Diseksiyon ve MDBT görüntülerinde; baĢın her bir yarımındaki sinus paranasales’in iki kompartımandan oluĢan sinus maxillaris, concha nasalis dorsalis, concha nasalis media, concha nasalis ventralis ve endoturbinalia’dan oluĢtuğu tespit edildi. Concha’ların oldukça geliĢmiĢ kıvrımlı yapıda olduğu gözlenmiĢtir. TavĢanın sinus paranasales’i aynı cinsiyetin sağ ve sol tarafında hacim ölçüsü ve yüzey alanı olarak istatistiksel açıdan önemli fark (p<0.05) tespit edilmemiĢtir. Fakat farklı cinsiyetteki tavĢanların aynı taraftaki sinus paranasales’i arasında hacim ölçüsü ve yüzey alanı olarak önemli istatistiksel farklılıklar kaydedilmiĢtir. Bu sonuçlara bakıldığında; yaklaĢık aynı ağırlıktaki farklı cinsiyetteki tavĢanlardan erkeklerin sinus paranasales’inin diĢilerinkinden daha geliĢmiĢ olduğu düĢünülmektedir.
Son yıllarda bilgisayar teknolojisi ve programcılığındaki geliĢmelerden faydalanılarak, bilgisayarlı tomografi ile elde edilen görüntülerin üç boyutlu hale getirilerek beĢeri ve veteriner hekimlikte; hastalığın teĢhis edilmesi, yerleĢimi, tedavinin planlanması ve uygulanması noktasında, diĢ implantasyonu çalıĢmalarında daha yaygın bir Ģekilde kullanılacağı bir gerçektir.
Sonuç olarak yapılan bu çalıĢmada, modern anatomi eğitimi ve araĢtırmasına uygun olarak elde edilen verilerin sinus paranasales üzerinde gerçekleĢtirilecek olan çalıĢmalara bir zemin ve model oluĢturması düĢünülmektedir.
33
6. ÖZET
T.C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
Yeni Zelanda Tavşanlarında Sinus Paranasales’in Multidedektör Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinin Üç Boyutlu Rekonstrüksiyonu
Sema ÖZKADİF
Danışman: Prof. Dr. Emrullah EKEN Anatomi (Vet.) Anabilim Dalı DOKTORA TEZİ / KONYA-2011
Sunulan çalıĢma, Yeni Zelanda tavĢanlarında sinus paranasales’i oluĢturan anatomik unsurların diseksiyonu ve multidedektör bilgisayarlı tomografi (MDBT) görüntülerinin üç boyutlu rekonstrüksiyonunu yaparak, sinus ve concha’ların biyometrik özelliklerini ortaya koymak amacıyla gerçekleĢtirildi. Bu amaçla çalıĢmada 8 erkek, 8 diĢi olmak üzere toplam 16 adet ergin Yeni Zelanda tavĢanı kullanıldı. Sinus paranasales’lerinin yüksek çözünürlüklü MDBT görüntüleri elde edildikten sonra hayvanlar usulüne göre öldürülerek sinus paranasalesinin olduğu bölge diseke edildi. MDBT’den elde edilen görüntüler üst üste bindirilerek üç boyutlu modelleme programı (Mimics) ile rekonsrüksiyonu yapıldı ve sinus paranasales’i oluĢlturan yapıların biyometrik ölçümleri otomatik olarak hesaplandı. Diseksiyon ve MDBT görüntülerine göre; sinus maxillaris’in, Yeni Zelanda tavĢanında iki kompartımandan oluĢtuğu ve bunları birbirinden ayıran bölme içinde nasolacrimal kanalın bulunduğu tespit edildi. Concha’ların daha geliĢmiĢ ve daha kıvrımlı bir yapıya sahip olduğu görüldü. Frontal sinus ve sphenoid sinus’a rastlanmadı, gerçek bir ethmoid sinus da gözlenmedi. Bütün istatistiksel iĢlemler SPSS 13.0 paket programında, bağımsız t testi ile yapıldı. Sunulan çalıĢmada aynı cinsiyetin sağ ve sol sinus paranasales’ini oluĢturan sinus ve concha’lar arasında istatistik açıdan fark olmadığı ancak farklı cinsiyetler arasında istatistiksel açıdan önemli farkllılıklar olduğu (p< 0.05) kaydedildi. Sonuç olarak yapılan bu çalıĢmada, modern anatomi eğitimi ve araĢtırmasına uygun olarak elde edilen verilerin sinus paranasales üzerinde gerçekleĢtirilecek olan çalıĢmalara bir zemin ve model oluĢturması düĢünülmektedir.
Anahtar Sözcükler: Sinus paranasales; TavĢan; Bilgisayarlı Tomografi; Üç boyutlu Rekonstrüksiyon
34
7. SUMMARY
Three-Dimensional Reconstruction of the Paranasal Sinuses in New Zealand Rabbits by Multidetector Computed Tomography Images
The present study has been performed to show dissection of the anatomical structures forming the paranasal sinuses in the New Zeland rabbit and to make three dimensional reconstruction of the paranasal sinus and concha images obtained from the multidedector computed tomography (MDCT) for revealing biometric volues of these sinuses. With this aim 8 male and 8 female, totally 16 mature New Zealand rabbits have been used in the study. After having the high solution MDCT images of the animals have been killed by using the suitable way and the paranasal sinuses have been disected. The images obtained from the MDCT have been put on another and reconstructions have been made by the three dimensitonal model program (mimics) and the biometric measurements of the structures that constitute the paranasal sinuses have been done automatically. According to the dissection and the MDCT images; maxillary sinus have been formed by two compartment in New Zealand rabbit. Also it has been detected that there is nasolacriamal canal in the compartment that seperates each other. It has been seen that conchae have a more developed and more curled structure. Frontal sinus and sphenoid sinus haven’t been seen and a real ethmoidal sinus hasn’t been observed. All the statistical analyses have been done in the SPSS 13,0 packet program with independent t test. In the present study, there is no statistically important difference (p<0.05) between the sinuses and conchae that constitude the right and left sinus paranasales of the same genders but these sinuses of the different genders have a statistically important difference. As a result, in this study the datas that have been got according to the modern anatomy education and the investigation are being considered to prepare a ground and model to the studies to be made on paranasal sinuses.
Key Words: Sinus paranasales; Rabbit; Computed tomography; Three-dimensional reconstruction
35
8. KAYNAKLAR
1. Altman JI, Eloy JA, Hoch BL, Munoz CM, Shohet MR. Demineralized bone matrix and fat autograft in a rabbit model of frontal sinus obliteration. Otolaryngology-Head and Neck Surgery, 2007; 137: 264-268.
2. Ariji Y, Ariji E, Yoshiura K, Kanda S. Computed tomografic indices for maxillary sinus size in comparison with the sinus volume. Dento-maxillfac. Radiol. 1996; 25:19-26.
3. Asai S, Shimizu Y, Ooya K. Maxillary sinus augmentation model in rabbits: effect of occluded nasal ostium on new bone formation. Clin. Oral Impl. Res. 2002; 13: 405-409.
4. Bahadir O, Bahadir A, Kosucu P, Livaoglu M. The effect of maxillary sinus surgery on its development. Acta Oto-laryngolagica. 2008;128:551-555.
5. Bensley B.A. Bensley’s Practical Anatomy of the Rabbit. Eight Edition. University of Toronto. The Blahiston Company, Philadephia 1948; 175-192.
6. Branstetter BF, Weissman JL. Role of MR and CT in the paranasal sinuses. Otolaryngol Clin N Am. 2005;38: 1279-1299.
7. Burschka D, Li M, Ishii M, Taylor RH, Hager GD. Scale-invariant registration of monocular endoscopic images to CT-scans for sinus surgery. Medical Image Analysis, 2005; 9: 413-426. 8. Chakrabartı A, Jatana M, Sharma SC. Rabbit as an animal model of paranasal sinus mycoses. J Med
Vet Mycol, 1997; 35: 295-297.
9. Çağıcı CA, Yavuz H, Erkan AN, Akkuzu B, Özlüoğlu L. Paranasal sinüs anatomik varyasyonlarının değerlendirilmesinde bilgisayarlı tomografi. Turk Arch Otolaryngol, 2006; 44:201-210.
10. Çevik- Demirkan A, Kürtül Ġ. Hazıroğlu RM. Gross morphological features of the nasal cavity in the Japanese quail. Ankara Üniv Vet Fak Derg, 2007; 54: 1-5.
11. Dursun N. Veteriner Anatomi II. 10. Baskı. Ulus, Ankara Medisan Yayınevi, 2006; 95-101.
12. Emirzeoğlu M, ġahin B, Bilgic S, Celebi M, Uzun A. Volumetric evaluation of thr paranasal sinuses in normal subjects using computer tomography images: A stereological study. Auris Nasus Larynx, 2007; 34: 191-195.
13. Fernandez JMS, Escuredo JAA, Rey JSD, Montoya FSM. Morphometric study of the paranasal sinuses in normal and pathological conditions. Acta Otolaryngol, 2000; 120: 273-278.
14. Gardiner Q, Oluwole M, Tan L, White PS. An animal model for training in endoscopic nasal and sinus surgery. J. Laryngol. Otol., 1996; 110: 425-428.
15. Getty R. Sissons and Grossman’s The Anatomy of the Domestic Animals. W.B. Saunders Company. Philadelphia, London, 1975; 32.
16. Grauer NJ, Erulkar SJ, Patel CT, Panjabi MM. Biomechanical evalution of the New Zeland white rabbit lumbar spine: a physiologic characterization. Eur Spine J, 2000;9:250-25.
17. Gunkel AR, Freysinger W, Thumfart WF. 3D anatomo-radiological basis of endoscopic surgery of the paranasal sinuses. Surg Radiol Anat 1997;19:7-10.
18. International Committee on Veterinary Gross Anatomical Nomenclature. Nomina Anatomica Veterinaria (N.A.V.). 5th ed., World association of Veterinary Anatomists, Hannover, Columbia, Gent, Sapporo. 2005.
19. Jacob A, Chole RA. Survey Anatomy of the Paranasal Sinuses in the Normal Mouse. Laryngoscope, 2006;116:558-563.
20. Jyonouchi H, Sun S, Kennedy CA, Kajander KC, Rimel FL. Ig Antibody levels in the sinus, ear and airway in a rabbit model of sinusitis with bacteroides. Arch Otolaryngol Head Neck Surgery.1998;124:767-772.
21. Kalra MK, Maher MM, Toth TL, Hamberg LM, Blake MA, Shepard J, Saini S. Strategies for CT radiation dose optimization. Radiology, 2004; 230: 619-28.
22. Kirmeier R, Arnetzl C, Robi T, Payer M, Jakse N. Reproducibility of volumetric measurements on maxillary sinuses. Int J Oral Max Surg, 2011; 40: 195-199.
23. KöybaĢıoğlu A, Ġleri F, Beder L, Ġnal E. TavĢan maksiller sinüs anatomisi. K.B.B. ve BaĢ ve Boyun Cerrahisi Dergisi, 1997; 5: 41-44.
24. Kubal WS. Sinonasal anatomy. Neuroimaging Clin N Am, 1998; 8:143-156.
25. Losonsky JM, Abbott LC, Kuriashkin IV. Computed tomography of the normal feline nasal cavity and paranasal sinuses. Vet Radiol Ultrasound, 1997; 38:251-258.
26. Marrow KL, Park RD, Spurgeon TL, Stashak TS, Arceneaux B. Computed tomographic imaging of the equine head. Vet Radiol Ultrasound, 2000;41:491-497.
27. Nickel R, Schummer A, Seiferle E. The Anatomy of the Domestic Animals. Verlag Paul Parey Berlin-Hamburg 1986; 137-138.
36 28. Özer A. Deneysel Mide Ġçeriği Sıvısının TavĢan Burun ve Paranazal Sinüslerine Etkisi. Süleyman
Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Ana Bilim Dalı, Uzmanlık Tezi, 2004; 31-32.
29. Palumbo M, Valdes M, Robertson A, Sheikh S, Lucas P. Posterolateral intertransverse lumbar arthrodesis in the New Zeland White rabbit model:I. Surgical anatomy. Spine J, 2004; 4:287- 292.
30. Peltola MJ, Aitasalo KMJ, Suonpaa JTK, Yli-Urpo A, Laippala PJ. In vivo model for frontal sinus and calvarial bone defect obliteration with bioactive glass S53P4 and hydroxyapatite. Inc. J Biomed Mater Res (Appl Biomater), 2001; 58:261-269.
31. Peltola MJ, Aitasalo KMJ, Suonpaa JTK, Yli-Urpo A, Laippala PJ, Forsback AP. Frontal sinus and skull bone defect obliteration with three synthetic bioactive materials. A. Comparative Study. Inc. J Biomed Mater Res Part B: Appl Biomater, 2003; 66:364-372.
32. Peltola MJ, Aitasalo KMJ, Suonpaa JTK, Varpula M, Yli-Urpo A. Bioactive Glass S53P4 In Frontal Sinus Obliteration: A Long-Term Clinical Experience. Wiley Peridiocals, Inc. Head Neck 2006; 28: 834-841.
33. Perez-Pinas I, Sabate J, Carmona A, Catalina-Herrera CJ, Jimenez-Castellanos J. Anatomical variations in the human paranasal sinus region studied by CT. J. Anat, 2000; 197:221-227. 34. Pinkston DR, Schubkegel AJ, Zimmerman MB, Smith RJH. The effects of sinus surgery on
midfacial growth in the rabbit. Am J Rhino, 1995; 9:115-124. 35. Prokop M. General principles of MDCT. Eur J Radiol. 2003;45:4-10.
36. Reetz JA, Mai W, Muravnick KB, Goldschmidt MH, Schwarz T. Computed tomographic evaluation of anatomic and a pathologic variations in the feline nasal septum and paranasal sinuses. Vet Radiol Ultrasound, 2006;47: 321-327.
37. Saunders JH, Zonderland J., Clercx C, Gielen I, Snaps FR, Sullivan M, Vanbree H, Dondelinger RF. Competed tomographic findings in 35 dogs with nasal aspergillosis. Vet Radiol Ultrasound, 2002; 43:5-9.
38. Sivasli E, Sirikci A, Bayazit YA, Gumusburun E, Erbagci H, Bayram M. Anatomic variations of the paranasal sinus area in pediatric patients with chronic sinusitis. Surg Radiol Anat. 2002; 24:400- 405.
39. Sobol SE, Samadi DS, Kazahaya K, Tom LWC. Trends in the management of pediatric chronic sinusitis: Survey of the american society of pediatric otolaryngology. Laryngoscope 2005; 115:78-80.
40. Stelzle F, Benner KU. An animal model for sinus floor elevation with great elevation heights. Macroscopic, microscopic, radiological and micro-CT analysis: ex vivo. Clin. Oral Impl. Res. 2010; 21:1370-1378.
41. Tingelhoff K, Moral AI, Kunkel ME, Rilk M, Wagner I, Eichhorn KWG, Walh FM, Bootz F. Comparation between Manual and Semi-automatic Segmentation of Nasal Cavity and Paranasal Sinuses from CT Images. Proceedings of the 29th Annual International Conference of the IEEE EMBS Cite International, 5505-5508, 23-26 August 2007, Lyon, France.
42. Tos M, Stramgerup SE. The causes of asymmetry of the masoid air cell system. Acta Otolaryngol. 1985; 99:564-570.
43. Uchida Y, Goto M, Katsuki T, Soejima Y. Measurement of maxillary sinus volume using computerized tomographic images. Int. J. Oral Maxillofac Implants, 1998; 13:811-818
44. Velwoerd-Verhoef HL, Verwoerd CDA. Surgery of the lateral nasal wall and ethmoid: effects on sinonasal growth. An experimental study in rabbits. Int J Pediatr Otorhi, 2003; 67:263-269. 45. Watanabe K, Niimi A, Ueda M. Autogenous bone graft in the rabbit maxilary sinus. Oral Sur Oral
Med Oral Pathol Oral Radiol Endod. 1999; 88:26-32.
46. Xu M, Yang F. Wang RF. Cone-beam CT analysis of human maxillary sinus: Anatomical considerations for sinus augmentation and implant insertion. Shanghai Kou Qiang Yi Xue. 2011; 20:187-190.
37
9. EKLER
38
10. ÖZGEÇMİŞ
1980 yılında Ankara' da doğmuĢum. Ġlkokul, ortaokul ve lise eğitimimi Konya' da tamamladıktan sonra 1998 yılında Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Biyoloji Öğretmenliği Bölümü’ne baĢladım ve 2003 yılında mezun oldum. 2004 yılında Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orta Öğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Biyoloji Öğretmenliği Anabilim Dalı’nda yüksek lisansa baĢladım. 2005 yılında Fen Bilimleri Enstitüsü’ne bağlı olarak Ahmet KeleĢoğlu Eğitim Fakültesi Orta Öğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Biyoloji Öğretmenliği Anabilim Dalı’a AraĢtırma Görevlisi olarak atandım. 2007 yılında yüksek lisansımı tamamlayarak, aynı yıl Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Anatomi (Veteriner) Anabilim Dalı’nda doktoraya baĢladım. Evli ve iki erkek çocuk annesiyim.