Karap nar ilçesinde koyunculuk i letmeleri ara rma sonuçlar na göre ba ca sonuçlar u ekilde özetlenebilir;
- letme ba na nüfus 5,38 olup, bunun %2,92'si erkek, %2,46’s kad nd r. - letmelerin nüfusu ayn zamanda i gücü varl da olu turmakta, i letme nüfusunun %79,55'i 7-49 ya aras ndaki aktif nüfus grubu içinde bulunmaktad r. Bu nedenle, bölgede genç i gücü aç ndan önemli bir potansiyelin oldu u kabul edilebilir.
- letmelerde okur-yazarl k oran %98,52'dir.
- letmelerde nüfusun %76,66's ilkö retim, %19,67'si ortaö retim, %1,29’u yüksekö retim mezunu ya da ö rencisidir.
- letmelerde i gücü varl 4,08 E B'dir. Toplam i gücünün %55,97'si, hastal k, e itim ve askerlik gibi nedenlerle kullan lamamaktad r.
5.1. Ekonomik Analize li kin Sonuçlar
Karap nar lçesindeki koyunculuk i letmelerinin ekonomik analizine ili kin sonuçlar u ekildedir:
- ncelenen i letmelerde i letme arazi geni li i 181,32 dekar olup, bunun %37,52’si sulanabilir arazi, %62,48’i k raç arazilerden olu maktad r. letme arazilerinin %95,36’s mülk arazi, %3,90’ kiraya tutulan arazi, %0,73’ü ortakç kla i letilen arazilerden olu maktad r.
- letme arazisinin %100’ü' tarla arazisidir.
- letme arazisinin %30,00’ na bu day, %28,93’üne arpa, %11,99’una çavdar, %3,75’ine m r, %3,16’s na eker pancar , %10,01’ine yonca, %0,89’una fi ekilmektedir. Arazilerin %11,27’si nadasa b rak lm arazidir.
- letmelerin çiftlik sermayesi ortalama 137.691,76 TL olarak bulunmu tur. Çiftlik sermayesinin %64,91’ini toprak sermayesi, %25,39’unu bina sermayesi, %9,51’ini arazi slah sermayesi, %0,19’unu ise bitki sermayesi olu turmaktad r.
- Toplam i letme sermayesi i letmeler ortalamas nda 63.179,57 TL olarak bulunmu olup, %64,01’ini hayvan sermayesi, %27,82’sini alet-makine sermayesi, %4,89’unu para sermayesi, %3,27’sini malzeme-mühimmat sermayesinin olu turdu u bulunmu tur. letmeler ortalamas nda 200,44 ba koyun bulundu u ve i letme ba na 19,94 BBHB dü tü ü bulunmu tur.
- Toplam sermayenin %68,18'ini çiftlik sermayesi, %31,82'sini i letme sermayesi olu turmaktad r.
- Pasif sermaye içinde öz sermayenin pay %95,40, borçlar n pay ise %4,60't r.
- letmelerde gayri safi üretim de eri içinde hayvansal üretimin pay i letme büyüklü ü artt kça azalmaktad r. GSÜD i letmeler ortalamas nda 87.963,90 TL olarak gerçekle mi , bunun %34,45’i bitkisel üretim de erinden, %65,55’i hayvansal üretim de erinden sa lanm r.
- Gayrisafi has la de eri i letmeler ortalamas nda 89.699,69 TL olarak bulunmu olup bunun %97,81 'ini gayrisafi üretim de eri, %2,06’s konut-kira bedeli, %0,13'ünü de i letme d tar msal gelir olu turmaktad r.
- De en masraflar i letmeler ortalamas nda 35.791,12 TL olarak bulunmu olup, de en masraflar n %44,68’ini bitkisel üretim, %55,32’sini hayvansal üretim de en masraflar olu turmaktad r.
- Sabit masraflar toplam i letmeler ortalamas nda 19.096,59 TL olarak bulunmu olup, bunun %60,49’unu aile i gücü ücret kar ve daimi yabanc
gücü ücreti, %34,57’sini amortisman masraflar , %4,94’ünü bina tamir ve bak m masraflar olu turmu tur.
- Toplam masraflar n %63,67'si de en masraflar, %36,33’ü sabit masraflard r.
- letmelerde brüt kar, 53.454,07 TL olarak hesaplanm r. Brüt kar i letme büyüklü ü ile do ru orant olarak artmaktad r.
- Tüm i letme büyüklük gruplar nda saf has la pozitif olarak bulunmu tur.
- letme ba na tar msal gelir 38.613,93 TL olup i letme büyüklü üne paralel olarak artmaktad r.
- Aile geliri 39.503,92 TL olarak bulunmu olup, bunun %97,93'ünü tar msal gelir, %2,07'sini tar m d gelir olu turmaktad r. En fazla tar m d gelir en büyük
letme grubunda bulunmaktad r.
- letmeler ortalamas nda rantabilite faktörü 34,78, ekonomik rantabilite %18,30, mali rantabilite 15,87 olarak tespit edilmi tir.
Yukar da bildirilen ara rma sonuçlar na göre, Karap nar lçesinde koyun yeti tiricili i gerek sermaye gerek GSÜD içindeki pay gerekse Karap nar ilçesinin tar msal üretim deseni, bitki örtüsü ve iklim özellikleri nedeniyle önemli bir tar msal faaliyettir. Koyun yeti tiricili i bölge’de y llard r süregelen bir faaliyet olup, bunun sonucunda çiftçilerin kazand deneyim de bunlara eklenince, koyunculuk vazgeçilmez bir faaliyet olmaktad r. Özellikle sulama imkânlar k tl olan ova bölümlerinde s r yeti tiricili inin maliyetlerinin yüksek olmas nedeniyle koyun yeti tiricili ini vazgeçilmez bir tar msal faaliyet haline gelmektedir. Türkiye’de 1980’lerden bu yana uygulanan tar m politikalar nedeniyle koyunculuk sürekli ikinci plana at lm ve koyun say her geçen y l azalm r. Gerek g da güvenli i aç ndan gerekse k rsal alanda istihdam sa lanabilmesi aç ndan koyunculuk faaliyetlerinin desteklenmesi, bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin artt lmas te vik edilmelidir.
Küçük koyunculuk i letmelerinin finansman sorunu bulunmakta olup, yeterli kadar banka ve kooperatiflerden kredi kullanamamaktad rlar. Bu durum koyunlar n otlak ve meralardan yararlanamad k aylar nda yem masraflar n finanse edilememesine dolay ile hayvanlar n yeteri kadar beslenememesine neden olmaktad r. Bunun sonucunda verim dü üklü ü ortaya ç kmaktad r. Koyun yeti tiricili inin en önemli unsuru olan çay r-meralar, Karap nar ilçesinin iklim özellikleri nedeniyle zay f kalmakta, a ve bilinçsiz otlatma da eklendi inde yeterince yararlanmaya olanak vermemektedir.
Koyunlar bölgede ortalama y lda 120 gün çay r-meralarda,120 gün an zda otlamaktad r. Bu durum büyük i letmelerde ço unlukla daimi çoban istihdam na neden olmaktad r. Çobanl k günümüzde yeteri kadar gözde bir meslek olmad ndan dolay yeterli bilgi ve beceriye sahip çoban bulmakta sorunlar ya anmakta bunun sonucunda i letmelerde bölge d ndan daha fazla maliyetle çobanlar çal lmaktad r. Aile i gücü kullan na bak ld nda, aile i gücünün %55,96’s n at l kald görülmektedir. Köyden kente göçlerin artmas , ya am
zahmetli bir faaliyet olan koyun yeti tiricili ine ait i lere ilgi duymamakta ve ihtiyaç duyulan i gücünün bir k sm aile d ndan temin edilmektedir. Böylece maliyetlerde art olmaktad r.
Türkiye’nin son y llarda uygulad özelle tirme politikalar ve ya anan terör ve do u sorununa çözüm amac yla geli tirilen kimi tar m politikalar uygulamalar sonucunda Et ve Bal k Kurumuna ait orta ve bat bölgelerde Sakarya ve Adana illeri d ndaki kombinalar özelle tirilmi ya da faaliyetleri sonland lm r. Bu durum Do u Anadolu ve Güneydo u Anadolu bölgeleri için bir iyile me sa lasa da iç ve bat bölgelerde bulunan özellikle küçük koyunculuk letmelerine olumsuz bir etki yapm r. Bu durum canl hayvan ticareti yapan komisyoncu ve arac lar n daha fazla kazanmas sonucunu do urmu tur.
Uygulanan hayvanc k politikalar özellikle son y llarda sürekli olarak koyun yeti tiricilerinin aleyhine sonuçlar do urmu tur. 2000 y ile 2008 y besi yemi fiyat de imine bak ld nda, yem fiyatlar 5,24 kat artm r. 2000 y ile 2008 y llar aras nda kuzu fiyat de imine bak ld nda ise kuzu fiyat n 2 kat artt görülmektedir. Bu tablo gün geçtikçe koyunculuk i letmelerinin küçülmesine, i letme say lar n azalmas na neden olmaktad r.
5.2.Öneriler
Koyunculuk i letmelerinde i gücü masraflar n büyük bir bölümünü daimi çoban ya da geçici çoban masraflar olu turmaktad r. letmelerin aile i gücü kullan na bak ld zaman ise at l kalan aile i gücünün toplam aile i gücünün yar ndan fazla oldu u görülmektedir. Bu durumda bütün i letme gruplar nda çobanl k için aile i gücü kullan n artt lmas ve i letmede üretilen sütün lenmesi sonucu elde edilen süt ürünlerinin sat lmas sonucunda aile i gücü kullan m oran n yükseltilebilece i önerilmektedir. Böylece üretime ek olarak bir katma de er sa lanabilecektir.
letmelerde mevcut koyunlar ço unlukla yerli rklardan ya da çiftçi elinde elde edilmi dü ük verimli melez rklardan olu maktad r. Bu durum hayvan ba na elde edilen et, süt ve yapa miktar n dü ük seviyede kalmas na neden olmaktad r. Bu durumun önlenebilmesi için tüm zorluklar na ra men eldeki
Koyunculukta özellikle süt üretimi sürekli ikinci planda b rak lmaktad r. Koyunun verdi i kadar süt ile yetinilmektedir. Koyunlardan daha fazla süt elde etme yöntemleri ara lmal ve denenmelidir. Koyunculukta süt üretiminin de bir ekonomik faaliyet oldu u göz ard edilmemelidir.
Verim kay plar ve özelliklede kuzu kay plar en aza indirilmelidir. Bu konuda kaderci bir yakla mdan çok çözüme odaklanmal r. Brucella abortus,
Vibrio fötüs gibi hastal klara kar koruyucu tedavi uygulanmal r.
r yeti tiricili i i letmelerine yap lan tüm te vik ödemeleri, desteklemeler koyun yeti tiricilerine de uygulanmal ve koyun yeti tiricili i ikinci plana at lmamal r. Özellikle kurak iklimlerde koyunculu un s rc ktan daha uygun bir hayvanc k dal oldu u unutulmamal r.
Çe itli politikalar belirlenirken bölgeler aras ayr m yap lmamal , destekler hedef sektöre tümüyle uygulanmal r.
Koyun yeti tiricilerine yönelik e itim ve yay m faaliyetleri artt lmal , bu faaliyetler yap rken bölgeye ve artlara uygun yöntemler kullan lmal r.
2004 y nda kurulmaya ba layan dam zl k koyun keçi yeti tiricileri birlikleri sadece destekleme ödemelerine arac k yapmamal , koyun yeti tiricilerinin veteriner ihtiyaçlar n kar lanmas nda katk da bulunmal , salg n hastal klar konusunda di er kurum ve kurulu larla temasa geçerek survey çal malar n yap lmas nda giri imci olmal , girdi ihtiyaçlar n temin edilmesinde ve koyunculuk ürünlerinin pazarlama sorunlar n çözümünde aktif rol oynamal r.