Tokat koşullarında farklı dikim zamanı ve farklı diş iriliklerinin sarımsakta verim ve kalite üzerine etkilerinin araştırıldığı bu çalışmada bilimsel ve pratik olarak değerli sonuçlara ulaşılmıştır.
Dikimden sonra çıkışa kadar geçen süre ve hasada gelme süreleri açısından çeşitler arasında bir farklılık olmamıştır. Ancak dikim zamanları kendi aralarında kıyaslandığında, dikim zamanı ilerledikçe bu sürelerin uzadığı görülmektedir. 15 Mart dikim zamanında çıkış 19 günde tamalanırken, bu süre 25 Mart ve 5 Nisan için sırasıyla 18 ve 16 gün olarak gerçekleşmiştir. Hasada gelme süreleri içinde aynı durum sözkonusu olup, dikim zamanlarına göre olgunlaşma süreleri sırasıyla 133, 123 ve 112 gün olarak gerçekleşmiştir.
En yüksek bitki boyu çeşitlere göre değişmekle birlikte, Tokat köy popülasyonunun orta ve iri diş uygulamalarından elde edilmiştir. Yani kullanılan dişlerin iriliğindeki artış ile bitki boyundaki artış doğru orantılıdır.
Çalışmada elde edilen veriler baş verimi açısından değerlendirildiğinde ise; en yüksek verim değerine her iki çeşitte de ilk dikim zamanı olan 15 Mart dikim zamanında ulaşılmıştır. 15 Mart dikim zamanına göre 25 Mart ve 5 Nisan dikim zamanlarında sırasıyla % 3 ve % 44 verim düşüşü meydana gelmiştir. Bu durum Tokat yöresinde sarımsak dikiminin en geç Mart ayı içersinde yapılması gerektiğini göstermektedir. Hatta mevsim şartlarına göre dikim tarihi dahada öne alınabilir. Bu amaç doğrultusunda daha erken dikim zamanlarının etkisinin araştırıldığı çalışmaların yapılması yararlı olacaktır.
İstatiksel olarak önemli çıkmamakla beraber Taşköprü 56 çeşidinin Tokat köy popülasyonuna göre daha verimli olduğu göze çarpmaktadır. Genel ortalama değerlerine bakıldığında %12 lik bir verim farkı meydana gelmiştir. Bu sonuca göre Taşköprü 56 çeşidinin Tokat yöresine adaptasyon sorununun olmadığı kesin bir dille ifade edilebilir.
37
Üretim materyali olarak kullanılan dişlerin iriliği azaldıkça verimde bir düşüş meydana gelmesi göze çarpan bir diğer husus olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca aynı durum ortalama baş ağırlığı içinde sözkonusudur. Ancak burada dikkati çeken diğer bir durum ise, küçük diş kullanımın erken dikim döneminde oransal olarak daha az verim düşüşüne neden olmasıdır. Küçük boy diş kullanıldığında, iri boy diş kullanımına göre 15 Mart dikiminde Tokat köy popülasyonunda % 26 ve Taşköprü 56 çeşidinde % 8’lik bir verim azalması meydana gelirken, 5 Nisan dikiminde ise bu oran sırasıyla % 38 ve % 17 seviyesinde çıkmıştır. Buna göre çeşitli nedenlerden dolayı üretimde küçük dişlerin kullanımı sözkonusu ise, dikimin erken tarihlerde yapılması iri diş kullanımına göre elde edilecek verim kaybını azaltacaktır.
38
KAYNAKLAR
Akgül, A. 1993. Baharat Bilimi Teknolojisi. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Gıda Bilimi ve Teknolojisi Böümü. Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları, No: 15. Ankara.
Akçiçek, E.- Ötleş, S., (2006), Sarımsak Kitabı, İzmir Güven Kitabevi, İzmir.Al-Zahim, M., Newbury, H.J. and Ford-Llyod, B.V. 1997. Classification of genetic variation in garlic (Allium sativum L.) revealed by RAPD. Hort Science VoL.32 (6), October.
Anonim. 1988. Besinlerin bileşimleri. Türkiye Diyetisyenler Derneği, Yayın No: 1, 16- 18 s., Ankara.
Anonim. 2013a. FAO Web sitesi. Erişim Tarihi: 22.03.2013. Anonim. 2013b. TUİK Web sitesi. Erişim Tarihi: 22.03.2013.
Anonim. 2013c. Tokat ili uzun yıllara meteorolojik değerler ortalaması (1965-2012). DMİ Web sitesi. Erişim Tarihi: 22.11.2013.
Anonim.2013d.Aylık ortalama meteorolojik veriler. Tokat Meteoroloji Bölge Müdürlüğü 2013 yılı ölçümleri ( Yayınlanmamış).
Artık, N. ve Poyrazoğlu, E.S. 1994. Kastamonu sarımsağının (Allium sativum L.) kimyasal bileşiminin belirlenmesi üzerine araştırma. Gıda Teknolojisi Derneği (GTD) Yayın Organı. cilt 19, sayı 1: s.3-9.
Ayyıldız, E. B. 1996. Sarımsak Bilim ve teknik. Sayı: 341, 50-53 s., TÜBİTAK.
Balkır, A. 1996. Sarımsak (Allium sativum L.)'ta farklı dikim zamanlarının verim ve kaliteye etkisi, (Yüksek lisans tezi, yayınlanmamış). Ege Üniversitesi, 54 s., İzmir.
Başer, H. C., Koyuncu, M. ve Koşar. M. 1993. Türkiye’de yetişen bazı Allium türlerinin (sect. Allium) kükürtlü bileşikleri yönünden incelenmesi. TBAK 1066 (Yayınlanmamış TÜBİTAK projesi sonuç raporu), 82 s., Eskişehir.
Bayraktar, K. 1970.Sebze yetiştirme (Ders Kitabı). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi yayınları No: 169, Ege Üniversitesi matbaası, 479 s., İzmir.
Baytop, T. 1999. Türkiye'de bitkiler ile tedavi (Geçmişte ve bugün). ilaveli 2. baskı, Nobel Tıp Kitapevleri Ltd. Şti., 480 s., İstanbul.
Beşirli G., İnan, Y. ve Türkeş, T. 1994. Sarımsak çeşit tespit denemesi. Bilimsel araştırma ve incelemeler yayın No: 41, 14 s., Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Yalova.
Beşirli G., Yanmaz R., ve Güçlü D. 1999. Sarımsak yetiştiriciliğinde diş iriliğinin baş iriliği ve verime etkisi. Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi Bildiri Kitabı 715-719 s., Ankara.
Beşirli G. 2005. Kastamonu Sarımsağının (Allium sativum L.) seleksiyon yoluyla ıslahı ve seçilen klonda ışınlama yoluyla mutasyon yaratma (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ankara.
Brewster J. L. 1994. Onion and other vegetable Alliums. CAB International, 236 p.,UK. Caraballo Liosas, N., Aguila Fernandez , M., 1984. Influence of Planting Density on
Growth. Development and Yields of Garlic (1984). 11 (1) 17-26. Universidad Central de Las Villas. Santa Clara. Cuba.
Devis, P. H., 1984. Flora of Turkey and the East Aegean ısland. VoL. 8. Edinburg. Ekinci, A. S., 1972. Özel sebzecilik. 304 s., Ahmat Sait Matbaası, İstanbul.
39
Erdemir, A.D. ve Elçioğlu, Ö.Ş. 1999. Sarımsak ve kyolic. Nobel Tıp Kitapevleri, Millet Cad. No: 111, 127 s., Çapa-İstanbul.
Eriş B.Ş. 1994. Sarımsaklarda (Allium sativum L.) baş ve diş oluşumu I. Morfolojik değişimler ve ağırlık artışları, (Yüksek lisans tezi, yayınlanmamış). Trakya Üniversitesi, 73 s., Edirne.
Erkal, S., Osmanlıoğlu, E., Şafak, A., Türkeş, T., Ergun, M.E. ve Yücel, A. 1989. Türkiye sarımsak üretimi ve pazarlamasının ekonomik yönden değerlendirilmesi üzerinde bir araştırma (Sonuç raporu). 31 s., (Yayınlanmamış), Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Yalova.
Etoh, T., 1985. Studies on the sterility in garlic Allium sativum. Memoirs of the Faculty of Agriculture Kagoshima University, March. 1985, VoL. XXI (Whoole number 30), 77-132 p., Japan.
Etoh, T. and Hong C. 1997. True seeds in garlic. I. International symposium on edible Alliaceae, Acta Hort. 433, 247-255 p., ISHS.
Etoh, T. and Simon, P. W. 2002. Diversity fertility and seed production of garlic. Capter : 5. 101-111p.. in Allium crop scince: recent advaces (eds: Rabinowitch. H. D. And Currah. L.. CAB InternationaL. UK.
Günay, A., 1983. Sebzecilik. Cilt II. Çağ Matbaası, 243 s., Ankara.
Günay, A., (1992), Özel Sebze Yetiştiriciliği, Cilt II, Ankara Üniv. Ziraat Fakültesi Yayınları, No:1, Ankara.
Günay, A. ve Diğerleri.,(1993), Kastamonu’da Sarımsak Üretimi ve Pazarlanmasının Geliştirme Üzerine Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ankara, s.62-63.
Günay, A., ve Demir K., 1996. Sarımsakta farklı dikim şekillerinin verim ve baş oluşumuna etkileri. GAP I. Sebze tarımı sempozyumu, 64-68 s. Şanlıurfa.
Hahn, G. 1996. History, folk medicine and legendary uses of garlic. 1-19 p., Garlic (The science and therapeutic application of Allium sativum L. and related species). second edition. ed. by Koch, H. P., Pharm, M., Lawson, L. D. 329 p., Williams&Wllkins Baltimore, USA.
Harris, J. C., Cottrell, S. L., Plummer, S., Lloyld, D. 2001. Antimicrobial properties of Allium sativum (garlic). AppL. Microbiol BiotechnoL. 57: 282-286.).
Heinrich, P.K. and Larry, D.L. 1996. Garlic. The science and therapeutic application of Allium sativum L. and related species(second edition), 329 p. Williams and Willkins,351 West Camden Street, Baltimore, Maryland 21201-2436 USA. İpek M, İpek A, Simon PW. 2003. Comparison of AFLPs, RAPD Markers, and
Isozymes for Diversity Assessment of Garlic and Detection of Putative Duplicates in Germplasm. Collections. Journal of American Society for Horticultural Sciences. 128:246-252 (2003). (SCI-A grubu).
Jones, H.A and Mann, L.K. 1963. Onions and their Allies. Leonard HilL. 285 p., London.
Karaman, M:R., 2012. Bitki Besleme, Gübretaş Rehber Kitaplar Dizisi:2, S;242-257. Katayama, Y. 1936. Chromosome studies in some Alliums. J. colL. Agr. Imp. Univ.,
Tokyo. 13, 431-441.
Kaya, A., 1992. Bazı yerli sarımsak çeşitlerinin baş ve diş özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek lisans tezi (basılmamış). 60 s., Trakya Üniversitesi, Tekirdağ.
Kaynaş, K. ve Özelkök S., 1992. The Model Systems for Curing and Storage of Onion and Garlic in Turkey. Horticulture Abstract (1992). VoL. 62 (8)-763, Turkey.
40
Kazakova, A.A.; Starokozhev, S.I., 1973. The Keeping Quality of Garlic Cultivars in Relation to Their Origin. Trudy Po Priklodnoi Botanike, Genetike Seletsii (1973). 49 (2) 156-161. VIR, Leningrad, USSR.
Keskin, H., 1987. Besin kimyası. T.C. İstanbul Üniversitesi Sıra No: 3450, Mühendislik Fakültesi No: 72. Cilt I. 5. Baskı, Güleryüz Matbaacılık Tic. Ltd. Şt. 651
s.,Istanbul.
Koch, H.P., Pharm, M., Hahn, G., Lawson, L.D., Pentz, R., Reuter, H.D. and Siegers, C.P. 1996. Garlic (The science and therapeutic application of Allium sativum L.and related species), second edition. edited by Koch, H. P., Pharm, M., Hahn,G., Lawson, L. D., 329 p., Williams & Wllkins, USA.
Kütevin, Z. ve Türkeş, T. 1987. Sebzecilik, genel sebze tarımı prensipleri ve pratik sebzecilik yöntemleri. 154-156, 309 s., İnkilap Yayınları, İstanbul.
Ledesma, A., Racca, R.W., Reale, M.L., 1983. Effect of Storage Conditions and
Planting Dates on Garlic. Rosada Paraguayo Phyton, Argentina (1983) 43 (2) 207-213. Universidad Nacional de Cordoba, Cordoba, Argentina.
Maurya, K.R., 1987. Effect of Transplanting on the Yield of Garlic (Allium sativum L.). Progressive Horticulture (1987). 19 (1-2) 132-134.Department of Horticulture. Rajendra Agricultural University Campus-Dholi 843.121. Bihar. İndia.
Nonnecke, L., 1989. Vegetable production. p. 312-316. Van Nostrand Reinhold, 115 fifth Avenue New York, New York 10003.
Pavlovic, N., Zdravkovic, J., Cvikic, D. and Stenovic. D. 2003. Genetic divergence of cultivated ecotypes of spring garlic within the territory of Yugoslavia. Proc. IS on Sust. Use of Plant Biodiv. Eds. E. Düzyaman & Y. Tüzel. Acta Hort 598. ISHS.
Rabinowich, H.D and Brewster, J.L. 1990. Onion and Allied crops. Vol I. botany, physiology, and genetics, 273, CRC press. Boca Raton, Florida.
Rabinowitch, H.D., 2004. Fertility restoration results in unleashing ancient diversity in garlic. V. Sebze tarımı sempozyumu, 1 s., Çanakkale.
Rubatzky, V.E., Yamaguchi, M. 1997. World Vegetables: Principles, Production and Nutritive Values(2nd edn.). Chapman& Hall, NY.
Sabuncu, A.B. 2005. Çinkonun sarımsak (Allium sativum L.)’ta Verim ve Bazı Kalite Parametrelerine Etkisi. Yüksek lisans tezi . 70 s., Ankara Üniversitesi, Ankara. Simon, P.W. 2001. The origin and distribution of garlic. Vegetable Crops Research
Unit. Department of Horticulture, University of Wisconsin. Madison, U.S.A. Singh, R.V., Phogat, K.P.S. 1989. Effect of Different Sowing Times on the Growth and
Bulb Yield of Garlic. Progressive Horticulture (1989) 21 (1-2) 145-147. Government Valley Fruit Research Station. Srinager (Garhwal). VP. India. Swaider ,J., M.;Mccollum, J., P.; Ware, G., W., 1992. Production Vegatable Crops, p:
399, Interstade Puplishers, Inc. Danwille.
Takenaka, Y. 1931. Further reports of the cytological investigations on the sterile plants. J Chosen Natur Histor Soc 12: 25 41 (In Japanese).
Taner, Y., Beşirli, G., Kunter, B. ve Yanmaz, R. 2004. Sarımsakta (Allium sativum L.) radyasyonla mutasyon ıslahına yönelik olarak “etkili mutasyon dozunun” belirlenmesi. Bahçe 33 (1-2):95-99 s., Yalova.
Teweldebrhan, T. 2009. Participatory Varietal Evaluation And Faremer Based Seed Production: A Sustainable Approach To Garlic Seed Delivery In Atsbi Womberta Wereda, Eastern Tigray. College of Dry Land Agriculture and
41
Thomson, H. C. and Kelly, W. C., 1957. Vegetable production. 368-370 p., 611 p., McGraw-Hill Book Company, New York.
Türkeş, N., 1978. Türkiye sarımsaklarının seleksiyon yolu ile ıslahı üzerine araştırmalar. Doktora tezi (basılmamış), 314 s., Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Vural, H., Eşiyok, D., Duman, İ. 2000. Kültür Sebzeleri (Sebze Yetiştirme). Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bornova, İzmir, 440 s.
Yücel, A., 1973. Sarımsak pazarlaması. Sonuç raporu (basılmamış), 42 s., Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Yalova.
42
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgileri
Adı Soyadı : Gülabi BİLGEN
Doğum Tarihi ve Yeri : 10.09.1981 Amasya
Medeni Hali : Bekar
Yabancı Dili : İngilizce
e-mail Adresi : abi_bilgen@hotmail.com
Telefon : 0 544 7732565
Eğitim Bilgileri
Derece Eğitim Birimi Mezuniyet
Tarihi Yüksek
Lisans
Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı 2014
Lisans Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Bahçe Bitkileri Bölümü 2006
Ön Lisans Karaelmas Üniversitesi Bartın Meslek Yüksek Okulu
Seracılık ve Süs Bitkileri Bölümü 2003
Lise Amasya
Gökhöyük Ziraat Meslek Lisesi 1999
İş Deneyimi
Yıl Yer Görev
2001- (devam ediyor)
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Eğitim Yayım ve Yayınlar Dairesi
Başkanlığı
Ziraat Mühendisi