21 İnternet Bağımlılığı ve Siber Zorbalık Araştırması
Okullardan alınan bilgiler bağımlılıkla mücadelenin çözümünde, eğitim verme ve bilgilendirme faaliyetlerinden daha çok; uygulama yapılan grup temelli içeriklere ve yapılandırılmış grup eğitimlerine ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Bu konuda TBM (Türkiye Bağımlılıkla Mücadele) ile ilgili çalışmaların dikkatle takibi gerekli görülmektedir.
Cinsiyetle ilgili ortaya çıkan ‘erkekler kızlara kıyasla siber zorbalığa daha çok başvuruyor’ sonucu; erkeklere, toplumsal cinsiyet eşitliği, hoşgörü ve saygı gibi alanlarda eğitim verilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.
Zorbalığın her türlüsü ile ilgili okul genelinin (öğrenci, idare, öğretmenler, yardımcı personel) dâhil edildiği kapsayıcı çalışmalar ve önleyici projeler yürütülmesi gerekmektedir.
Parçalanmış ailelere mensup öğrencilerin siber zorbalığa daha çok başvurduğu sonucu, aileler ile yapılacak toplantı ve eğitimlerde gündeme getirilmeli; boşanmanın çocuk üzerinde yaratacağı riskli durumlar ve çocuğun takibinin sürdürülmesi hususu ele alınmalıdır.
Anne baba tutumlarının siber zorbalık ve siber mağduriyet üzerindeki etkisinden hareketle ailelere; anne baba tutumları, ebeveynlik becerileri, gelişim özellikleri ve ergenle iletişim konularını kapsayan seminerler verilmelidir. Hatta bu seminerler aile eğitimi formatında daha uzun süreli hale getirilebilir.
‘Anne babaların internet kullanımı konusundaki tavırları doğrudan çocuklarını etkilemektedir’ sonucu, ailelerin teknolojinin kullanımı konusunda model olması gerekliliğini ortaya koymaktadır.
Araştırmaya katılan öğrencilerin üçte biri internet kullanımı konusunda ailelerinin kendilerini kontrol etmediğini ifade etmektedir. Bu durum kontrolsüzlükten doğabilecek sorunları gösterici niteliktedir. Ailelerin çocuklarını etkin takibi ve olumlu yönde teşviki önemli olduğu için aileler bu konuda bilgilendirilmelidir.
Öğrencilerin internet ortamındaki takibi konusunda daha küçük yaşlardaki çocuklara yönelik aileler yazılım önlemleri gibi doğrudan sınırlayıcı yöntemler kullanabilir.
‘İnternet kafelerde internete giren öğrencilerin siber zorbalığa daha çok başvurması’
sonucu, internet kafelerdeki ortam özellikleri ile ilgili olabilmektedir. Bu konuda internet kafelerin ilgili birimlerce denetlenmesi, denetleme ile birlikte kafe sahiplerinin risklere yönelik eğitilmesi ve işbirliğine gidilmesi önemli görülmektedir.
22 İnternet Bağımlılığı ve Siber Zorbalık Araştırması
‘Ev ortamında internete giren öğrencilerin internet bağımlılığı riskini daha yoğun yaşaması’ sonucu, evde yaşanan kontrol eksikliğini ve süre sınırsızlığını ortaya koymaktadır. Bu konuda ailelerin bilgilendirilmesi önemli görülmektedir.
İnternet bağımlılığının en güçlü dinamiklerinden olduğu görülen süre sorunu konusunda öğrencilerde farkındalık geliştirmek gereklidir. Bu konuda öğrencilerin internet kullanım zamanlarında değişkenlik (günün farklı saatlerinde) yaratılması ve süre sınırı koyulması gereklidir.
Öğrencilerin internet ortamındaki risklere karşı (istismara kadar gidebilen tehlikeler, suç unsuru taşıyan durumlar gibi) bilgilendirilmesi ve yardım alabileceği kişi ve kurumların öğretilmesi gerekmektedir.
Özellikle internet bağımlılığı ile mücadelede ‘yerine koyma’ faaliyetlerine ağırlık verilmelidir. Öğrencileri salt yasaklayarak ya da engelleyerek kontrol etmeye çalışmak yerine, öğrencinin boş zamanlarını etkin kullanmasına, hobiler edinmesine ve zamanını kaliteli kullanabilmesine yönelik fırsatlar oluşturulmalıdır.
Öğrencilerin interneti sohbet, oyun ve sosyal medya gibi amaçlarla yoğun kullandığı ve eğitim-okul ile ilgili içeriklerin sadece %10 düzeyinde kaldığı görülmüştür. Bu konuda 2023 Eğitim vizyonu doğrultusunda eğitim içeriklerine dönük farklı tasarım, oyun ve etkinlikler oluşturulması öğrencilerin dikkatini çekmede faydalı olacaktır.
Öğrencilerle öğretmenlerin interaktif olarak içerik paylaşabileceği, ödev takibi ve dönüt verme gibi adımları içeren sistemlerin yaygınlaştırılması gerekmektedir.
Öğrencilere web site tasarımı ve yazılım gibi konularda eğitim verilmesi, teknoloji kullanımı ve öğretimi konusunda yeni hedefler arasına alınması gereken adımlardır.
Okul başarısı yüksek olan öğrencilerin düşük olanlara kıyasla internet bağımlılığı konusunda daha riskli durumda olduğu sonucu, eğitsel konularda yapılacak çalışmaların da bağımlılıkla mücadele etkili olduğunu göstermektedir. Bu açıdan eğitsel rehberlik konularına sınıf öğretmenleri nezdinde ağırlık verilmesi faydalı olabilir. Ayrıca okul rehberlik servislerinin zaman yönetimi konusunda öğrencileri bilgilendirmesi bu duruma katkı sağlayacaktır.
‘Düzenli kitap okuyan öğrenci hiç okumayan öğrenciye göre bağımlılık riskini daha az taşıyor’ bulgusu, kitap okumanın yaygınlaştırılmasının önemini ortaya koymaktadır.
Bu konuda okul genelini kapsayan kitap okuma etkinlik ve şenlikleri düzenlenebilir.
Aileyi sürece dâhil edecek kitap okuma projeleri hazırlanabilir.
23 İnternet Bağımlılığı ve Siber Zorbalık Araştırması
Kitap okumayla ilgili e-kitap ve e-dergi içeriklerine erişim noktasında öğrenci ve öğretmenlere destekleme yapılabilir
Sosyal ve sportif faaliyetler bağımlılıklarla mücadelede etkin çözüm yollarındandır.
Bu kapsamda İl Milli Eğitim Müdürlüğü doğrudan sosyal ve sportif etkinlikler takvimi oluşturarak, yılın başından itibaren okullara duyuru yapabilir. Özellikle turnuvalarda sadece futbola değil salon sporlarına da etkin yönlendirme yapılması faydalı olacaktır.
Münazara, bilgi yarışması, ünlü meslek mensuplarıyla söyleşiler düzenlenebilir.
Çeşitli kurumların desteği ile ebru, ahşap oymacılığı, kaligrafi, hat sanatı gibi konularda eğitimler verilebilir.
Sosyal etkinlikleri değerler eğitimiyle birleştiren toplum faaliyeti projeleri daha kapsamlı hale getirilebilir.
Sunulan önerilerin zenginleştirilebilmesi adına farklı kurumların yaptığı ya da yapacağı çalışmaların bir araya getirilerek koordineli bir şekilde paylaşılması faydalı olabilir.
24 İnternet Bağımlılığı ve Siber Zorbalık Araştırması
Arısoy Ö. (2009), İnternet bağımlılığı ve tedavisi, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar; 1, 55-67.
Devlet Denetleme Kurulu. (2014). Madde ve diğer bağımlılıklar ile mücadele kapasitesinin ve bu bağlamda Türkiye Yeşilay Cemiyetinin değerlendirilmesi, DDK Araştırma ve İnceleme Raporu, 2014/2.
Ekşi, F. ve Ümmet, D. (2013). Bir kişilerarası iletişim problemi olarak internet bağımlılığı ve siber zorbalık: Psikolojik danışma açısından değerlendirilmesi, Değerler Eğitimi Dergisi, 11 (25), 91-115.
Kutlu, M., Savcı, M., Demir, Y. ve Aysan F. (2016). Young İnternet Bağımlılığı Testi Kısa Formunun Türkçe uyarlaması: Üniversite öğrencileri ve ergenlerde geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17, 69-76.
Özdemir, M., ve Akar, F. (2011). Lise öğrencilerinin siber-zorbalığa ilişkin görüşlerinin bazı değişkenler bakımından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Educational Administration: Theory and Practice, 17 (4), 605-626.
TÜİK. (2016). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 03 Aralık 2018 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?id= adresinden erişildi.