Sonuç
1) Bitki boyu değerleri açısından yıllar ve çeşitler istatistiksel olarak önemli derecede etkilerken, ekim zamanı, yı x ekim zamanı interaksiyonu, yıl x çeşit interaksiyonu, ekim zamanı x çeşit interaksiyonuve yıl x ekim zamanı x çeşit interaksiyonu ise istatitistiksel olarak önemsiz olduğu tespit edilmiştir. Yıllar açısından bakıldığında, en yüksek bitki boyu değeri 2015 yılında elde edilirken, en düşük ise 2014 yılında elde edilmiştir. Çeşit uygulamasına bakıldığında en yüksek bitki boyu Burak çeşidinden elde edilirken, en düşük ise Ada 523 çeşidinden elde edilmiştir.
2) Bitki sap çapı açısından çeşitler istatistiksel olarak önemli derecede etkilerken, yıllar, ekim zamanı, yıl x ekim zamanı interaksiyonu, yıl x çeşit interaksiyonu, ekim zamanı x çeşit interaksiyonu ve yıl x çeşit x ekim zamanı interaksiyonu istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur. Çeşit uygulamasında en yüksek bitki sap çapı Burak çeşidinden elde edilirken, en düşük ise istatistiksel olarak aynı gruba giren DKC 7211 ve Ada 523 çeşidinden elde edilmiştir.
3) Yaprak oranı bakımından ekim zamanı ve çeşitler istatistiksel olarak önemli bulunurken, yıllar, yıl x ekim zamanı interaksiyonu, yıl x çeşit interaksiyonu, ekim zamanı x çeşit interaksiyonu ve yıl x çeşit x ekim zamanı interaksiyonu istatistiksel olarak önemsiz olduğu tespit edilmiştir. Ekim zamanı uygulamasına bakıldığında en yüksek yaprak oranı istatistiksel olarak aynı gruba giren 15 Haziran ve 30 Haziran ekimlerinden elde edilirken, en düşük 15 Temmuz ekimlerinden elde edilmiştir. Çeşit uygulamasında en yüksek yaprak oranı istatistiksel olarak aynı gruba giren Samada-07, Ada 523 ve 31Y43 çeşidinden elde edilirken, en düşük ise istatistiksel olarak aynı gruba giren Burak ve DKC 7211 çeşidinden elde edilmiştir.
4) Koçan oranı açısından ekim zamanı, çeşit ve yıl x çeşit interaksiyonu istatistiksel olarak önemli iken, yıllar, yıl x ekim zamanı interaksiyonu, ekim zamanı x çeşit interaksiyonu, yıl x çeşit x ekim zamanı interaksiyonu istatistiksel olarak önemsiz olduğu tespit edilmiştir. Ekim zamanı uygulamasında en yüksek koçan oranı 15 Temmuz ekimlerinden elde
170
edilirken, en düşük ise istatistiksel olarak aynı gruba giren 15 Haziran ve 30 Haziran ekimlerinden elde edilmiştir. Çeşit uygulamasında en yüksek koçan oranı DKC 7211 çeşidinden elde edilirken, en düşük istatistiksel olarak aynı gruba giren Samada-07 ve 31Y43 çeşitlerinden elde edilmiştir. Yıl x çeşit interaksiyonu uygulamasına bakıldığında en yüksek koçan oranı her iki yılda da DKC 7211 çeşidinden elde edilirken, en düşük ise Burak çeşidinden elde edilmiştir.
5) Sap oranı bakımından ekim zamanı, çeşit ve yıl x çeşit interaksiyonu istatistiksel olarak önemli iken, yıllar, yıl x ekim zamanı interaksiyonu, ekim zamanı x çeşit interaksiyonu, yıl x çeşit x ekim zamanı interaksiyonu istatistiksel olarak önemsiz olduğu tespit edilmiştir. Ekim zamanı uygulamasında en yüksek sap oranı 15 Temmuz ekimlerinden elde edilirken, en düşük ise istatistiksel olarak aynı gruba giren 15 Haziran ve 30 Haziran ekimlerinden elde edilmiştir. Çeşit uygulamasında en yüksek sap oranı Burak çeşidinden elde edilirken, en düşük ise istatistiksel olarak aynı gruba giren DKC 7211 ve Ada 523 çeşitlerinden elde edilmiştir. Yıl x çeşit interaksiyonu uygulamasına bakıldığında en yüksek sap oranı her iki yılda da Burak çeşidinden elde edilmiştir. En düşük sap oranı 2014 yılında Ada 523 çeşidinden elde edilirken, 2015 yılında ise DKC 7211 çeşidinden elde edilmiştir.
6) Yeşil ot verimi bakımından yıllar, ekim zamanı ve çeşitler istatistiksel olarak önemli derecede etkilerken, yıl x ekim zamanı interaksiyonu, yıl x çeşit interaksiyonu, ekim zamanı x çeşit interaksiyonu ve yıl x çeşit x ekim zamanı interaksiyonu istatistiksel olarak önemsiz olduğu tespit edilmiştir. Yıllar uygulamasında en yüksek yeşil ot verimi 2015 yılında elde edilirken, en düşük yeşil ot verimi 2014 yılında elde edilmiştir. Ekim zamanı uygulamasında en yüksek yeşil ot verimi 15 Temmuz ekimlerinden elde edilirken, en düşük ise 15 Haziran ekimlerinden elde edilmiştir. Çeşit uygulamasında en yüksek yeşil ot verimi Burak çeşidinden elde edilirken, en düşük ise 31Y43 çeşidinden elde edilmiştir.
Seyithan SEYDOŞOĞLU
171
7) Kuru ot verimi bakımından yıllar, ekim zamanı, çeşitler ve yıl x çeşit interaksiyonu istatistiksel olarak önemli derecede etkilerken, yıl x ekim zamanı interaksiyonu, ekim zamanı x çeşit interaksiyonu ve yıl x çeşit x ekim zamanı interaksiyonu istatistiksel olarak önemsiz olduğu tespit edilmiştir. Yıllar açısından bakıldığında en yüksek kuru ot verimi 2015 yılında elde edilirken, en düşük ise 2014 yılında elde edilmiştir. Ekim zamanı uygulamasında en yüksek kuru ot verimi 15 Temmuz ekimlerinden elde edilirken, en düşük ise 15 Haziran ekimlerinden elde edilmiştir. Çeşitlere bakıldığında en yüksek kuru ot verimi Burak çeşidinden elde edilirken, en düşük ise 31Y43 çeşidinden elde edilmiştir. Yıl x çeşit interaksiyonu uygulamasında her iki yılda da en yüksek kuru ot verimi Burak çeşidinden elde edilirken, en düşük ise 31Y43 çeşidinden elde edilmiştir.
8) Silaj kuru madde oranı bakımından yıl x ekim zamanı interaksiyonu hariç diğer tüm uygulamalar istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Yıllara bakıldığında en yüksek silaj kuru madde oranı 2015 yılında elde edilirken, en düşük ise 2014 yılında elde edilmiştir. Ekim zamanı uygulamasında en yüksek silaj kuru madde oranı 15 Temmuz ekimlerinden elde edilirken, en düşük ise istatistiksel olarak aynı gruba giren 15 Haziran ve 30 Haziran ekimlerinden elde edilmiştir. Çeşit uygulamasında en yüksek silaj kuru madde oranı istatistiksel olarak aynı gruba giren Burak ve Samada-07 çeşitlerinden elde edilirken, en düşük ise Ada 523 çeşidinden elde edilmiştir. Yıl x çeşit x ekim zamanı uygulamasına bakıldığında en yüksek silaj kuru madde oranı 2014- Burak-15 Temmuz ekimlerinden elde edilirken, en düşük ise 2014-Ada 523- 15 Haziran ekimlerinden elde edilmiştir.
9) Silaj pH değeri bakımından ekim zamanı, yıl x ekim zamanı interaksiyonu ve çeşitler istatistiksel olarak önemli bulunurken, yıllar, yıl x çeşit interaksiyonu, ekim zamanı x çeşit interaksiyonu ve yıl x çeşit x ekim zamanı interaksiyonu ise istatistiksel olarak önemsiz buk-lunmuştur. Ekim zamanı uygulamasında en yüksek silaj pH değeri 15 Haziran ekimlerinden elde edilirken, en düşük ise 15 Temmuz ekimlerinden elde edilmiştir. Yıl x ekim zamanı interaksiyonu uygulamasında en yüksek silah pH değeri 2014 yılının 15 Haziran ekimlerinden elde edilirken, en düşük ise 2015 yılının 15 Temmuz
172
ekimlerinden elde edilmiştir. Çeşit uygulamasında en yüksek silaj pH değeri istatistiksel olarak aynı gruba giren Samada-07, DKC 7211 ve 31Y43 çeşitlerinden elde edilirken, en düşük ise Ada 523 çeşidinden elde edilmiştir. 10) Silajda ham protein oranına bakıldığında yıllar, ekim zamanı, çeşitler, ekim zamanı x çeşit interaksiyonu ve yıl x ekim zamanı x çeşit interaksiyonu istatistiksel olarak öenmli iken, yıl x ekim zamanı interaksiyonu ve yıl x çeşit interaksiyonu ise istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur. Yıllar bakımından en yüksek silaj ham protein oranı 2015 yılında elde edilirken, en düşük ise 2014 yılında elde edilmiştir. Ekim zamanı uygulamasında en yüksek silaj ham protein oranı istatistiksel olarak aynı gruba giren 15 Haziran ve 15 Temmuz ekimlerinden elde edilirken, en düşük ise 30 Haziran ekimlerinden elde edilmiştir. Çeşit uygulamasında en yüksek silaj ham protein oranı 31Y43 çeşidinden elde edilirken, en düşük ise Burak çeşidinden elde edilmiştir. Ekim zamanı x çeşit interaksiyonunda en yüksek silaj ham protein oranı 15 Haziran ile Samada-07 çeşidinden elde edilirken, en düşük ise 15 Haziran ile Ada 523 çeşidinden elde edilmiştir.
11) Silajda ham kül oranına bakıldığında yıllar, ekim zamanı, çeşitler, ekim zamanı x çeşit interaksiyonu ve yıl x çeşit x ekim zamanı interaksiyonu istatistiksel olarak önemli iken, yıl x ekim zamanı interaksiyonu ve yıl x çeşit interaksiyonu istatistiksel olarak önemsiz olduğu tespit edilmiştir. En yüksek silajda ham kül oranı 2015 yılında elde edilirken, en düşük ise 2014 yılında elde edilmiştir. Ekim zamanı uygulamasında en yüksek silaj ham kül oranı 15 Haziran ekimlerinden elde edilirken, en düşük ise 30 Haziran ekimlerinden elde edilmiştir. Çeşit uygulamasında en yüksek silaj ham kül oranı Burak çeşidinden elde edilirken, en düşük ise 31Y43 çeşidinden elde edilmiştir. Yıl x çeşit x ekim zamanı interaksiyonunda en yüksek silaj ham kül oranı 2015- 15 Haziran-Burak çeşidinden elde edilirken, en düşük ise 2014-30 Haziran- 31Y43 çeşidinden elde edilmiştir.
12) Silajda ADF oranına bakıldığında tüm uygulamalar istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Yıllar açısından bakıldığında en yüksek silajda ADF oranı 2015 yılında elde edilirken, en düşük ise 2014 yılında elde edilmiştir. Ekim zamanı
Seyithan SEYDOŞOĞLU
173
uygulamasında en yüksek silaj ADF oranı istatistiksel olarak aynı gruba giren 15 Haziran ve 15 Temmuz ekimlerinden elde edilirken, en düşük ise 30 Haziran ekimlerinden elde edilmiştir. Çeşitler uygulamasında en yüksek silaj ADF oranı Burak çeşidinden elde edilirken, en düşük ise 31Y43 çeşidinden elde edilmiştir. Ekim zamanı x çeşit interaksiyonunda en yüksek silajda ADF oranı 15 Temmuz ile Burak çeşidinden elde edilirken, 30 Haziran ile 31Y43 çeşidinden elde edilmiştir.
13) Silajda NDF oranına bakıldığında yıllar hariç diğer tüm uygulamalar istatistiksel olarak önemli olduğu tespit edilmiştir. Ekim zamanına bakıldığında en yüksek silajda NDF oranı 15 Temmuz ekimlerinden elde edilirken, en düşük ise 30 Haziran ekimlerinden elde edilmiştir. Çeşit uygulamasında en yüksek silajda NDF oranı Burak çeşidinden elde edilirken, en düşük ise 31Y43 çeşidinden elde edilmiştir. Ekim zamanı x çeşit interaksiyonunda en yüksek silajda NDF oranı 15 Temmuz ile Burak çeşidinden elde edilirken, en düşük ise 30 Haziran ile 31Y43 çeşidinden elde edilmiştir.
14) Flieg puanına bakıldığında yıllar ve ekim zamanı x çeşit interaksiyonu hariç diğer uygulamalar istatistiksel olarak önemli olduğu tespit edilmiştir. Ekim zamanı uygulamasında en yüksek flieg puanı 15 Temmuz ekimlerinden elde edilirken, en düşük ise 15 Haziran ekimlerinden elde edilmiştir. Çeşit uygulamasında en yüksek flieg puanı Burak çeşidinden elde edilirken, en düşük ise Ada 523 çeşidinden elde edilmiştir.
15) Silaj rengi, kokusu ve yapısına bakıldığında tüm uygulamalar istatistiksel olarak önemsiz olduğu tespit edilmiştir.
16) DLG puanına bakıldığında tüm uygulamalar istatistiksel olarak önemsiz olduğu tespit edilmiştir.
17) Siljda laktik asit oranına bakıldığında tüm uygulamalar istatistiksel olarak önemli olduğu tespit edilmiştir. Silajda en yüksek laktik asit oranı 2014 yılında elde edilirken, en düşük ise 2015 yılında elde edilmiştir. Ekim zamanı uygulamasında en yüksek silajda laktik asit oranı istatistiksel olarak aynı gruba giren 15 Haziran ve 30 Haziran ekimlerinden elde edilirken, en düşük
174
ise 15 Temmuz ekimlerinden elde edilmiştir. Çeşit uygulamasında en yüksek silajda laktik asit oranı Ada 523 çeşidinden elde edilirken, en düşük ise istatistiksel olarak aynı gruba giren Burak ve Samada-07 çeşidinden elde edilmiştir. Ekim zamanı x çeşit interaksiyonunda en yüksek silajda laktik asit oranı 15 Haziran ile Ada 523 çeşidinden elde edilirken, en düşük ise 15 Temmuz ile Burak çeşidinden elde edilmiştir. Yıl x ekim zamanı interaksiyonunda en yüksek silajda laktik asit oranı 2014 yılı ile 15 Haziran ekimlerinden elde edilirken, en düşük ise 2015 yılı ile 15 Temmuz ekimlerinden elde edilmiştir.
Öneriler
Bu araştırmada, yapılan tüm ölçümler ve gözlemler sonunda yapılacak öneriler Diyarbakır ekolojik koşullarında ikinci ürün olarak kısaca söyle özetlenebilir;
• Yeşil ve kuru ot verimi için Burak çeşidinin 15 Temmuz ekimlerinin en iyi sonuç aldığı söylenebilir.
• Silaj pH değeri için Samada-07 ve DKC 7211 çeşitlerinin 15 Haziran ekimlerinin en iyi sonuç verdiği söylenebilir.
• Silajda ham protein oranı için 31Y43 çeşidinin 15 Haziran ve 15 Temmuz ekimlerinde en iyi sonuç verdiği söylenebilir.
• Silajda ham kül oranı için 31Y43 çeşidinin 30 Haziran ekimlerinden en iyi sonuç verdiği söylenebilir.
• Silajda ADF ve NDF için 31Y43 çeşidinin 30 Haziran ekimleri en iyi sonuç verdiği tespit edilmlmiştir.
• Silaj Flieg puanı için Burak çeşidinin 15 Temmuz ekimleri en iyi sonuç verdiği tespit edilmiştir.
• Silajda laktik asit oranı için Ada 523 çeşidinin 15 Haziran ekimlerinden elde edildiği söylenebilir.
Yukarıda da belirtildiği gibi Diyarbakır koşullarında ot için yapılacak çalışmalarda Burak çeşidinin 15 Temmuz ekimi, silaj kalitesi açısından da 31Y43 çeşidinin 30 Haziran ekimleri için uygun olduğu kanaatine varılmıştır.
Seyithan SEYDOŞOĞLU
175