İncelenen işletmelerde ortalama aile nüfusu 5,15 olarak belirlenmiştir. Bu nüfusun %51,36’sı erkek, %48.64’ü bayanlardan oluşmuştur. Aktif nüfus oranı işletme ortalamasında %82,91 olarak belirlenmiştir. İşletmelerde 7 ve daha büyük yaştaki nüfusun okur-yazarlık oranı işletmeler ortalamasında %86,60’dır. İşletme yöneticilerinin yaşı ve eğitim süreleri işletmeler ortalamasından sırasıyla 50,62 ve 4,17’dır.
İncelenen işletmelerde arazi genişliği I. grupta 8,05 da, II. grupta 16,23 da, III. grupta 51,98 da olarak belirlenmiş olup, işletmeler ortalamasında 21,73 da’dır. İşletmelerin %93,78 mülk arazi, %5,16 oranında kiraya tutulan arazi, %1,10 oranında en az görülen ise ortağa tutulan araziye rastlanılmıştır.
Arazilerin parçalılık durumları incelendiğinde ise ortalama parsel sayısı 4,28 adet ve ortalama parsel büyüklüğü ise 5,08 da olarak belirlenmiştir.
Arazi nev’ine bakıldığında ilk sırada meyve arazisi görülmekte, bunu tarla arazisi izlemektedir. Şeftali arazisi varlığı işletme arazisinin varlığının artışıyla doğru orantılı olarak gözlenmiştir.
Tarla arazisinin kullanım durumuna bakıldığında %99,36’sının ekili ve dikili olduğu, %0,64’ünün ise nadasa bırakıldığı görülmüştür.
İşletmeler ortalamasında işletmenin brüt hasılası 23920,12 YTL olup, işletmeler büyüdükçe brüt hasılada da artış görülmüştür.
Net hasıla işletmeler ortalamasında 6145,54 YTL’dir. Bu da işletmelerin karda olduğunu göstermektedir.
1 kg şeftalinin maliyeti 0,49 YTL olarak bulunmuştur. Oransal karlılığı ise 1,73 olarak hesaplanmıştır. Bu da şeftali yetiştiriciliğinin karlı olduğunu gösterir.
İşletme masraflarına bakıldığında en yüksek payın işçilik masraflarına ait olduğu ve bunu sırasıyla materyal masrafları, amortismanlar ve diğer cari masrafların izlediği saptanmıştır.
Şeftali bahçesi tesisi için yapılacak yatırımın karlı olup olmadığını görmek amacıyla yapılan fizibilite etüdü sonucunda, 20 dekarlık bir şeftali bahçesinin ortalama işletme sermayesi ihtiyacı 5485,20 YTL, toplam yatırım tutarı 14369,60 YTL, projenin basit karlılık oranı %24, iç karlılık oranı %24 olarak hesaplanmış ve geri ödeme süresi 5,1 yıl olarak belirlenmiştir. İç karlılık oranının tarımsal kredi faiz oranından yüksek olması, geri ödeme süresinin üretim döneminin yaklaşık 1/3’i gibi kısa sürede gerçekleşmesi gözönünde bulundurularak projenin karlı olduğu söylenebilir.
Araştırma bölgesinde faaliyet gösteren işletmelerin yukardaki sonuçlara bakıldığında, karlı çalıştıkları söylenebilir.
Bölgede hemen her işletme için gelir kaynağı olan şeftali üretiminin geleneksel yöntemlere bağlı olarak gerçekleştirilmesi ve şeftali üretiminin ekolojik koşullardan etkilenmesi üretici gelirini olumsuz yönde dolaylı ya da dolaysız etkileyen nedenler arasındadır.
Tokat İli Kazova Bölgesinde şeftali üretiminden beklenilen faydanın arttırılması, üretim kalitesinin arttırılması için özetle şu önerilerde bulunalabilir;
- Üreticiler modern yetiştiricilik konusunda eğitilmeli.
- Birim masraf azaltılıp, ürün kaybını önleyici önlemler alınmalı. - Özellikle donlara karşı tarımsal sigorta yaygınlaştırımalı.
- Üreticiye daha etkin bir yayım hizmeti sunulmalı ve bu yayım kuruluşları daha aktif hale getirilmeli.
KAYNAKLAR
ANONİM, 2002, İl Tarım Master Planı, Tokat.
ANONİM, 2003, İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, DPT Yayınları, Yayın No: 2671, Ankara.
ANONİM, 2005a, www.tuik.gov.tr
ANONİM, 2006a, www.tarim.gov.tr
ANONİM, 2006b, www.tokat.gov.tr
ANONİM, 2006c ,Tarım İl Müdürlüğü Proje İstatistik Şube Müdürlü Kayıtları, Tokat. ANONİM, 2006d, www.tokattarim.gov.tr
ANONİM, 2006e, Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Yayın No: 226-P-16, Tokat.
ANONİM, 2006f, Tarım İl Müdürlüğü Kontrol Şube Müdürlü Kayıtları, Tokat. ANONİM, 2007, Tarım İl Müdürlüğü Strateji Geliştirme Birimi, Samsun.
AÇIKGÖZ, E., 2001, Yem Bitkileri, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Bursa.
AKAY, M, 1996, Tokat İli Niksar Ovası Tarım İşletmelerinin Yapısal Analizi, İşletme Sonuçlarını Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi ve Doğrusal Programlama Yöntemiyle Planlanması Üzerine Bir Araştırma, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, Tokat.
AKÇAY, Y., 1996, Tokat İli Kazova Bölgesindeki Tarım İşletmlerinde Kullanılan Üretim Faktörlerinin Verimliliği ve Tarımsal Üretim Fonksiyonları, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Tokat.
AKÇAY, Y., UZUNÖZ, M., 2005, Investment Analysis of Peach and Cherry Growing in Turkey; Journal of Applied Science; 5(9):1665-1668.
AKÇAY, Y., AKAY, M. ve UZUNÖZ, M., 1999, “Tokat Merkez İlçede Yetiştirilen
Şeftali, Elma ve Vişnenin Üretim Maliyeti ve Karlılığının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt:16, Sayı:1, Tokat.
AKÇAY,Y. ve UZUNÖZ, M., 1999, “Meyve Plantasyonlarında Yatırım Analizi (Tokat Merkez İlçe Kapama Şeftali Bahçeleri Örneği)”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt:16, Sayı:1, Tokat.
ALTIN, Ö., 2006, Tokat İli Merkez İlçede Vişne Yetiştiriciliği Yapan Tarım İşletmelerinin Ekonomik Analizi, Üretim ve Pazarlama Sorunları, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat.
ALTINTAŞ, A. ve KARKACIER ,O., 2002, “Şeftalinin Fiziki Üretim Girdileri ve Maliyeti ( Tokat Kazova Yöresi)”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt: 18, Sayı:1, Tokat.
ARAS, A., 1988, Tarım Muhasebesi, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:436, İzmir. BİRİNCİ, A. ve ER, K., 2006, “Bursa İli Karacabey İlçesinde Organik ve Konvansiyonel Şeftali Üretiminin Maliyetler Açısından Karşılaştırılması”, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 37(2):207-216, Erzurum.
ÇİÇEK, A. ve ERKAN, O., 1996, Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Yöntemleri, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Yayınları, No: 12, Ders Notları Serisi No: 6, Tokat.
ÇİÇEK, A. ve SAYILI, M., 1996, “Tokat İli Kazova Yöresi Tarım İşletmelerinde Bazı Önemli Tarla Ürünlerinin Fiziki Üretim Girdileri ve Karlılıkları Üzerine Bir Araştırma”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt:13, Sayı:1, Tokat.
CİNEMRE, H. A. ve KILIÇ, O. 1999, “Samsın İli Çarşamba İlçesinde Şeftali Üretiminde Fiziki Girdi Kullanım Seviyelerinin Tespiti, Şeftali Üretim Maliyeti ve Pazarlama Yapısı Üzerine
Bir Araştırma”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 14(1):117-132, Samsun.
DEVECİ, L., 1967, Şeftali Ziraatı,Türkiye Ziraatçılar Cemiyeti Yayınları No.7, İstanbul.
ENGİNDENİZ, S. ve ÇUKUR, F., 2003, “İzmir İli Kemalpaşa İlçesinden Şeftali Üretiminin Teknik ve Ekonomik Analizi Üzerine Bir Araştırma”, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 40(2):65-72, İzmir.
ENGİNDENİZ, S., ÇUKUR, F. And ENGİNDENİZ, D.Y. , 2003, “Alternative Opportunities for Small Farms: A Case Study on Tecnical and Economic Analysis of Peach Growing in Turkey”, Journal of Agriculture & Food Information, 5(4): 47-59.
ERTÜRK, A., 1976, Yalova İlçesi Elma İşletmelerinin Ekonomik Yapısı ve Faaliyet Sonuçları Üzerine Bir Araştırma , Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Yayınları No: 127, Yalova. ESENGÜN, K., 1990, Tokat İlinde Meyve Yetiştiriciliği Yapan İşletmelerin Ekonomik Durumu ve İşletme Sonuçlarını Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, İzmir.
ESENGÜN, K., AKAY,M., 1998, Tokat İli Artova Bölgesi Tarım İşletmelerinin Yapısal Analizi ve Faaliyet Sonuçları, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 24, Araştırma Serisi No: 4, Tokat.
GÜNDÜZ, O., 2002, Malatya İli Merkez İlçede Kayısı Yetiştiriciliği Yapan İşletmelerin Ekonomik Analizi ve Pazar Sorunları, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat.
HACIÖMEROĞLU,İ., 1994, Meyvecilik 1-2, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, TEDGEM Yaygın Çiftçi Eğitimi Projesi Yayınları, Ankara.
HAKAN, E., 2003, “The Peach Industry in Turkey: State of Art, Research and Development”, Mediterranean Peach Symposiun, September 10th Agrigento, Italy.
İNAN, İ. H., 1994, Tarım Ekonomisi, Trakya Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 30, Tekirdağ.
İNAN, İ. H., 1999, Çiftlik Yönetimi ve Planlaması, Trakya Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 30, Tekirdağ.
KARACAN, A. R., 1988, Tarımsal İşletmelerin Finansmanı, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Teksir Yayın, No: 54-II, İzmir.
KARKACIER, O., 2000, İktisadi Matematik, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 45, Ders Notları Serisi No: 23, Tokat.
KILIÇ, O., 1997, Samsun İli Çarşamba ve Terme İlçelerinde Fındık Üretimine Yer Veren Tarım İşletmelerinin Ekonomik Analizi ve Fındığa Alternatif Üretim Planlarının Araştırılması Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
KIRAL, T., KASNAKOĞLU, H.,1999, Tarımsal Ürünler İçin Maliyet Hesaplama Metodolojisi ve Veri Tabanı Rehberi, Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Yayın No:37, Ankara.
NORTON, M., HASEY, J., DUNCAN, R., SANDERS, H., OLSON, B.,KLONSKY, K.M., LIVINGSTON, P., 2003, Sample Cost to Establish a Cling Peach Orchard and Produce Cling Peaches, Sacromento and San Joaquin Valleys - 2003 Late Harvested Varities, University of California Cooperative Extension.
ÖZÇAĞLAR, A., 1992, Kazovanın İklim Özellikleri, A. Ü. D. T. C. F. Dergisi,Cilt:XXXV, Sayı: 1, Ankara.
ÖZÇELİK, A. ve SAYILI, M., 1998, Tokat Merkez İlçede Şeftali Üretim Maliyetinin Tespiti Üzerine Bir Araştırma, Kooperatifçilik Dergisi, Sayı:121, ISSN 1300-1469, Ankara.
SAL, S., 1999, Bursa İlinde Şeftali Üretiminin Ekonomik Yapısı ve Sorunları, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
SARIASLAN, H., 2006, Yatırım Projelerinin Hazırlanması ve Değerlendirilmesi, Ankara. SHARP, R. And COOLEY, W., 2004, The Cost of Growing Peaches in Western Colorado, Colorado State University, 17pg., USA.
SİVASLIGİL, C., 1990, Tokat İli Kazova Yöresinde Bulunan Tarım İşletmelerinin Yapısal Özelliklerinin Saptanması, İşletme Sonuçlarının Ortaya Konması ve Yöre Koşullarına Uygun İşletme Planlarının Geliştirilmesi Üzerine Bir Araştırma, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, İzmir.
ŞAFAK, A., 1983, Bursa Yöresinde Seçilmiş Bir Grup Şeftali Üreticisinin Üretim ve Pazarlama Sorunları İle Çözüm Yolları Üzerine Bir Araştırma, Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Yayınları, Yalova.
SOMERAN, H., 1999, Tokat İli Merkez İlçede Meyve Yetiştiriciliği Yapan İşletmelerin Ekonomik Analizi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat.
UZUNÖZ, M., 2002, Gelişmişlik Açısından Farklı İki Yöredeki Tarım İşletmelerinin Toplumsal ve Tarımsal Yapısının Üretim Sistemleri ve Gelire Etkileri Üzerine Bir Araştırma (Tokat İli Kazova ve Artova Bölgesi Örneği), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Tokat.
UZUNÖZ, M. ve AKÇAY, Y., 2006. “A Profitability Analysis of Investment of Peach and Apple Growing in Turkey”, Journal of Agricultural and Rural Development in Tropics and Subtropics, Volume 107, No. 1, 2006.