SONUÇ VE ÖNER LER

Elaz53 ilinin 1990–2025 y5llar5 aras5nda 5 er y5l aral5kla nüfus hesaplar5 yap5lm51 olup 2025 y5l5nda 575.000 ki1i olaca35 hesaplanm51t5r. Elaz53 ilinin 2025 y5l5nda içme suyu ihtiyac5 1552 Lt/sn olup ve Elaz53 ilini 1u anda besleyen mevcut içme suyu miktar5 1024 Lt/sn dir. Aradaki fark olan 528 Lt/sn debiye ihtiyaç vard5r. Bunun için acil bir 1ekilde çal51malara ba1lan5lmal5d5r. Ayr5ca daha uzun vadede kaynak ara1t5r5lmas5na, planlanmas5na 1imdiden ba1lanmal5d5r. Bu ihtiyac5n kar15lanmas5 için dört alternatif bulunmaktad5r.

(u anda Elaz53 Kenti içme ve kullanma suyu kaynaklar5 aras5nda en fazla debinin al5nd535 yer olan Uluova yeralt5 suyu kaynaklar5 ile 2025 y5l5ndaki 528 lt/sn³’lik ihtiyaç debisi yeni kuyular5n hizmete girmesiyle kar15lanabilecektir. Uluova’daki kuyulardan pompaj ile içme suyu temini halinde 1m3 _{suyun bedeli 0.27 YTL’dir}

Di3er önemli su kayna35 Munzur suyu olup 1m3 _{suyun bedeli 0.18 YTL’dir. Palu} taraf5nda bulunan Akda35 suyunun 1m3 _{bedeli ise 0.11 YTL’dir. Bu sular5n yakla15k maliyet} bedelleri ve k5yaslamalar5 yap5lm51 olup en iyi su kayna35n5n Elaz53’a kendi cazibesiyle gelen Akda35 suyu oldu3u görülmü1tür. Ancak bu kayna35n Elaz53’a isale hatt5 maliyeti Elaz53 Belediyesi bütçesi ile kar15lanamamaktad5r. Merkezi Hükümetin destekleri ile çözülecek bir sorundur

Keban Baraj Gölü’nden suyun al5nmas5 halinde çok iyi bir ar5t5m5n yap5lmas5 gerekir. Bu da maliyeti çok yükseltmektedir. 1 m³ suyun maliyeti 0,57 YTL’dir. Hali haz5rda birçok yerle1im yeri at5k sular5n5 ar5tmadan göle verdiklerinden ar5t5m yap5lsa dahi baz5 virüsler ölmeyece3inden sa3l5k aç5s5ndan tehlike arz etmektedir. Bu ar5t5m sistemleri de pahal5 ve de yeni yat5r5m gerektiren projelerdir.

Elaz53 Belediyesi’nin OSU çal51anlar5na uygulanan anket sonuçlar5na dayanarak ortaya ç5kan problemler ve çözümler 1öyle s5ralanabilir;

Elaz53 Belediyesi içme suyu problemlerinin en önemlisini su kaçaklar5 olu1turmaktad5r. Su kaçaklar5n5n en önemli sebebi 1ebeke kaçaklar5d5r. Bunun sebebi ise ana 1ebekeden su sayac5na kadar olan k5sm5n boru 1ebekesinin dö1enme i1inin bina sahibine ait olmas5d5r. Bu sebepten dolay5 meydana gelen su kay5plar5 belirlenememektedir. Su kaçaklar5 özellikle Elaz53

li’nin göç alan bir yerle1im yeri olmas5 nedeniyle göç eden insanlar5n yasad535 mahallelerde daha çok olmaktad5r. Di3er bir önemli sebep ise park, bahçe ve havuzlara, ye1il alana verilen suyun su kaça35 oran5n5 yükseltmesidir.

Bina 1ebeke ba3lant5lar5n5n su kaçaklar5n5 önlemek için en etkili çözüm yolu Belediyenin ücreti mukabilinde uygun 1ekilde 1ebekeden bina su sayac5na kadar olan tesisat borular5n5 dö1emesidir. Göç alan mahallelerde halka bilinçli su kullan5m5 hakk5nda bilgi

verilmelidir. Gerekirse bu mahallelere indirimli su fiyat tarifesi uygulanmal5d5r. Ye1il alanlar5n sulanmas5 ve havuz sular5n5n suyuna sayaç tak5lmas5 veya tankerlerle sulanmas5 daha uygun olacakt5r.

(ehirde isale hatlar5 d515nda 800 km den fazla 1ebeke hatt5 mevcut olup bunlar çe1itli çap ve cinstedir. Günde yakla15k 15–20 1ebeke ar5zas5 olmaktad5r. Bu ar5zalar 1ebekenin eski olmas5ndan ve vatanda1lar5n yapt5rd535 1ebeke ba3lant5lar5n5n usulüne uygun yap5lmamas5ndan kaynaklanmaktad5r.

Di3er önemli problem ve insan sa3l535n5 tehdit eden k5sm5 Elaz53 içme suyu su yataklar5n5n h5zl5 bir 1ekilde kirlenmesidir. Elaz53 içme suyunun temin edildi3i derin kuyular tar5m arazisinde bulunmaktad5r. Tar5m arazisi içinde olmas5 zirai tar5m ilaçlar5n5n yeralt5 suyuna kar51abilece3i anlam5na gelmektedir. Buda potansiyel bir tehlike arz etmektedir. Ziraat sahas5nda bulunan zirai ilaçlar, gübre v.b d51 etkenler yeralt5 suyuna zarar verebilir ve belli bir süre sonra insan sa3l535n5 tehdit eder duruma gelebilir. Su Kirlili3i Kontrol Yönetmeli3ine göre her kuyunun 50m yar5çapl5 çevresi dikenli tel ile çevrilmelidir.

(ehrin eski yerle1im mahalleleri olan Akp5nar, Nailbey, Kültür, Mustafapa1a, Rüstempa1a, zzetpa1a, Yeni Mahallenin bir k5sm5n5n, cadiye, Çar15, Aksaray ve Kesrik mahallelerinin 1ebeke hatlar5n5n tamam5n5n yenilenmesi çal51malar5na hemen ba1lan5lmal5d5r. Fazla su israf5n5n önlenebilmesi için halk5n belirli zamanlarda panel veya konferanslarla bilinçlendirilmesi gerekir.

Sular5n kesilme s5kl535, su kesintisinden habersiz olmas5, halk5n su kesintisine kar15 tedbir almalar5n5 güçle1tirmektedir.

Elaz53’5n y5ll5k su tüketimindeki kay5p oran5 %40-45 civar5ndad5r. En fazla su kaça35n5n %48,8 ile 1ebekede, %45,3 ile besleme borular5nda, %5,9 ile depolardan kaynaklanmaktad5r. Besleme borular5ndaki kaça35n, 1ehir 1ebekesinden bina su sayac5na kadar dö1enen borular5n te1kilinin bina sahibine ait olmas5 nedeniyle ortaya ç5kt535 belirlenmi1tir. Bu a1amada meydana gelen su kaçaklar5na müdahale edilememektedir. (ebekede toprak yüzeyine ç5kan su kaçaklar5na müdahale edilmekte fakat toprak alt5ndaki kaçakla su ölçüm sistemi mevcut olmad535ndan tespit edilememekte ve gereken i1lem yap5lamamaktad5r.

Su kaçaklar5n5n önlenememesinin nedenleri özetle 1ebekenin kontrol edilmemesi, yeterli teknik personel bulunmay515, 1ebekeye aral5kl5 su verilmesi, 1ebeke borular5n5n yetersiz olu1u, baz5 kurum ve kurulu1lara ölçülmeden su verilmesi olarak özetlenebilir.

Çevre kirlenmesine yerle1im yerlerinin ve sanayinin at5klar5, zirai kirleticilerin ve di3er kirletici kaynaklar sebep olmaktad5r. Kirlenme su kaynaklar5n5n do3rudan kullan5lmas5 engellenmektedir.

(ehir 1ebeke borular5n5n erken y5pranma sebebi ise öncelikle kötü i1çilikten kaynaklanmaktad5r. Borular yeterli derinlik olan don seviyesine kadar indirilmeli, korozyona kar15 tedbirler al5nmal5 ve a35r trafik yüklerine kar15 hendeklerin tabanlar5 düzgün ve muntazam, yatakla1maya imkân verecek 1ekilde dizayn edilmelidir.

Tesislerde yap5m öncelik s5ras5nda ise içme suyu ihtiyac5n5n giderilmesi ön planda olmal5d5r. Suyun temini ve kullan5lm51 sular5n uzakla1t5r5lmas5 biri, di3erine ba3l5 iki i1 olmas5na ra3men, günümüzde su teminine daha çok önem verilerek önce temiz su tesisleri planlan5p in1a edilmelidir. Bölgemizde genel uygulama olarak kanalizasyonlar5 ve kullan5lm51 sular5 tasfiye eden tesislerin in1as5na çevre 1artlar5n5n bozulmas5ndan sonra ba1lanmaktad5r. Su Kirlili3i Kontrol Yönetmeli3i gere3i bütün belediyeler evsel at5k sular5n5 ar5tmak zorundad5r.

Elaz53 1ehrinin y5llara göre su tüketiminde kay5p miktar5 %40-45 civar5ndad5r. (ebekede kay5p, su kaynaklar5n5n s5n5rl5 olmas5, suyun getirilmesindeki güçlükler ve ekonomik faktörler göz önüne al5nd535nda Elaz53’da içilebilir seviyeye getirilmi1 suyun hemen hemen yar5ya yak5n bir bölümü yok olmaktad5r. Su kay5plar5n5n minimum seviyeye indirilmesi Elaz53’5n içme suyu maliyetini ve kaynak kullan5m5n5 büyük ölçüde azaltacakt5r. Buda ülke ekonomisi için büyük bir kazanç demektir.

KAYNAKLAR

• Devlet Planlama Te1kilat5, 2005 Ankara

• DS 9. Bölge Müdürlü3ü Planlama (ube Müdürlü3ü Ar1ivi, 1996, Elaz53

• lbank, çme Suyu Projesine Ait Yönetmelik, 1988; ller Bankas5 Genel Müdürlü3ü Yay5n5:

• Elaz53 Halk Sa3l535 Laboratuar5 2006

• Do3ru, 1970 Uluova ve Elaz53 Ovalar5n5n Hidrojeolojik Etüd Raporu; DS Genel Müdürlü3ü, 4/96, Ankara.

• Samsunlu, 1977 Su Getirme ve Kullan5lm51 Sular5n Uzakla1t5r5lmas5

• Gölhan, 1970 Sular5n ar5t5lmas5 Cilt-2,

• Yücel, 1998 DS 9. Bölge Müdürlü3ü Kalite Kontrol (ube Müdürlü3ü Su Analiz Raporu,.

• Muslu, 2000 Su ve At5ksu Teknolojisi, Su Getirme ve Kullan5lm51 Sular5 Uzakla1t5rma Esaslar5,.

• Köy Hizmetleri Ar1ivi, 2005 Elaz53

• DS 9. Bölge Müdürlü3ü Etüd Proje (ube Müdürlü3ü Ar1ivi, 2006 Elaz53

• Elaz53 Belediyesi Su 1leri Katalogu 2005 Elaz53

• Elaz53 Belediyesi Osu 1letme Verileri 2005

• (M GM, 1990)

• Su Getirme ve Kullan5m Sular5n5 Uzakla1t5rma Esas5 (Muslu 1980)

EK 1

Anket Formu

F5rat Üniversitesi Fen bilimler enstitüsü n1aat mühendisli3i bölümü Yüksek lisans tez çal51malar5nda kullan5lmak üzere haz5rlanm51t5r.

1 – Su kesintisi s5ras5nda su htiyac5n5 nas5l kar15l5yorsunuz?

Evin deposunda :

Kaplarla depolanm51 sulardan : Kuyudan : Karaçal5 çe1melerinden :

2 – Evinizde sular kesiliyor mu? Kesiliyor ise ne kadar ara ile kesiliyor?

Tarifeli kesinti :

Tarifesiz kesinti :

Kesilmiyor :

3 – Ya1ad535n5z bölgeye verilen su miktar5 yeterlimi?

Yeterli :

Yetersiz :

4 – Su kaçaklar5n5n en fazla oldu3u 1ebekedeki noktalar sizce hangileridir?

Besleme borular5 :

(ebeke :

Depolar : 5 – Su kaçaklar5n5n önlenememesinin nedenleri nelerdir?

(ebekenin kontrol edilememesi : Yeterli say5da teknik personelin bulunmay515 :

Aral5klarla su verilmesi :

(ebeke borular5n5n yetersiz olu1u : Baz5 kurumlara ölçülmeden su verilmesi :

6 – Çevrenin kirlenmesi ile sular5n kirlenmesinde etkili olan faktörler hangileridir? Yerle1im merkezleri art5klar5 neticesinde kirlenme :

Sanayi art5klar5n5n sebep oldu3u kirlenme :

Zirai kirletici kaynaklar :

Di3er kirletici kaynaklar :

7 – (ebeke borular5n5n erken y5pranmalar5n5n nedenleri nelerdir? 8 – Özel su deposu kullan5lmas5n5n sak5ncalar5 nelerdir?