SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu bölümde araştırma sonunda elde edilen bulgular, bölgenin iklim özellikleri göz önünde bulundurularak literatür bilgileri ile karşılaştırma yapılacak ve ortaya çıkan sorunlar vurgulanarak çözümleri için önerilerde bulunulacaktır.

Araştırma yapılan koyunculuk işletmelerinin hemen hepsinde önemli ölçüde yapısal sorunlarla karşılaşılmıştır.

Araştırma yapılan koyunculuk işletmelerinin tamamı bölgenin iklim koşulları dikkate alınmadan planlanmış işletmelerdir. Uygulamaya da yansıyan bu yanlış planlama, kış ve yaz mevsimlerinde optimum iklimsel çevre koşullarının oluşturulmasını güçleştirmekte ve yetiştiricilerin de vurguladıkları gibi verimin düşük olmasına neden olmaktadır. Ayrıca önemli bir husus ta, bu işletmelerin planlama aşamasında gelecek yıllarda olabilecek gelişmelerin düşünülmeden planlamanın yapılmış olmasıdır.

Araştırma ağıllarının % 44.5’ yerleşim birimi içinde yapılmıştır. Oysa meraya gidiş dönüş esnasında oluşan toz ve kötü kokulardan konutların etkilenmemesi için ağılların yerleşim yeri dışına kurulması istenmektedir.Yerleşim yeri içinde bulunan ağılların % 66.7’ sinde barındırılan koyun varlığı 50-90 baş arasıdır. Bu da küçük aile işletmesi konumunda olduklarını göstermektedir. Ağılların % 55.5’ i önerildiği gibi yerleşim yeri dışındadır.

Kapalı tip ağılların % 70’ i, açık tip ağılların da % 75’ inin ağıl uzun eksenleri doğru yönde konumlandırılmıştır. Ağılların % 38.8’ i meyilli arazide kurulması nedeniyle drenaj problemi yaşanmamaktadır. Diğer ağıllarda ise özellikle kış aylarında barınak çevresinin yeterli drenajı sağlanamadığından, barınağın etrafının çamur olması hem hayvanların, hem de bakıcıların giriş çıkışlarını güçleştirmektedir. Drenaj sorunu olan işletme gezinti avlusu, istirahat yerine göre dışa doğru % 2-5 eğimde yapılmalıdır. Bu şekilde yağışların ve gezinti avlusunda oluşan atıkların uzaklaştırılması kolaylaşır.

Araştırma ağıllarının % 39’ unda temel yapı malzemesi hakkında bir bilgi yoktur. Bunun nedeni olarak bazı ağılların çok eski yapılar oluşu, doğrudan ağıl sahibi ile görüşülmeyip koyun bakıcıları ile görüşülmesi gösterilebilir. Temel derinliği soğuk bölgelerde en az 60 cm, sıcak bölgelerde 30 cm olmalıdır. Bu değer ılıman iklimlerde 45 cm alınabilir. Temel genişliği ise 50-60 cm arasında olmalıdır. Temel derinliği konusunda bilgi alınabilen ağılların % 44.4’ ü bu değerin altında olup yeterli derinliğe sahip değildir. Temel genişliği ise ağılların % 88.8’ inde uygun değerde değildir. Bununla birlikte ağıllarda zeminin üzerine gelen yükü emniyetle taşıdığı, taşıyıcı duvarlar ve zemin yönünden herhangi bir sorun olmadığı da gözlenmiştir.

Araştırma ağıllarının % 89’ unda barınak tabanı, altlıklı sıkıştırılmış toprak zeminden oluşmaktadır. Zemini toprak olan ağılların tamamı altlık kullanmakta ve gübre ağıl tabanında birikmektedir.Yatırım masrafının düşük olması nedeniyle toprak zemin tercih edilmekle birlikte, zeminde gübrenin birikmesi ve bunun hayvanlar üzerine bulaşması hijyen açısından olumsuzluklar doğurabilmektedir. Zemini beton olan ağıllarda, araştırmacıların önerdiği gibi beton yüzeyi tırtıklı yapıya sahiptir.

Duvar yapı malzemesi olarak araştırma ağıllarının % 50’ sinde tuğla, % 39’ unda briket, % 5.5’ i taş ve % 5.5’ inde de tuğla ve kerpiçin birlikte kullanıldığı görülmüştür. Duvar yapı malzemesi olarak % 89 oranında tuğla ve briketin kullanılmasını, kolay temin edilmesi ve kolay uygulanmasına bağlayabiliriz. Duvar kalınlıkları 18 cm ile 50 cm arasında değişmektedir. Ağılların % 94.5’ inde ise duvar kalınlığı 18 cm ile 25 cm arasındadır. Bu duvarların hiçbirinde yalıtım malzemesi yoktur. % 56’ sında duvarların iç ve dış yüzeyleri sıvasızdır.

Duvarda yapı malzemesi olarak tuğla ve briket kullanılması ve barınak içi hijyenik koşulların sağlanması açısından her iki duvar yüzeyinin de sıvanması ve en az yılda bir kez badana yapılması önerilir. Ayrıca duvarın çatıya birleşen üst kısımları ile pencere ve kapı boşlukları üzerine gelen yerlere duvar genişliğiyle aynı, yüksekliği 20 cm olacak şekilde beton hatıllar yapılabilir. Çatıdan gelen yükleri taşımak ve duvarın dayanımını arttırmak amacıyla kalınlığı duvar kalınlığına eşit, genişliği ise 20 cm olan kolonlar eşit aralıklarla yerleştirilebilir.

Araştırma ağıllarının sadece % 16.6’ sında çatı eğimi istenilen eğim açısını karşılayabilmektedir. Yine ağılların % 83.4’ ü doğal havalandırma için istenilen % 26’ lık eğim açısının altındadır. Ağıllarda havalandırma bacasının bulunmaması, havalandırmanın kapı ve pencerelerden doğal yollarla yapılması nedeniyle çatı eğiminin doğal havalandırma için gerekli eğim açısından düşük olması etkili bir havalandırmanın yapılamamasına neden olabilmektedir.

Araştırma ağıllarının % 50’ sinin genişliği 7 m’ nin altında olmasına rağmen beşik çatılı, % 5.5’ inin de genişliğinin 11 m olmasına rağmen tek eğimli çatı şekline sahip olduğu belirlenmiştir. Örtü malzemesi olarak kiremit kullanılan ağılların tamamında kiremit altında tahta kaplama mevcut olup bu ağılların % 33’ ünde yalıtım malzemesi olarak saman, % 13’ ünde de ziftli kağıt kullanılmıştır. Üreticiler ağıl içinde oluşan nemin ziftli kağıt kaplı çatılardan atılamadığını, bu yüzden sap saman vb. malzemeleri yalıtım malzemesi olarak kullandıklarını ifade etmişlerdir.

Araştırma yapılan ağılların tamamında, en belirgin ve yetiştiricilik açısından en önemli yapısal sorun pencerelerin doğal aydınlatma, havalandırma ve ısı dengesi dikkate alınmadan farklı boyutlarda, yetersiz sayıda, yetersiz yüzey alanına sahip ve araştırmacıların belirttikleri yönlerdeki ağıl duvarlarına yerleştirilmemiş olmalarıdır. Pencere alanının taban alanına oranının en az % 5 olması gerekirken hiçbir ağılda bu değere ulaşacak pencere alanı olmadığı tespit edilmiştir. Bu eksikliğin etkisi ağıl içinin yeterli ve etkin bir biçimde aydınlatılamaması, doğal havalandırma için yeterli açıklığın sağlanamaması nedeniyle ağılların etkin bir şekilde havalandırılamaması olarak ortaya çıkmaktadır. Bazı ağıllarda pencerelerin sonradan tuğla veya tahtalarla kapatıldığı gözlenmiştir. Yetiştiriciler pencerelerden gelebilecek soğuk havanın önlenebilmesi ve hırsızlıklara karşı tedbir olması açısından pencerelerin bu şekilde kapatıldığını belirtmişlerdir. Ağılların tamamında havalandırma bacalarının bulunmayışı, havalandırmanın doğal yolla yapılması nedeniyle pencere alanlarının yetersiz oluşu önemli sorunlar oluşturmaktadır. Bu durumda barınak taban alanlarına göre uygun pencere alanı ve uygun kesit alanlarında havalandırma bacaları açılarak düzenleme yapılması önerilebilir.

Araştırma ağıllarının duvar yükseklikleri kapalı tip ağılların % 60’ında, açık tip ağıllarında % 75’ inde literatürlerde belirlenen değerlerin altındadır. Duvar yüksekliğinin düşük olması, ağıl içinde koyunlar için gerekli hava hacminin sağlanamaması ve etkili bir havalandırmanın yapılamaması nedeniyle önemli bir yapısal sorun oluşturmaktadır. Koyun ağıllarında koyun başına düşen birim hava hacmi 3-4 m³ olması gerekirken araştırma ağıllarının % 77.5’ inde bu değerlerin altındadır. Duvarın belirtilen değerlerden yüksek olması ise tesis kurulum masrafını arttırmakta ve temeller ile zemine fazla yük binerek deformasyona neden olabilmektedir.

Ağılların genişlikleri genellikle istenilen seviyelerde olmakla birlikte, ağıl uzunluklarının düşük olması, ağıl içinde koyun başına düşen istirahat alanının yetersiz olmasına neden olmaktadır. Nitekim araştırma ağıllarının sadece % 33.3’ ünde istirahat alanı uygun büyüklüktedir. İstirahat alanının yaklaşık iki katı kadar planlanması gereken gezinti avlusu büyüklüğü de araştırma ağıllarının % 72’ sinde uygun değildir.

Araştırma ağıllarının tamamında sağımhane ve süt odası mevcut değildir. Yetiştiriciler sağımın, havanın iyi olduğu zamanlarda gezinti avlusunun uygun bir yerinde, havanın uygun olmadığı zamanlarda da ağıl içinin uygun bir yerinde yapıldığını belirtmişlerdir. Sağımhanenin inşa edilmemesinin nedeni olarak da tesis masrafını arttırmak istemeyişleri olarak göstermişlerdir. Sağımı elle yaptıklarını, elde edilen sütü süt odası yerine konutlarında muhafaza edip değerlendirdiklerini ifade etmişlerdir.

Koyunculuk işletmelerinde görülen eksikliklerin birisi de planlama kriterlerine uygun kaba ve kesif yem için ayrı yem depolarının olmayışıdır. Yemler ağıl içi bir bölümde veya konut içerisinde depolanmakta, bu durum hem yem kalitesini bozmakta hem de iş gücü kaybına yol açmaktadır.

Kırkım için özel bir bölüme sahip olan ağıl yoktur. Yetiştiriciler kırkımı gezinti avlusunun uygun bir yerinde yaptıklarını ifade ettikten sonra yünü değerlendiremediklerini, bazen satamayıp imha ettiklerini belirtmişlerdir.

Araştırma ağıllarının tamamında koyun banyoluğu bulunmamaktadır. Yetiştiriciler tesis masrafını arttırması, sürünün küçük olması, parazitlere karşı diğer mücadele yöntemlerinin uygulanması nedeniyle koyun banyoluğunun inşaa etmediklerini söylemişlerdir.

Araştırma ağıllarının % 22’ sinde sabit kuzu bölmesi, % 11’ inde de sabit gebe hayvan ve doğum bölmesi bulunmakta, bunun dışındaki ağıllarda ise ihtiyaca göre çitlerle bölmeler ayrılmaktadır. Ağılların çoğunda hayvan grupları bir arada bulundurulmakta, bu durum genç hayvanlar ve gebe koyunlar için sorunlar yaratabilmektedir.

Sonuç olarak araştırmanın yürütüldüğü Tekirdağ ilinde bulunan koyun ağıllarında önemli yapısal sorunlar belirlenmiştir. Gerek bu ağılların tadilatı, gerekse yeni inşa edilecek ağıllar için örnek olabilecek 100 ve 250 başlık açık ve kapalı tip ağıl planları hazırlanarak Şekil 5.1, Şekil 5.2, Şekil 5.3, Şekil 5.4, Şekil 5.5, Şekil 5.6, Şekil 5.7 ve Şekil 5.8’de verilmiştir.

yem deposu 90/220 bakıcı odası 100/220 100/220 gezinti avlusu kuzu bölmesi suluk 1 0 0 /2 0 0 yemlikler 1 0 0 /2 0 0 7 5 /2 0 0 7 5 /2 0 0 sağımhane 100/200 90/200 9 0 /2 0 0 100/200 koç bölmesi doğum

blm. özel bölme suluk süt odası depo A A

suluk suluk suluk suluk ye m lik ye m lik 745 760 yem deposu bakıcı odası yemlikler ye m lik 745 ye m lik 380 kuzu blm. A

istirahat alanı doğum blm.

1

8

0

0

A

yemlikler gezinti avlusu suluk A suluk kuzu blm. yem deposu A doğum blm.

yem bölm. ve depo A gezinti avlusu istirahat alanı suluk suluk kuzu blm. A yemlikler doğum blm.