT
& CPM. (Fourth Edition). New Delhi: Firewall Media.
Rençber, B. A. (2013). ġebeke analizinde CPM tekniği ve bir uygulama. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8 (2), 16-25.
Roy, R. N. (2005). Modern approach to operations management. New Delhi: New Age International Ltd.
Sarıca, Ġ. (2006). CPM ve PERT teknikleriyle proje planlama ve bir işletmede uygulan-ması. YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sharma, A. (2008). Operations Research. (Revised Edition) New Delhi: Global Media Sharma, J. K. (2016). Operations research : theory and applications (Sixth Edition).
New Delhi: Laxmi Publications Pvt Ltd.
Taha, H. A. (2000). Yöneylem araştırması. (6. Basımdan çeviri). (Çev: ġ.A. Baray ve ġ.
Esnaf) Ġstanbul: Literatür Yayıncılık.
Taha, H. A. (2017). Operations research an introduction. (Tenth-Global Edition). Ma-laysia: Pearson Education Limited.
Taylor, B. W. (1990). Introduction to management science. (Third Edition). Boston:
Allyn and Bacon.
Taylor, B. W. (2007). Introduction to management science. (Ninth Edition). New Jersey Pearson Education
Temiz, N. ve Dursun, E. (2016). PERT tekniğinin liman deniz hizmetleri otomasyonu projesine uygulanması. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi. 8 (1), 1-30.
Ulucan, A. (2007). Yöneylem araştırması. (Ġkinci Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Vatansever, R. (2008). Proje planlamasında bulanık hedef programlama yaklaşımı.
YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi. Ġstanbul: Ġstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü.
Winston, W. L. (2004). Operation research, applications and algorithms. Brooks /Cole:
Thomson Learning Inc.
Yalkı, Ġ. (2009). Proje yönetimi ve CPM-PERT teknikleri üzerine bir uygulama. Yayım-lanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi. Ġstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yamak, O. (1998). Proje yönetim teknikleri. Ġstanbul: Gençlik Kitapevi.
Yıldız, A. (2015). Farklı coğrafi bölgelerde petrol kuyusu açma maliyetlerinin PERT-CPM proje planlama teknikleri ile karşılaştırmalı analizi. YayımlanmamıĢ Yük-sek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
EKLER
EK-1. Faaliyetlerin ve Üçlü Sürelerin WINQSB Ekranındaki Gösterimi
EK-2. Faaliyet ve Ortalama Sürelerin ġebeke Diyagramında Gösterimi
1 2
A(4,33)
5
3 4
6 7 8
9
10
11
12 13 14 15 16 17 18 19 20
21
B(2)
C(3,83) D(3)
E(2)
Kukla1 Kukla2
F(4) G(31,83)
H(4)
I(2)
J(3,83)
K(2,83)
M(30) N(8) O(8) P(7.5) Q(12,33) R(13,5) S(3) T(17,83)
V(3,16) L(30)
U(5)
EK-3. WINQSB ile Yapılan PERT Analizi Sonuçları
EK-4. Kritik Yolun ġebeke Diyagramı Üzerinde Gösterimi
1 2
A(4,33)
5
3 4
6 7 8
9
10
11
12 13 14 15 16 17 18 19 20
21 B(2)
C(3,83) D(3)
E(2)
Kukla1 Kukla2
F(4) G(31,83)
H(4)
I(2)
J(3,83)
K(2,83)
M(30) N(8) O(8) P(7.5) Q(12,33) R(13,5) S(3) T(17,83)
V(3,16) L(30)
U(5)
Kritik Yol: A-L-M-N-O-P-Q-R-S-T-V
EK-5. Hızlandırma ĠĢlemi Ġçin Verilerinin WINQSB Programına Girilmesi
EK-6. ĠHA Yapım Sürecinin 17 (On yedi) Gün Hızlandırılmasının Sonuçları
EK-7. Hızlandırma Sonucunda OluĢan Yeni Faaliyet Süreleri ve Maliyetleri
EK-8. WINQSB Hedef Programlama Modülüne Girilen Veriler
EK-9. Karar DeğiĢkenleri Ġçin Hesaplanan Değerler Ve Sonuçlar
EK-9. (Devam) Karar DeğiĢkenleri Ġçin Hesaplanan Değerler Ve Sonuçlar
EK-9. (Devam) Karar DeğiĢkenleri Ġçin Hesaplanan Değerler Ve Sonuçlar
EK-10. Analiz Sonucu Kısıtlar Ġçin Bulunan Değerler
EK-11. Analiz Sonucu Bulunan Diğer Sonuçlar
EK-11. (Devam) Analiz Sonucu Bulunan Diğer Sonuçlar
EK-12. Normal Süreler Ġçin Optimal Simplex Çözüm Tablosu
EK-13. WINQSB Hedef Programlama Modülüne HızlandırılmıĢ Sürelerin Girilmesi
EK-14. Hızlandırılma Sonucunda Karar DeğiĢkenleri Ġçin Hesaplanan Değerler Ve So-nuçlar
EK-14. (Devam) Hızlandırılma Sonucunda Karar DeğiĢkenleri Ġçin Hesaplanan Değer-ler Ve Sonuçlar
EK-14. (Devam) Hızlandırılma Sonucunda Karar DeğiĢkenleri Ġçin Hesaplanan Değer-ler Ve Sonuçlar
EK-15. Hızlandırılma Sonucunda Kısıtlar Ġçin Bulunan Değerler
EK-16. Hızlandırılma Sonucunda Bulunan Diğer Sonuçlar
EK-16. (Devam) Hızlandırılma Sonucunda Bulunan Diğer Sonuçlar
EK-17. HızlandırılmıĢ Süreler Ġçin Optimal Sipmlex Tablosu