Diyarbakır koşullarına uygun, kaliteli ve yüksek verimli, aynı zamanda üretici ve tüketici isteklerine cevap veren, ana ve ikinci ürün olarak yetiştirilebilecek tane mısır çeşitlerinin saptanması ve bölge çiftçisinin kullanımına sunulması amacıyla yapılan bu çalışma, GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü deneme alanında, tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Araştırmada farklı vejetasyon süresine sahip (FAO 500–700 olum grubunda) 15 adet tane mısır çeşidi (Ada 95.16, Ada 334, Sakarya, Sy Radioso, Sy Lucroso, 72May80, PR31D24, P34N24, P.31G98, Suerto, Breaker, As 71, 71may69, Kerbanis ve Katone) materyal olarak kullanılmıştır.
Araştırmada, ana üründe incelenen özellikler yönünden çeşitler arasında; tepe püskülü çıkarma süresi, koçan püskülü çıkarma süresi, bitki boyu, ilk koçan yüksekliği sap kalınlığı, bitkide yaprak sayısı, klorofil miktarı, koçan sayısı, koçan uzunluğu, koçan kalınlığı, koçanda tane sayısı, bitkide koçan sayısı, tane/koçan oranı, 1000 tane ağırlığı, hasatta tane nemi, hektolitre ağırlığı, ham yağ oranı, ham protein oranı ve nişasta oranı bakımından çeşitler arasındaki farklılık % 1 düzeyinde önemli olurken, tane verimi açısından çeşitler arasındaki farklılık % 5 düzeyinde önemli bulunmuştur. Hasatta bitki sayısı, koçanda tane ağırlığı ve tek bitki verimi yönünden çeşitler arasında istatistiki olarak önemli fark bulunmamıştır.
Çalışmada en yüksek tane veriminin sırasıyla PR31D24 çeşidinde 1580.2 kg/da, Sy Radioso çeşidinde 1480.1 kg/da, Suerto çeşidinde 1479.3 kg/da, 72May80 çeşidinde 1467.1 kg/da, P.31G98 çeşidinde 1447.5 kg/da, Katone çeşidinde 1436.3 kg/da ve Sy Lucroso çeşidinde 1426.5 kg/da, deneme ortalaması 1388.8 kg/da ve en düşük tane verimi Ada 95.16 çeşidinde 1278.7 kg/da olarak tespit edilmiştir.
PR31D24 çeşidinin sap kalınlığı, bitkide yaprak sayısı, hasatta bitki sayısı, koçan sayısı, koçan kalınlığı, koçanda tane ağırlığı, bitkide koçan sayısı, tane/koçan oranı, tek bitki verimi, 1000 tane ağırlığı, hasatta tane nemi, hektolitre ağırlığı, ham protein oranı, nişasta oranı, yatma, bitki görünümü, koçan görünümü, koçan ucu kapalılığı, yaprakta kıvrılma oranı ve tane verimi yönünden üstün değerlere sahip olduğu, bitki boyu, koçan uzunluğu, ham yağ oranı yönünden genel ortalamanın
Çalışmada en yüksek tane neminin Ada 95.16 çeşidinde % 16.75 ve en düşük tane neminin P.31G98 çeşidinde % 13.16 olduğu, deneme ortalamasının ise % 15.64 olduğu görülmüştür. P.31G98 çeşidi tepe püskülü çıkarma süresi en yüksek çeşit olurken, hasatta tane neminin en düşük çıkması, olgunlaşmadan sonra daha hızlı nem kaybettiğini göstermektedir. Ana üründe kullanılan çeşitlerin tümünde nem problemi bulunmamaktadır.
Ana üründe hasatta tane neminin sorun oluşturmadığı, tane verimi bakımından çeşitler arasında sırasıyla en yüksek değere sahip PR31D24 (1580.2 kg/da), Sy Radioso (1480.1 kg/da), Suerto (1479.3 kg/da), 72May80 (1467.1 kg/da), P.31G98 (1447.5 kg/da), Katone (1436.3 kg/da) ve Sy Lucroso (1426.5 kg/da) çeşitlerinin ilimiz için çiftçilere önerilebilecek çeşitler olduğu tespit edilmiştir.
Ana üründe bütün çeşitler arasında, koçan püskülü çıkarma süresi bakımından sadece 4.8 günlük fark olduğu, nem oranları arasında da sadece 3.59’luk fark olduğu görülmüştür. Çiçeklenme döneminin çok sıcak döneme gelmemesi için ekimin geciktirilmemesi ve bu dönemde nem oranını yüksek tutmak için daha sık sulamanın yapılması önem arz etmektedir.
İkinci üründe incelenen tüm özellikler yönünden çeşitler arasında, istatistiksel olarak fark % 1 düzeyinde önemli bulunmuştur. Çalışmada en yüksek tane verimi sırasıyla Katone çeşidinde 1502.3 kg/da, PR31D24 çeşidinde 1402.6 kg/da, Kerbanis çeşidinde 1303.1 kg/da, deneme ortalaması 1266.0 kg/da ve en düşük tane verimi Breaker çeşidinde 1082.2 kg/da olarak tespit edilmiştir.
Tane verimi bakımından çeşitler arasında sırasıyla, en yüksek değere sahip Katone, PR31D24 ve Kerbanis çeşitlerinin ilimiz için çiftçilere önerilebilecek çeşitler olduğu tespit edilmiştir. Bu çeşitlerin hasatta nem oranları Katone çeşidinde % 24.23, PR31D24 çeşidinde % 25.58 ve Kerbanis çeşidinde % 21.80 olarak tespit edilmiştir. Ekimin gecikmesi durumunda erkenci çeşit (FAO 500) olan Kerbanis çeşidini kullanmak daha doğru olacaktır. Çünkü, Diyarbakır’da Kasım ayında hava sıcakları düşmekte, yağışlardan dolayı arazi ıslak olduğundan hava nemi yüksek olmakta ve mısır tanelerinin nem kaybetme hızları oldukça düşmektedir. Hasadın sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için, hasatta tane neminin % 30’un altına düşmesi gerekmektedir.
Çeşitlere ait iki yıllık ortalama değerler incelendiğinde, en yüksek tane neminin Ada 334 çeşidinde % 28.15 ve en düşük tane neminin Kerbanis çeşidinde % 21.80 olduğu, deneme ortalaması % 25.17 olarak tespit edilmiştir. İkinci üründe ekimin geciktirilmesi (20 Haziran’dan sonra yapılması) durumunda orta geççi ve geççi çeşitlerin ekimi risk oluşturmaktadır. İkinci üründe mısırda tane neminin % 14’ün altına düşürülmesi için hasattan sonra mısır kurutma ünitelerinde kurutulması gerekmektedir.
Katone çeşidinin bitki boyu, klorofil miktarı, hasatta bitki sayısı, koçan uzunluğu, koçan kalınlığı, koçanda tane sayısı, koçanda tane ağırlığı, tane/koçan oranı, tek bitki verimi, 1000 tane ağırlığı, hasatta tane nemi, nişasta oranı, rastıklı bitki sayısı, yatma, bitki görünümü, koçan görünümü, koçan ucu kapalılığı ve tane verimi yönünden iyi değerlere sahip olduğu, ilk koçan yüksekliği, sap kalınlığı, bitkide yaprak sayısı, koçan sayısı, bitkide koçan sayısı, hektolitre ağırlığı, ham yağ oranı yönünden genel ortalamanın gerisinde kaldığı görülmüştür.
PR31D24 ve Katone çeşitlerinin hem ana hem de ikinci üründe ön plana çıktıkları, yüksek sıcaklıktan dolayı döllenmede problem oluşmadığı, verim ve diğer bazı özellikler yönünden üstün değerlere sahip oldukları görülmüştür.
Ana ve ikinci ürün verilerinin karşılaştırılmasında genel ortalamalara göre ana üründe, tepe püskülü çıkarma süresi, koçan püskülü çıkarma süresi, hasatta bitki sayısı, koçan sayısı, koçanda tane sayısı, koçanda tane ağırlığı, tane/koçan oranı, birim alan tane verimi, tek bitki verimi, hektolitre ağırlığı ve ham yağ oranı bakımından ikinci ürüne göre daha yüksek değere, hasatta tane nemi ve rastıklı bitki sayısı bakımından ikinci ürüne göre daha düşük ama olumlu değere sahip olurken, diğer özellikler yönünden ikinci ürüne göre daha düşük değerlere sahip olduğu tespit edilmiştir.
Ana üründe yapılan teknolojik analizlerde; çeşitlerin 1000 tane ağırlığı ortalaması 339.5 g, hasatta tane nemi ortalaması % 15.64, hektolitre ağırlığı ortalaması 79.54 kg, ham yağ oranı ortalaması % 3.68, ham protein oranı ortalaması % 8.32, nişasta oranı ortalaması % 72.38 olarak tespit edilirken, ikinci üründe yapılan teknolojik analizlerde ise; çeşitlerin 1000 tane ağırlığı ortalaması 392.6 g, hasatta tane nemi ortalaması % 25.17, hektolitre ağırlığı ortalaması 76.99 kg, ham yağ oranı ortalaması % 3.55, ham protein oranı ortalaması % 9.10, nişasta oranı ortalaması % 73.60 olarak
Ana ürün ve ikinci üründe, tane verimi ile ele alınan tüm özellikler arasındaki ilişkilerin belirlenmesi için yapılan korelasyon analizine baktığımızda, tane verimi ile klorofil miktarı, hasatta bitki sayısı, koçan sayısı, koçan kalınlığı, koçanda tane sayısı, koçanda tane ağırlığı, bitkide koçan sayısı, tane/koçan oranı, tek bitki verimi ve 1000 tane ağırlığı arasında olumlu ve önemli bir ilişki tespit edilmiştir.