SONUÇ VE ÖNERİLER

Türkiye’ de çikolatalı ürünler pazarı dünya geneline bakıldığında büyümesi ve gelişme göstermesi gereken bir pazardır.

Yapılan anket çalışmalarının sonucunda tüketicilerin demografik karakteristikleri çikolata alımında etkili olmaktadır. Özellikle Türkiye’ de çikolata tüketiminin az olmasının sebeplerinden biri de gelir seviyesinin düşük olması olabilir.

Tüketicilerin çikolata alırken dikkat ettiği en önemli hususlardan tazelik,

tad ve lezzet firmalarca dikkat edilmesi gereken kriterlerdendir. Son kullanma tarihi de çikolata paketinde dikkat edilen önemli bir husustur. Firmaların son kullanma tarihinin sorun olmaması için daha dayanıklı ürünler üretmesi çözüm olabilir. Firmaların reklam etkiliği, ambalaj çekiciliği görsel olarak tüketicilerin ilgisini çekmektedir. Çikolatalı ürünler satışına etkisi büyük olduğundan firmalarca önemsenmesi gereken kriterlerdir.

Çikolatalı ürünler satın alınırken promosyonların çoğunluk tüketiciyi cezp ettiği görülmektedir. Diğer yandan hiç önemsemeyen bir grubun olması da dikkat çekmektedir. En çok tercih edilen promosyonlar sırasıyla fiyat indirimleri, ürün+ ürün ve tad panel gelmektedir. Firmaların bu promosyonlara öncelik vermesi satışı arttırıcı faktör olabilir. Alışverişte çoğunlukla çoklu paket tercih edilmesi çikolatalı ürünlerde çoklu ambalajın firmalar tarafından daha fazla tercih edilmesi çikolata tercihinin artmasını sağlayacak önemli bir etkendir. Tüketicilerin çikolata rafından daha çok alışveriş yapması satış noktalarında daha fazla ek teşhir olması gerektiğini göstermektedir.

Tüketicilerin yeni çeşit alternatifi sorulduğunda en başta sağlıklı ve lezzetli olmasının önemli olduğunu belirtmişlerdir. Alternatif çeşitler sırasıyla meyveli çeşitler ( portakallı, vişneli, böğürtlenli, kivili, çilekli, frambuazlı, böğürtlenli, muzlu, incirli ) , dondurmalı, beyaz çikolatalı bütün antep fıstıklı, sakızlı, cevizli, kolalı, bitki aromalı ( naneli), bademli, likörlü, renkli ve şekilli gelmektedir.

Tüketicilerin çikolata ilgili bazı yargıları bulunmaktadır. Firmaların tüketici yargılarını ortadan kaldırmak için ürünlerin üzerinde bilinmesi gerekenler adı altında tüketicileri bilgilendirmeleri yararlı olabilir.

Marka sadakati yapılan çalışmada yüksek çıkmıştır. Sadık olmayan müşterilerin Marka değiştirme sebeplerine bakıldığında en büyük etkenin tad olduğu görülmektedir. Bunun dışında markaların ürün kalitesi değiştiğinde, fiyatları cazip geldiğinde, yeni ürün denemek istediğinde, aradığı ürünü bulamadığında, fiyatları yüksek olduğunda, değişiklik olması için, kıyaslama yapmak için, farklı markaların sevilen ürünleri tercih edilmek istendiğinde, reklamların etkisiyle tüketici marka değiştirmektedir.

Türkiye’ de çikolatalı ürünler sektöründe yaşanan sorunların çözümüne yer vermek gerekirse, uluslararası normlara uygun üretim yapan firmaların, tüketicileri ve distribütörleri taklit ürünler konusunda bilinçli olmaları yönünde uyarması gerekir.

Ayrıca, çikolatalı ürünlerin satış noktalarında gerektiği gibi kuru, serin, doğrudan güneş ışığından uzak saklanması sorun giderici bir yöntem olacaktır.

Sektörde ham madde ithalatı, özellikle süt mamulleri ithalinde zorluklar yaşanmaktadır. Gıda üretim izni için Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı'na yapılan başvurular gecikmeli olarak cevaplandırılmaktadır. Sektörde kalifiye eleman sıkıntısı yaşanmaktadır. Dünyada ve AB’de aynı konularda mevcut uygulamalar dikkate alınarak bürokrasinin azaltılması yönünde radikal kararlar alınmalıdır.

Mevcut pazarlarda ihracatın artması ve yeni pazarlara ihracat yapılması için Türk mallarının tanıtımına ve imajının artırılmasına yönelik Devletle işbirliği içinde ortak projeler geliştirilmelidir. Enerji fiyatları Türk sanayi ürünlerinin dış pazarlara satılmasında rekabet gücünü azaltan önemli etkenlerin başında gelmektedir. İhracat yapan firmalara rakip ülke fiyatları ile enerji verilmesi konularında yasal düzenlemeler yapılmalıdır.

Gümrüklerde bulunan laboratuarların sayısı artırılmalı, mevcut laboratuarların personel, alet, cihaz ve donanım eksiklikleri tamamlanmalıdır. Mevcut uygulama ithalatın gecikmeli olarak yapılmasına ve dolayısıyla ihracat teslim tarihlerinin gecikmesine neden olmaktadır. Kayıt dışı çalışan ve gıda mevzuatına aykırı koşullarda üretim yapan firmalar sıkı denetim altına alınmalıdır. Halk sağlığının korunması ve Türk sanayi ürünlerinin dış pazarlarda itibarının artırılması için, kalite bilinci geliştirilmeli bu anlamda Kalite Yönetim Sistemi, HACCP, GMP, GLP konularından çalışmalar yapmaya firmalar teşvik edilmelidir. Eğitimli iş gücü ihtiyacını karşılamak için sektörün yoğun olduğu bölgelerde Gıda Meslek Liseleri açılmalıdır. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’ndan alınan üretim izinleri zaman kaybına neden olmakta ve özellikle

ihracat siparişlerinin zamanında teslimini engellemektedir. Üretim izni, üretilmekte olan ve üretim izni alınmış ürünlerin aroma değişikliği yapılarak hazırlanan yeni çeşitleri için de istenmektedir. Bu konuda devletin hazırlattığı FİAS raporunda da değinildiği gibi “ana ürün türleri için verilen üretim izinleri” yeterli olacak şekilde yasal düzenlemeler yapılmalıdır.

Sektörde Ar- Ge faaliyetlerine gereken önem verilmediği düşünülürse tüm sektörlerde olduğu gibi çikolata sektöründe de Ar- Ge, üniversite ve imalatçının beraber olduğu bir ortam oluşturulması gerekebilir.

7. KAYNAKLAR

ANONİM, International Statistics of Cabisko/ ICCO 89, 2002 ANONİM, TS 7800, Ocak 1990

ANONİM, AC Nielsen Verileri, 2005

ANONİM, İsviçre Çikolata Sanayicileri Birliği, 2005

ANONİM, İnternet Sitesi Kayıtları, İsviçre Çikolata Sektörü, www.foreigntrade.gov.tr, 2005

ANONİM, İnternet Sitesi Kayıtları, www.milliyet.com.tr, 2003 ANONİM, Top 10 Global Confectionery, Candy Industry, 2003 ANONİM, İnternet Sitesi Kayıtları, www.gidasanayii.com, 2004 ANONİM, İnternet Sitesi Kayıtları, www.aksam.com.tr, 2006 ANONİM, Gıda Teknolojisi dergisi, 2005

CIDELL, J. L., ALBERTS, H. C., Constructing Quality, the Multinational Histories of Chocolate, 2006

GUILLERMO, H., RICARDO, S., Instituto Superior Experimental de Tecnologia Alimenteria, 2006

HAIR, J. F., ANDERSON, R.E., TATHAM, R.L., GRABLOWSKY, B. J., Multivariate Data Analysis, Macmillan Pub. Co., New York, p. 288-290, 1984

JANUSZEWSKA, R., VIAENE, J., Sensory Segments in Preference for Plain Chocolate Across Belgium and Poland Agricultura Economics Department, GHent University, Coupure Links 653, B- 9000 Ghent, Belgium Received 2000, Revised 2000, Accepted 2000, Available 2001

KEMPS, E., TIGGEMANN, M. And HART, G., 5 Chocolate Cravings are Susceptible to Visuo- Spatil İnterference, 2005

KRUSKAL, J., WISH, M., Multidimensional Scaling, Series Quantitative Applications in the Social Sciences, Sage Pub. Inc., California, p. 37-38, 89, 1983

MALHOTRA, N. K., Marketing Research An Applied Orientation, Second Edition, ISBN: 0131257331, Prentice Hall, New Jersey, USA

ÖZDAMAR, K., Paket Programlar ile İstatiksel Veri Analizi- 2, İkinci Baskı, Kaan Kitabevi, Eskişehir, p. 480- 485, 1999

PARKER, G., PARKER, İ. AND BROTCHİE, H., 2 Mood State Effects of Chocolate Journal of Affective Disorders, 2006

SHEPARD, R., Introduction to Volume-1, Multidimensional Scaling, Theory and Applications in the Behavioral Sciences, New York, p. 9, 1972

WANSİNK, B., CHENEY, M. And CHAN, N., Exploring Comfort Food Preferences Across Age and Gender, 2003

YOUNG, F. N., Multidimensional Scaling History, Theory and Applications, Lawrence Erlbaum Ass. Pub., New Jersey, p. 111, 1987