Küreselleşmenin etkisiyle artan ülkeler arası rekabet, 2008 ekonomik krizi gibi etkenler gelişmiş ülkelerin uluslararası piyasada gelişmekte olan ülkelere karşı üstün pozisyonunu olumsuz olarak etkilemektedir. Başta ABD ve AB olmak üzere bu ülkelerin güç kaybetmesi, yeniden eski konumunu kazanmak için kendi aralarında geniş kapsamlı ticari ortaklık yolları aramalarına yol açmaktadır. TTIP ve TPP bu arayışın sonucu olarak şekillenmiştir.
Türkiye’nin AB ile arasındaki Gümrük Birliği yatırım ve ihracat açısından olumlu etki yaratmasına karşın, Ortak Ticaret Politikası karar alma mekanizmalarında ülkemizin yer almaması dış ticaret politikasını yönlendirmemizde olumsuz etkiye yol açmakta, AB’nin kendi çıkarları doğrultusunda oluşturduğu politikaya paralel ilerlemeye zorlamaktadır. Gümrük Birliğinin ülkemiz için oluşturduğu asimetrik durum, önemli bir ticaret ortağı olan ABD ile AB arasında TTIP Anlaşmasının imzalanması halinde oluşacak ticaret sapması ile daha belirgin hale gelecektir. Ticaret sapmasının Türkiye’ye yaratacağı olumsuz durumun en aza indirilmesi için Türkiye ile ABD arasında bir STA imzalanmasının gerekli olduğu düşünülmektedir. Bahse konu STA müzakerelerinde Çin’in ardından hayvancılıkta en büyük yıllık hasılayı üreten; süt, kırmızı et, beyaz et ve yumurta gibi ürünlerin üretim ve ticaretinde ilk 5 içinde yer alan ABD’nin hayvansal ürünlerde Türkiye’den taviz talep etmesi kaçınılmaz görülmektedir.
Türkiye, AB ve ABD’nin hayvancılık sektörleri karşılaştırıldığında, kırmızı et ile süt ve süt ürünleri üretiminde Türkiye’nin AB ve ABD’ye göre işletme büyüklük ve kapasiteleri ile verim açısından daha geride olduğu görülmektedir. Diğer taraftan ülkemizin kişi başı yıllık kırmızı et arzının diğer iki taraf ve dünya ortalamasına göre düşük olması ve sığır eti fiyatlarının AB ve ABD’ye göre daha yüksek olması, kırmızı et arzının talebi karşılamadığını göstermektedir.
Süt ve süt ürünlerinde maliyetlerin yüksek olması, süt sektörünün yapısal sorunları, sektörün büyük ölçüde 1-5 hayvana sahip küçük ölçekli işletmelerden oluşması, üretilen sütün yaklaşık %40’nın sanayide işlenmeden doğrudan tüketilmesi ve sağlık problemleri bu sektörde Türkiye’nin AB ve ABD ile rekabet gücünü zayıflatmaktadır. Diğer taraftan
106 başta koyun sütünden elde edilen peynirler olmak üzere yoğurt, sürülerek yenilen süt ürünleri gibi ürünler yurtdışında tercih edilmektedir. Türkiye’nin üzerinde yaşadığı coğrafya, bu ürünleri talep edecek dış pazarlara yakınlığı ve taşıma maliyetlerinin düşüklüğü nedeniyle bu ürünlerde, üretim ve kalitesinin arttırılması halinde, önemli bir ihracat potansiyeline sahiptir. AB’nin kuzu etinde kendi kendine yeterli olmaması, koyun sütünde üretimin az sayıda ülkede yapılması ve bunların üretimlerinin de ülkemizin gerisinde olması AB içerisinde de gerekli koşulların sağlanması halinde rekabet şansımızın yüksek olacağını göstermektedir (TZOB, 2011).
Türkiye’de yumurta ve beyaz et sektörleri teknoloji ve kapasite yönünden AB ve ABD ile rekabet edebilecek düzeyde olmasına karşın, sağlık sorunları ile hammadde yönünden dışa bağımlı olmamız bu sektörlerdeki ihracatımızı olumsuz etkilemektedir (BESD-BİR, 2013). Türkiye’nin hayvancılık ürünleri ihracatının büyük bir kısmını piliç eti ve sakatatı ile yumurta oluşturmasına karşın 2014 yılında pazarımızın sadece Ortadoğu ve Uzak Doğu ülkelerinden ibaret olması, sektörü ihracat yapılan ülkelerde yaşanacak sorunlara karşı hassas hale getirmektedir.
Bal üretimi açısından incelendiğinde, Türkiye’nin önemli bir bal üreticisi olmasına karşın, tüketiminin de oldukça fazla olmasından dolayı arzın büyük bölümü iç pazarda talep edilmektedir. Üretilen balın sadece %3’ü ihraç edilmesine karşın, önemli bir kısmı ABD ve AB tarafından tercih edilmektedir.
Ülkemiz hayvancılık sektöründe, son yıllarda gerçekleştirilen reformların devam ettirilmesi, yaygınlaştırılması ve derinleştirilmesi sektörün rekabet gücünü arttırmaya olanak sağlayacaktır. Et ve Süt Kurumu gibi müdahale ve denetim yapılarının güçlendirilerek piyasada yaşanan dalgalanmaları önlemeye yönelik adımlar atılması üreticinin ve hayvan varlığının korunmasında faydalı olacaktır. Bunun yanı sıra üreticinin bilinçlendirilmesine yönelik politikalar belirlenmesi, küçük kapasiteli aile işletmelerinin yaygın olduğu et ve süt üretiminde kooperatifçiliğin yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalara hız verilmesi, üretim ve ürün kalitesinin yükseltilmesi, salgın hastalıklarla mücadelenin güçlendirilmesi, hayvanların taşınması, üretim ve ticaret uygulamalarında şeffaflığın arttırılması ve pazar potansiyelinin olduğu düşünülen küçükbaş hayvancılık
107 ürünlerinde yatırımların arttırılması da sektörün rekabet gücüne olumlu etkisi olacağı muhtemeldir.
AB ve ABD’den farklı olarak, desteklemeler çoğunlukla üretimi arttırmaya yöneliktir. AB’ye uyum süreci kapsamında kırsal kalkınma, verim ve kaliteye yönelik desteklerin arttırılmasının OTP’ye uyum sürecini hızlandırmasının yanı sıra sektörel rekabette de artı sağlayacağı düşünülmektedir. Destekleme politikalarının belirlenmesinde önceliklerin uzun vadeli düşünülerek hazırlanması, kurumların işbirliği içinde çalışmasına imkan verilmesi de önemlidir.
Başta TTIP ve TPP olmak üzere yeni nesil bölgesel ticaret anlaşmaları dünya ticaretinin daha fazla liberalleşmeye doğru ilerlediğini göstermektedir. Bu tür anlaşmaların dışında kalmak ülkemiz ekonomisine, dâhil olmamız halinde tarım sektörünün uğrayacağı zarardan çok daha fazla olumsuz etkiye yol açacaktır. Bu nedenden dolayı ülkemizin ABD ile olası bir STA’ya karşı tarım ve hayvancılık özelinde gerekli önlemleri alması gerekmektedir.
Türkiye ve ABD arasındaki STA müzakereleri sırasında, Bakanlığımızın çalışma alanına giren ve açılması muhtemel başlıklardan Pazara Giriş bölümü açısından bakıldığında, Türkiye’nin, genetik materyal ve canlı hayvanlar gibi kalemler haricinde, temel hayvansal ürünlerde oldukça yüksek gümrük vergilerine sahip olduğu görülmektedir. Diğer taraftan ABD’nin önemli bir sığır karkas, piliç eti ve süt ürünleri ihracatçısı olması nedeniyle Türkiye’nin yüksek gümrük vergileri uyguladığı bu ürünlerde taviz talep etmesi muhtemeldir. ABD’nin MFN kapsamında üçüncü ülkelere uyguladığı gümrük vergilerinin düşük olması, Türkiye’nin müzakerelerde gerçekleştirmesi muhtemel pazarlıklar açısından elini zayıflatmaktadır. Bununla birlikte, ülkemiz peynir türleri, bal ve hayvan sakatatları ve işlenmiş ürünlerde taviz talep edebileceği düşünülmektedir.
Türkiye ve ABD arasında imzalanacak olası bir STA’da, ABD’nin önemli ihracat kalemlerinde yer alan kırmızı et, beyaz et ve süt ürünlerinin taviz listelerine eklenmesi, gümrük vergileri ile korunan bu sektörleri olumsuz etkileyecektir. Diğer taraftan ülkemiz bal ve başta peynir olmak üzere süt ürünlerinde ihracat potansiyeline sahip olmasına karşın ABD’nin sağlık ve kalite gibi tarife dışı kriterleri nedeniyle Pazara Giriş konusunda taviz
108 alınsa bile, bu tavizin ne kadarının kullanılabileceği konusu şüpheli görünmektedir. Ülkemizin ABD’ye ithalata izin verebileceği hayvansal ürünler arasında hayvan beslenmesinde dönem dönem hammadde sıkıntısı yaşaması, yem maliyetlerinin ürün fiyatlarını en çok etkileyen kalem olması nedeniyle ABD’nin ürettiği soya fasulyesi, mısır, kaba yemler gibi yem hammaddelerinin ithalatına izin verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
Her ne kadar Türkiye – ABD STA’sının ülkemiz hayvancılık sektörünü kısa vadede olumsuz etkiyeceği öngörülmekte olsa da, TTIP’nin yürürlüğe girmesi halinde Türkiye ekonomisinin uğrayacağı zararı azaltmak için ABD ile bir STA imzalamasının gerekli olduğu düşünülmektedir. İmzalanacak STA’nın hayvancılık sektörüne yönelik etkilerini azaltmak için etkilenmesi muhtemel ürünlere yönelik desteklerin arttırılması, ürün kalitesini ve sektörün rekabet gücünü arttıracak politikalar oluşturulması gerekmektedir.
Ülkemiz Türkiye’nin komşu ve çevre ülkelerinin hayvansal ürünlerde genellikle net ithalatçı olması ülkemiz için önemli bir ihracat potansiyeli oluşturmaktadır. Bu sebepten dolayı ithal edilen buğday ve ham derinin Türkiye’de işlenerek Ortadoğu ve Kuzey Afrika başta olmak üzere komşu ülkelere ihraç edilmesinde olduğu gibi; ABD ile imzalanacak bir STA sonucunda değerli etleri bünyesinde bulunduran arka çeyrek sığır karkasının Dahili İşleme Rejimi kapsamında ithal edilerek, çevre ülkelere işlenmiş et ürünleri olarak ihraç edilmei imkanının değerlendirilebileceği düşünülmektedir.
ABD’nin önemli bir yatırımcı ve teknoloji üreticisi olduğu da dikkate alınırsa, imzalanacak bir STA’nın hayvancılık sektörüne bir diğer artısı ABD’li yatırımcıların ülkemiz hayvancılık sektörüne yatırım yapması, bunun yanı sıra ekipman, gereçler ve genetik materyal gibi teknolojik ürünlerin ülkemize getirilmesi ve üretilmesine olumlu etkisi olacağı açıktır.
SPS ve IPR bakımından iki ülke arasındaki uygulama farklılıkları en önemli sorun olarak gözlemlenmektedir. ABD’nin kırmızı et üretiminde hormon uygulamaları, GDO’lu yem bitkisi üretimi, hayvan refahı bakımından AB standartlarının altında olması SPS müzakerelerinde ülkemiz açısından sorun yaratabilecek konular arasında yer almaktadır. Bunun yanında ABD’nin başta TTIP olmak üzere son STA’larında DTÖ SPS
109 Anlaşmasının ilerisinde önlemler ve kurallar düzenlemesinin ülkemiz adına alınan bu kararların uygulanmasında zorluklara neden olacağı düşünülmektedir. ABD’de Coğrafi İşaret uygulamasının bulunmamasının, pek çok yerel hayvansal ürüne sahip ülkemiz açısından sınai mülkiyet haklarının korunmasında sorun yaratması beklenmektedir.
110
KAYNAKÇA
AB Bakanlığı: “Avrupa Birliğinin Tarihçesi”, Avrupa Birliği Bakanlığı İnternet
Sitesi, (Çevrimiçi) http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=105&l=1#, 9 Kasım 2014.
Akkaya M.: “TRA2 Bölgesi Kırmızı Et Sektörü Stratejik Analiz”, Kars: T.C. Serhat
Kalkınma Ajansı, 2015.
Akman, M.(a): “AB – ABD Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı (TTIP) ve Türkiye”, Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı, Ankara: Türkiye, 2013.
Akman, M.(b): “Türkiye’nin TTP ve TTIP Çağında Geleceği”, Ekonomik Forum, 2013, s.64-69.
Aran, B.: “Türkiye: Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığının Sonuçları”,
Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı, Ankara: Türkiye, 2015.
Arce, N.: “US Bee Industry Plagued By Numerous Problems: Apiarists Contemplating Possible Solutions”, Tech Times, March 19, 2015, (Çevrimiçi) http://www.techtimes.com/articles/40770/20150319/us-bee- industry-plagued-by-numerous-problems-apiarists-contemplating- possible-solutions.htm, 15 Temmuz 2015.
ASÜD “Dünya ve Türkiye Süt Endüstrisi Raporu”, Ambalajlı Süt ve Süt
Ürünleri Sanayicileri Derneği, Ankara: Türkiye, 2010.
Atalay, I: “Türkiye’nin Dış Ticaretinde Serbest Ticaret Anlaşmaları Hakkında Bilgi ve Değerlendirme Notu”, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Ankara: Türkiye, 2011.
AVEC: “2013 Annual Report”, Association of Poultry Processors and Poultry
Trade in the EU Countries, September 23, 2013, (Çevrimiçi)
http://www.avec-poultry.eu/system/files/archive/new-
structure/publicpublications/annual_reports/AVEC%202013%20- %20FINAL_0.pdf, 16 Temmuz 2015.
Aydın, E., Can, M., Cevger, Y., Sakarya, E., İşbilir, S.:
“Türkiye’de son 25 yılda kırmızı et fiyatlarındaki değişimler ve ithalat kararlarının etkilerinin analizi” Veteriner Hekim Derneği Dergisi, 2011, 83(1), s.3-13.
Baysan, T.: “Some economic aspects of Turkey’s accession to the EC: resource shifts, comparative advantage, and static gains”, Journal of Common
Market Studies, 1984, 23(1).
Begg, J.: “Süt Arz Zincirinde Sürdürülen Çaba; mükemmel Bir Sistem Bulma Arayışı”, Ulusal Süt Konseyi, IDF 2013 Dünya Süt Zirvesi Raporu, Yokohoma-Japonya, 2013, s. 54-56.
BESD-BİR: “Piliç Eti Sektörü Raporu”, Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçıları
111 Bilici, N.: “AB’de ekonomik bütünleşme ve Türkiye’nin entegrasyonu”, Ankara
Avrupa Çalışmaları Dergisi, 5(2), 2006, s. 39-45.
Boran Ş.: “Süt ve Süt Ürünleri Sektörüne Genel Bakış”, İzmir Ticaret Odası
AR&GE Bülten, 2010, s.11-14.
Candaş, U.: “Çok taraflılık mı iki taraflılık mı? Tercihli Ticaret Anlaşmalarının uluslararası ticaret sistemiyle ilişkisine dair bir değerlendirme”,
Uluslararası Hukuk ve Politika, 6(22), 2010, s. 55-76.
Carrie, D. R., Cross, A. J., Koebnick, C., Sinha, R.:
“Trends in meat consumption in the United States”, Public Health
Nutrition, 14(4), 2011, pp. 575-583.
CBI: “CBI Market Survey: The Honey and Other Bee”, CBI Market
Information Database Products Market in the EU, 2009.
Compassion in World Farming:
“Egg Production In The EU”, Godalming: Compassion in World
Farming, 2012.
Çakal, M.: “TRA1 Bölgesi Arıcılık ve Arı Ürünleri Raporu”, KUDAKA Araştırma
ve Planlama Birimi, 2013.
Çalışkan, Ö.: “An analysis on the alignment process of Turkey to the EU’s FTAs under the Customs Union and current challenges”, Hacettepe Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1), 2009, s. 1-23.
Çolpan Nart, E.: “Gümrük Birliği’nin Türkiye’nin dış ticareti üzerine etkileri: panel veri analizi”, Journal of Yaşar University, 17(5), 2010, s. 2874-2885. De Lombaerde, P.,
Van Langenhove, L.:
“Assessment and Measurement of Regional Integration”, Abingdon, Routledge: England, 2006.
Deardorff, A. V.: “Dünya Ekonomisi ve Dünya Ticaret Sistemi nereye gidiyor?”,
Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları, 3(1-2), s. 7-24.
Delayen, C.: “The Common Agricultural Policy: A Brief Introduction”, Institute for
Agriculture and Trade Policy, Minneapolis: USA, 2007.
Denieul, M.: “ AB Ortak Tarım Politikasındaki Son Gelişmeler ve Avrupa Süt Setkörüne Etkileri” IDF 2013 Dünya Süt Zirvesi Raporu, Ulusal Süt Konseyi, Yokohama: Japonya, 2013, s. 51-56.
Dinan, D.: “Ever Closer Union: An Introduction to European Integration (3. B.)”,
Lynne Rienner Publishers, 2005.
Dünya Bankası “AB – Türkiye Gümrük Birliği Değerlendirmesi”, Dünya Bankası, 2014.
Ekonomi Bakanlığı: “Serbest Ticaret Anlaşmaları”, T.C. Ekonomi Bakanlığı, (Çevrimiçi) http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/disIliskiler/SerbestTic/Gen el_Bilgi.html#!%40%40%3F_adf.ctrl-state%3Dcy2pjwecr_98, Mayıs 19, 2015.
112 Eralp, K. D.: “Genetik Kaynaklar ve Patent”, Türk Patent Enstitüsü Patent Dairesi
Başkanlığı, Yayınlanmış Uzmanlık Tezi, Ankara: Türkiye, 2003.
Ercan, M.: “Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası ve Türkiye’deki gelişmeler”,
Akademik Bakış Dergisi, (22), 2010, s.1-13.
European Commission:
“Milk and Milk Products in the European Union”, Office for Official
Publications of the European Communities, Luxemburg, 2006.
European Commission:
“A Decade of EU-funded Animal Production Research”, European
Commission, Luxemburg, 2013a.
European Commission:
“Evaluation of CAP measures 112ort he apiculture sector”, European
Commission Directorate-General for Agriculture and Rural Development, Brussels: Belgium, 2013b.
European Commission:
“Analysis of the EU meat markets EU production and exports to Russia (2011-2013)”, Europan Commission, 2014a.
European Commission:
“The EU explained: Agriculture”, European Commission Directorate-
General for Communication Publications, Brussels: Belgium, 2014b.
European Commission:
“Agricultural production – animals”. Eurostat, (Çevrimiçi)
http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-
explained/index.php/Agricultural_production_-_animals, Mart 2, 2015a. European
Commission:
“Policy instruments 112ort he beef and veal sector”, European
Commission Agriculture and Rural Development, (Çevrimiçi)
http://ec.europa.eu/agriculture/beef-veal/policy- instruments/index_en.htm, Temmuz 9, 2015b. European
Commission:
“Factsheet on Food Safety and Animal and Plant Health (SPS)”,
European Commission, 2015c.
European Commission:
“Factsheet on Intellectual Property (IP) and Geographical Indications (Gıs)”, European Commission, 2015d.
European Commission Directorate-General for Agriculture:
“The meat sector in the European Union” European Commission
Directorate-General for Agriculture, (Çevrimiçi)
http://ec.europa.eu/agriculture/publi/fact/meat/2004_en.pdf, Temmuz 27, 2015.
European Commission Enterprise and
Industry:
“Study on the Competitiveness of the European Meat Processing Industry”, Publications Office of the European Union, Luxemburg, 2011.
European Court of Auditors:
“Suckler Cow And Ewe And Goat Direct Aids Under Partial Implementatıon of SPS Arrangements”, Publications Office of the
European Union, Luxemburg, 2012.
Eurostat: “Agriculture, forestry and fishery statistics”, Publications Office of the
113 Eurostat: “Pig farming sector – statistical portrait 2014”, Eurostat, (Çevrimiçi)
http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-
explained/index.php/Pig_farming_sector_-_statistical_portrait_2014, Şubat 12, 2015b.
Froman, M. B.: “2014 Report on Sanitary and Phytosanitary Measures”, United States
Trade Representative, 2014.
Geisler, M.: “Dairy Goats”, Agricultural Marketing Resource Center, (Çevrimiçi) http://www.agmrc.org/commodities__products/livestock/goats/dairy- goats/, Temmuz 30, 2015.
Gelir İdaresi
Başkanlığı: “GATT Bilgilendirme Rehberi”, Gelir İdaresi Başkanlığı, Ankara: Türkiye, 2009. Gıda Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı:
“Instrument for Pre-Accession Assistance Rural Development (IPARD) Programme (2007-2013)”, T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Ankara: Türkiye, 2006.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı:
“Kırmızı Et Stratejisi” , Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Hayvancılık Genel Müdürlüğü, Ankara: Türkiye, 2015.
Gösterit, A.: “Türkiye Arıcılığının Yapısı, Sorunları ve Sürdürülebilir Arıcılık Açısından Değerlendirilmesi”, Düzce Üniversitesi Arıcılık Araştırma,
Geliştirme ve Uygulama Merkezi, (Çevrimiçi)
http://www.dagem.duzce.edu.tr/Dokumanlar/96bc911c-8967-4887-a35c- c6760362456a_Calistay_Sunum_1_A.GOSTERIT.pdf, Temmuz 26, 2015.
Gül, U., Uzun, B.: “Kırmızı Et Durum ve Tahmin 2014”, Tarımsal Ekonomik ve Politika
Geliştirme Enstitüsü¸ Ankara: Türkiye, 2014.
Güllü, İ.: “AB-ABD Serbest Ticaret Anlaşması Sürecine Türkiye-AB Gümrük Birliği Anlaşması Özelinden Bir Bakış”, Bilge Strateji, 6(11), 2014, s. 89-106.
Güneş, D., Mavuş, M., Oduncu, A.:
“AB-ABD Serbest Ticaret Anlaşması ve Türkiye Üzerine Etkileri”,
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Ankara: Türkiye, 2013.
Gürlesel, C. F., Alkin, K.:
“Avrupa Birliği’nin Serbest Ticaret Anlaşmalarına Türkiye’nin Dahil Edilmesi”, İstanbul Ticaret Odası, İstanbul: Türkiye, 2010.
Hadjigeorgalis, E.: “The U.S. Dairy Industry and International Trade in Dairy Products”,
New Mexico State University, Las Crures: USA, 2005.
Hobikoğlu, E. H.: “Gümrük Birliklerinin Ekonomik Etkileri ve Türkiye Ekonomisi: Gümrük Birliği Yansımaları”, Sosyal Bilimler Dergisi, (1), s. 65-82. Horn, H., Mavroidis,
P. C.:
“Economic and legal aspects of the Most-Favored-Nation clause”,
European Journal of Political Economy, 17, 2001, pp. 233-279.
Ilias Akhtar, S., Jones, V.:
“Proposed Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) in Brief”, Current Politics and Economics of Europe, 24(1/2), 2013, pp.
114 107-122.
İstanbul Ticaret Odası: “Fikri Mülkiyet Hakları”, İstanbul Ticaret Odası İnternet Sitesi, (Çevrimiçi) http://www.ito.org.tr/Dis_Tic/Fikri_Mulkiyet.html, Ağustos 31, 2015.
IUF Dairy Division: “United States of America Dairy Industry”, IUF Dairy Division, (Çevrimiçi)
http://www.iuf.org/sites/cms.iuf.org/files/USA%20Dairy%20Industry.pd f, Aralık 14, 2014.
Josling, T., Tangermann, S.:
“Agriculture, Food and the TTIP: Possibilities and Pitfalls”, Centre for
European Policy Studies and Center for Transatlantic Relations & Johns Hopkins University, Washington: USA & Brussels: Belgium,
2014.
Kalkınma Bakanlığı: “Onuncu Kalkınma Planı Hayvancılık Özel İhtisas Komisyonu Raporu”,
T.C. Kalkınma Bakanlığı, Ankara: Türkiye, 2014.
Karluk, R.: “Avrupa Birliği ve Türkiye”, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, İstanbul: Türkiye, 1996.
Kay, S.: “3 major beef industry issues – demand, quality, transparency”, Beef
Magazine, (Çevrimiçi) http://beefmagazine.com/blog/3-major-beef-
industry-issues-demand-quality-transparency, Ocak 22, 2015.
Kaya Kuyululu, Ç. Y.: “Avrupa Birliği’nde Süt Üretiminde Kota Uygulamalarının Gelişimi ve Sistemin Türkiye’ye Uyarlanması”, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi,
2008, 229 s. Kaymakçı, M., Eliçin,
A., Tuncel, E., Pekel, E., Karaca, O., Işın, F., Sönmez, R.:
“Türkiye’de Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliği”, Türkiye Ziraat
Mühendisliği V. Teknik Kongresi, 2000, s. 765-793.
Ken, A.: “EU-US trade and investment talks: Why they matter”, OECD
Observer, (297), 2013, pp.12-13.
Keskin, B., Demirbaş, N.:
“Türkiye’de Kanatlı Eti Sektöründe Ortaya Çıkan Gelişmeler: Sorunlar ve Öneriler”, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 26(1), 2012, s. 117-130.
Keskin, G., Çeliker, A.:
“İpek Böcekçiliği”, Cine-Tarım Dergisi, Mart 2004, (Çevrimiçi) http://www.cine-tarim.com.tr/dergi/arsiv56/sektorel07.htm, Haziran 18, 2015.
Kim, B., Laestadius, L., Lawrence, R., McKenzie, S. E., Keeve, N. E., Tyler, S. J., Truant, P.:
“Industrial Food Animal Production in America: Examining the Impact of the Pew Commission’s Priority Recommendations”, Johns Hopkins
Center for A Livable Future, Baltimore: USA, 2013.
115 clothing?”, Boston College International and Comparative Law
Review, 34(1), 2011, pp. 27-52.
Leip, A., Weiss, F., Wassenaar, T., Perez, I., Fellmann, T., Loudjani, P., Biala, K.:
“Evaluation of the livestock sector’s contribution to the EU greenhouse gas emissions (GGELS)”, European Commission – Joint Research
Centre, Ispra: İtalya, 2010.
Loewith, C.: “Challenges Facing the Dairy Industry Today”, WCDS Advances in
Dairy Technology, 18, 2006, pp. 191-194.
MacDonald, J. M., McBride, W. D.:
“The Transformation of U.S. Livestock Agriculture Scale, Efficiency, and Risks”, United States Department of Agriculture, Washington: USA, 2009.
National Chicken Council:
“Per Capita Consumption of Poultry and Livestock, 1965 to Estimated 2015, in Pounds”, National Chicken Council, (Çevrimiçi) http://www.nationalchickencouncil.org/about-the-industry/statistics/per- capita-consumption-of-poultry-and-livestock-1965-to-estimated-2012-in- pounds/, Temmuz 25, 2015.
National Honey Board:
“National Honey Board Press Kit: Honey Industry Facts”, National
Honey Board, 2014.
Oertel, E.: “Beekeeping in the United States Agriculture Handbook Number 335”,
United States Department of Agriculture, 1980.
O’Keefe, T.: “US egg consumption rising because of health benefits”,
WATTAgNet.com, Ağustos 19, 2014, (Çevrimiçi)
http://www.wattagnet.com/articles/19776-us-egg-consumption-rising- because-of-health-benefits, Temmuz 30, 2015.
Ordukaya, A.: “Sağlık ve Bitki Sağlığı Önlemlerinin Uygulanmasına İlişkin Dünya Ticaret Örgütü Anlaşması Açısından Türkiye ve Avrupa Birliği’nin Karşılaştırılması”, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Yayımlanmış Uzmanlık Tezi, Ankara: Türkiye, 2008.
Perry, J., Banker, D., Green, R.:
“Broiler Farms’ Organization, Management and Performance”,
Economic Research Service USDA, Washington: USA, 1999.
Pesticide Action Network North America:
“Economic Value of Commercial Beekeeping. Beyond Pesticides”,
Pesticide Action Network North America, (Çevrimiçi)
http://www.beyondpesticides.org/pollinators/EconomicValueCommercia lBeekeeping.pdf, Temmuz 26, 2015.
Petri, P., Plummer, M.:
“The Trans-Pacific Partnership and Asia-Pacific Integration Policy Implications”, Peterson Institute for International Economics, Washington: USA, 2012.
Pınar, Ö., Boran, Ş., Sevilmiş, G.:
“Küreselleşme Sürecinde Yükselen Aktör: Serbest Ticaret Anlaşmaları