Elde edilen tüm bu bilgi ve veriler ışığında Edirne İli ülkemiz sığır varlığı içerisinde kültür ve kültür melezi ırkı sığır varlığının, toplam sığır varlığı içerisinde en yüksek paya sahip illerden biridir. Araştırma sonuçları göstermektedir ki gerek sığır varlığı gerekse de süt verimleri açısından ülkemiz hayvancılığında önemli bir konumda bulunmasına karşın gelişmiş ülke hayvancılığına nazaran halen yetersizliklerin olduğu ve istenilen seviyeye gelinemediği bir gerçektir.
Edirne İlindeki süt işletmelerinin tamamına yakın bir kısmının süt sığırcılığı ile aynı zamanda tarımsal üretimi birlikte gerçekleştirdikleri görülmektedir. Araştırmaya konu olan işletmelerin ortalama arazi varlığı 86 dekardır. Ancak işletmelerin yem bitkisi üretimi açısından arazi varlıklarından yeterince yararlanmadığı görülmektedir. Bu işletmeler sütçülük işletme yapıları yerine karma işletme modelini benimsemişlerdir.
Yapılan araştırmalar neticesinde işletmelerin girdileri bakımından kaba yem (saman ve silajlık mısır) ihtiyacının yaklaşık %75’nin işletmelerin kendi üretimleriyle karşılandığı, maliyetlerdeki en önemli kalemin yem ihtiyaçları olduğu göz önüne alındığında işletmelerin bu sayede maliyetlerini azaltma yoluna gittikleri görülmektedir. Bu çabalara karşın yem bitkilerinin ekimlerinin yetersizliği saptanmaktadır.
Edirne İli ülkemiz sığır varlığı içerisinde önemli bir konumda bulunmasına karşın araştırma sonuçları göstermektedir ki işletmelerin %83 gibi büyük bir kısmının 1- 10 baş sığır varlığına sahip oldukları görülmektedir. Dolayısıyla işletmelerimizin küçük işletme yapısına sahip oldukları görülmektedir. Bu durum süt sığırcılığımızın birim başı maliyetlerinin artmasına neden olmakta ve büyüme ve gelişmeye yönelik projeler geliştirilmesine engel teşkil etmektedir.
Edirne İli süt sığırı işletmelerin %64’ü kooperatifler ve %19’u süt birlikleri kanalıyla ürünlerini pazarlamaktadırlar. Kooperatiflerin asıl amaçlarının süt pazarlama olmadığı düşünülecek olursa üreticilerin AB (15) üye ülkelerdeki süt birliklerine katılım
oranının yüksek olmasına karşın Edirne İlinde süt birliklerinin henüz kurulma aşamasında olduğu ve bu birliklere üyeliklerin gün geçtikçe arttığı görülmektedir.
İşletme sahiplerinin uygulanmakta olan destekleme politikalarını yetersiz görmekte oldukları tespit edilmiş olup bu işletmelerin yarıdan çoğu AB süt sığırcılığı konusunda bilgi sahibi değillerdir. Avrupa Birliği ülkelerindeki süt sığırı işletmeleri ile rekabet edilebilmesi için gerekli büyük işletmelerin kurulabilmesi bakımından bu işletmelerin %63 gibi bir kısmı ortak işletme kurma düşüncesine sahiptirler. Ancak Edirne İlinde kurulan ortak işletme sayısı yok denecek kadar azdır.
İşletmeler süt sığırcılığının normal şartlar altında besi sığırcılığına göre daha karlı olduğunu düşünmekle birlikte hâlihazırdaki süt fiyatlarının düşüklüğüne karşın işletme maliyetlerinin yüksek olduğunu belirtmektedirler. Bu da işletme varlığı için önemli bir risk olarak düşünülmektedir.
Yapılan araştırma ve tespitler neticesinde; Edirne İli kültür ve kültür melezi ırkı hayvan varlığı bakımından önemli bir gelişme göstermesine karşın AB’ne üye ülkelerle rekabet edilebilmesi için verim seviyesinin artırılması bunun gereği olarak da genetik iyileştirmeler yapılması gerekmektedir. Aynı zamanda gerek ülkemiz gerekse de Edirne İlinde verim kayıplarına yol açan ve hayvancılığımızın önündeki önemli engellerden olan salgın hastalıkların kontrol ve eradikasyonunun sağlanmasında uygulanacak politikaların etkin olarak yürütülmesi amaçlanmalıdır. Yetiştiricilerin eğitim yoluyla bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır.
Karma işletme modelini benimseyen üreticilerimizin bu özelliklerini olumluya çevirmek üzere verimlerin artırılması için sahip olunan arazilerden alternatif ürün uygulamaları kapsamında yem bitkilerine özel önem verilmesi bu sayede yem bitkileri üretiminin sağlanarak maliyetlerin azaltılması yoluna gidilmelidir. Bu amaçla yem üretiminde kullanılan hammadde fiyatlarının dış piyasa fiyatları ile yurt içinden temininin sağlanması ve üreticiye ek olarak doğrudan ödeme yapılması (üretim maliyetleri dikkate alınarak) sağlanmalıdır. Hayvan başına verimin artırılması için kaliteli kaba yem üretiminin artırılması ve kesif yem üretiminde dışa bağımlı olunan
yem hammaddelerinin üretiminin artırılması da bir diğer amaç olarak saptanmalıdır. Bu amaçla; yem bitkileri üretimi, mera ıslahı ve yapay mera oluşumu için özel destekler verilmesi gerekmektedir.
Ülkemiz işletme büyüklüklerini göz önüne alacak olursak işletmelerimizin ortalama 4 baş sığır varlığına sahip olduğu görülmektedir (TKB, 2006). Edirne İlinde inceleme yapılan süt sığırcılığı işletme büyüklükleri ile ülkemiz işletme büyüklükleri karşılaştırıldığında işletmelerin büyüklüklerinin ortalamasının yüksek olduğu saptanmış ancak gelişmiş ülke işletmelerine göre bu işletmelerin küçük olduğu görülmektedir. Bu durum birim maliyetleri artıran en önemli etkenlerden birisidir. Bu amaçla; küçük işletmelerin bir araya gelerek ortak hizmet almaya ve ortak yatırıma özendirilmeli, gerek maliyeti düşürücü ve büyümeyi teşvik edici destekler gerekse de hayvancılık yatırım teşviklerinin yeniden düzenlenerek, AB’ye üye ülkelerdeki işletmeler ile rekabet edebilir işletmeler oluşturulmasına öncelik verilmesi gerekmektedir. Ayrıca gerek ülkemiz gerekse de Edirne İli işletmelerinin büyümesine engel teşkil eden hatta küçülmesine neden olan Toprak ve Arazi Kullanımı Kanunu ile miras hukukunun tarım işletmelerinin bölünmesini engelleyecek şekilde uygulanması ve küçük işletmelerin bir araya gelerek entegrasyon oluşturulmalarının teşviki işletme büyüklüklerinin korunması ve büyümesine yardımcı olacaktır. Bu politikalar sayesinde büyük entegre işletmelerin kurulması teşvik edilerek AB ile rekabet edebilir bir yapıya dönüşüm sağlanabilecektir.
Pazarlama politikaları açısından işletmelerin pazarlama etkinliği ve kolaylığının sağlanabilmesi için yetiştiricilerin çalışma alanındaki örgütlere üyeliği sağlanmalı ve aynı fonksiyonu yapan örgütlerin bir çatı altında toplanması sağlanarak bu sayede pazarlama organizasyonlarında aracı sayısının asgariye indirilmesi amaçlanmalıdır. Araştırma yaptığımız işletmelerin büyük çoğunluğunun kooperatiflere üye oldukları saptanmış süt birliklerine üyeliklerin ise daha başlangıç aşamasında olduğu gözlemlenmiştir. Pazarlamanın etkinliğinin artırılmasında süt birliğine üyeliklerin AB’deki gibi yüksek oranlara çıkarılması için teşviklerin yapılandırılması gerekmektedir.
Araştırmalar neticesinde; Edirne ilinde sığır yetiştiricilerinin süt sığırcılığına yönelik faaliyette bulundukları görülmüş olup işletmelerin devamlılığı konusunda en önemli sorunun maliyetler içerisinde en yüksek orana sahip yem girdileri olduğu saptanmıştır. Yıllara göre süt/yem fiyatları paritesine bakıldığında paritenin 1990’lı yıllarda 1,9 civarında olmasına karşın zamanla parite süt aleyhine azalmış ve 2004 yılında 1.1 seviyesine gerilemiştir. Bu durum işletmelerin karlılığını sorgular duruma getirmiştir.
Maliyetlerdeki bu artışa karşın özellikle süt fiyatının 90’lı yıllardan bu yana sürekli düşmesi süt sığırcılığının ülkemizdeki gelişimine önemli ölçüde zarar veren temel unsur olarak görülmektedir.
Bu amaçla süt fiyatlarının işletmelerin sürekliliğini sağlayacak bir konuma getirmek amacıyla değişik çözüm yolları üretilmelidir. Bunlar arasında; Üretici Birliklerinin pazara direk satış yapmasını sağlayacak yasal düzenlemelerin yapılması, destekleme politikalarının gözden geçirilerek hayvancılık desteklerinin AB’ndeki hayvancılık destekleme oranlarına yükseltilerek (DTÖ ve AB kurallarına ters düşmeyecek şekilde) dolaylı yollardan desteğin artırılarak sağlanması gerekmektedir.
KAYNAKLAR
Akdeniz, R.C., Ak, İ., Boyar, S., ”Türkiye Karma Yem Endüstrisi ve Sorunları”, Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, Ankara, 2005.
Akman, N., Özkütük, K., Kumlu, S., Yener, S.M., “Türkiye'de Sığır Yetiştiriciliği Ve Sığır Yetiştiriciliğinin Geleceği”, Türkiye Sığırcılığında Damızlık Üretim Alternatifleri, 1998.
Aksoy, Ş., İnan, İ.H., Özdemir, G., Gaytancıoğlu, O., Sağlam, C., “Trakya Bölgesi’nde Bitkisel Sıvı Yağ ve Margarin Sanayi Sektör Analizi”, Proje No TOGTAG- 1312, Tekirdağ, Kasım 1996.
Azabağaoğlu, M.Ö., Gaytancıoğlu, O., Kubaş A., Erbay E.R,Trakya Bölgesinde Süt Sanayinin sektör Analizi, TUBAP, No: 298, Edirne, 2002.
Can, F., AB. Genel Sekreterliği, Avrupa Topluluğunda Tarımsal Ürünlere Yönelik Destekler ve Çiftçilere Yapılan Yardımlar. Ankara, Mayıs 2005.
Cochran, W.C., Sampling techniquer, 2nd. Ed., A Willey International, 1963. D.İ.E. 2001 Tarım Sayımı.
D.P.T., “Gıda Sanayi Özel İhtisas Raporu, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma”, Yem Sanayi Alt Komisyon Raporu, Ankara, 2001.
DPT. Türkiye Tarımında Sürdürülebilir Kısa Orta Ve Uzun Dönem Stratejileri, Ankara, 1999.
D.P.T., “Tarımsal Destekleme Politikaları ve Doğrudan Gelir Desteği Sisteminin Değerlendirilmesi”, Ankara,1999.
D.P.T. IX. Kalkınma Planı (2007-2013), Temmuz 2006. D.S.Y.M.B. İstatistikleri, 2005.
Eraktan .G., Ören N., “AB Ortak Tarım Politikası, Reform Süreci ve Türkiye’ye Etkileri” Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, Ankara, 2005.
FAO İnternet Sitesi Kayıtları, www.fao.org, 1993. FAO İnternet Sitesi Kayıtları, www.fao.org, 2004. FAO İnternet Sitesi Kayıtları, www.fao.org, 2005.
Gümüşdağ, H., " Edirne İli Süt Sığırcılığı İşletmelerinde Uygulanan Bakım ve Besleme Yöntemleri”, Edirne, 1999.
İçöz, Y., Süt ve Süt Ürünleri Durum ve Tahmin 2005-2006, T.E.A.E., No:132, Ekim 2005.
McClave, J.T., Benson, P.G., Statistics for Business and Economics 4th Ed., Dekken pub. Co., San Fransisca, 1988.
T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İnternet Sitesi Kayıtları, www.tarim.gov.tr, 2006.
T.C. Ziraat Bankası Bülteni , 2006.
T.K.B. Edirne İl Müdürlüğü, Edirne Tarım Mastır Planı, Nisan 2004. T.K.B. Edirne İl Müdürlüğü, 2005 yılı Faaliyet Raporu.
T.K.B., 2005. T.K.B., 2006.
T.Z.M.O. İnternet Sitesi Kayıtları, www.zmo.org.tr, 2005. TUİK., 2006.
Yetişmeyen, A., Avrupa Birliği Karşısında Sütçülüğümüzün Durumu ve Sorunları, İçme Sütü, Tekirdağ., 1998, p:1-2
Yurdakul, O.,ve Ark. “Türkiye’de Hayvansal Ürünler Arzı ve Yem Talebi, Mevcut Durumun Değerlendirilmesi ve Alternatif Politika Senaryoları,T.E.A.E., Ankara, 1999.