SONUÇ VE ÖNERĠ LER

Kuzey Kı brıs Tür k Cu mhuri yeti‟nde Tari hi Değerleri Kor u ma Anl ayıĢı ve Lef koĢa Suri çi Öneri Kor u ma Pl anı Yakl aĢı mı, t ezi n giriĢ böl ümünde de belirtildi ği üzere kor uma politi kal arı nı n Kı brıs‟ta nasıl geliĢti ği ni, bugüne kadar geçirdi ği süreci ve bugün ne dur u mda ol duğunu i ncel eyerek, Lef koĢa Suri çi böl gesi ne yöneli k daha önce yapıl an çalıĢ mal ara alt ernatif bir kor uma pl anı yakl aĢı mı geliĢtir me a macı yl a hazırlanmıĢtır. Belirlenen bu a maç sonrası nda literat ür araĢtır mal arıyl a t ari hi değerl eri kor uma anl ayıĢı nı n geliĢi mi, yasal boyut u ve yapıl an pl an çalıĢ mal arı i ncel enmiĢtir.

Bu araĢtır mal ar, derl e me yol uyl a gr upl andırıl mıĢ ve uygul a ma çalıĢ ması ol arak dör düncü böl ümde Lef koĢa Suri çi tari hi çerçevesinde değerl endiril miĢtir.

Kuzey Kı brıs Tür k Cu mhuri yeti nde Ġ ngiliz Dönemi nden baĢl ayarak yasal boyutt a el e alı nmaya baĢl anan t ari hi değerl eri kor uma yakl aĢıml arı nı n bugün gel di ği nokt a hal en geliĢ miĢ ül kel erde uygul anan yakl aĢı mlara uzaktır. Ancak, Kı brıs‟ı n i çi nde bul unduğu politi k sor unlar adanı n ul usl ar arası platfor mda di kkat çek mesi ne sebep ol makt adır. Buna bağlı ol arak, özelli kl e ul usl ar arası ör gütleri n dest eğiyl e anıtsal nit eli kli t ari hi eser ve al anl ar fi zi ksel ol arak geliĢmi Ģ ül kel er sevi yesi nde onarıl mıĢ ve hi z met e açıl mıĢtır. Fakat, hazırlanan pl anl arı n büt üncül bir yakl aĢı mla el e alı nma mı Ģ ve Suri çi böl gesi nde yaĢayanl arı n ekono mi k ve sosyal yapı sı na yöneli k araĢtır mal arı n yapıl ma mıĢ ol ması nedeni yl e uygul a mada da bu sor unlara iliĢki n çözü ml er sunul ma mı Ģ ve fizi ki düzenl e mel er uzun döne mde baĢarısız ol muĢt ur. Bu nedenl e, t ari hi değerleri n kor un ması t a ma mı yl a ka mu yar arı na hi z met eden bi r çalıĢ ma ol arak gör ül memeli ve önce devl eti n, sonra böl gede yaĢayanları n buna i nanması ve katıl ması sağl anmalı dır.

Kor u ma al anı sadece kentsel mi mari değerl er açısı ndan değil sosyal, kült ürel ve ekono mi k açı dan da ul usal ve böl gesel geliĢ meni n vazgeçil mez unsurl arı ndan ol duğu kabul edil meli dir.

Kuzey Kı brıs‟ta uygul anabilir pl anl arı n yapıl ması i çi n en baĢt a mevcut yasal siste mi n düzenl enmesi ve pl anl a ma sor unl arı nı n çözü mü gerek mekt edir. Bu düzenl e mel eri n yanı nda uygul a mayı hı zl andıracak ve kol ayl aĢtıracak önl e ml er alı nmalı ve hal kı n pl anl ama ya katılı mı sağl anmalıdır.

Yasal Düzenl e mel er Ölçeği nde Öneriler;

 Ġngiliz döne mi nden beri günde mde ol an ve bu yasal arı n üzeri nde geliĢtirilen yasal arı n sadece yasa yapı cılar t arafı ndan değil, il gili bir t ekni k eki p ( Ģehir pl ancı, mi mar, arkeol og vb.) ile birli kt e yeni den düzenl enmesi.

 Tari hi değerl eri n kor unması yl a il gili en öne mli yasa ol an Eski Eserler Yasası nı n kapsa mı nı n geniĢl etilerek, kor un ması gerekli eserleri n t anı mlar daha açı k ifade edil meli dir.

 Yasal arı n il gili kur u ml ara sağl adı ğı yet ki dağılı mı düzenl enerek yet ki kar maĢası ortadan kal dırıl malı dır.

 Yeni den düzenl enen yasal arda özelli kl e ka mu ve özel gr upl arı n i Ģbirli ğini n kur ul ması gerekli dir.

 Kent sel kor umada uygul a malı yakl aĢı mı dest ekl eyen ul usal bir fon ol uĢt urul malı ve bu f onun dağıtı mında strat eji k bir yol i zl enmeli dir. Bu f on çerçevesi nde ul usl ar arası yatırı mlar da denetlenmeli dir.

Kor u ma Al anl arı nda Pl an Hazırlanması;

 Kor u ma al anl arı nı n kor un ması ve canl andırıl ması a macı yl a pl an hi yerarĢisi içi nde üst pl anl arda sapt a mal ar yapıl malı, kenti n büt ününden ayrı ol arak düĢünül me meli dir.

 Pl anl a ması yapıl acak kor u ma al anl arı nda kapsa mlı ol arak, fi zi ksel, de mogr afi k, sosyal, kült ürel ve ekono mi k i ncel e mel eri yapıl malı dır.

 Kor u ma al anl arı nı pl anla ması nda en öne mli konul ardan birisi, pl anl arı n hazırlanması nda yol gösterici ve büt ünl ük sağl ayıcı yasal kaynakl arı n ort aya kon ması dır.

 Pl anl arı üret en ve denetleyen kur um veya kur uluĢl arı n yor umunda güçlük yarat mayan özel l ej antlar getir meli dir. Pl anda dil birli ği sağl anmalı ve t ek bir lejant ol uĢt urul malı dır.

 Pl an ve uygul a mal arı n sağlı klı bir Ģekil de yür ütül ebil mesi i çi n, hali hazır ve kadastral harital arı n güncellenmesi ve güncel t eknol ojileri n de yar dı mı yla yeni den envant er çalıĢ maları yapıl malı dır.

 Pl anl a ma çalıĢ mal arı sadece pl an not u ve raporu il e değil fi zi ki pl anlarl a birli kt e hazırlanmalı, imar pl anl arı daha alt öl çekl erde kent sel t asarı m çalıĢ mal arı yl a dest ekl enmeli dir.

 Uygul a ma süreci nde yapıl acak çalıĢ mal ar yerel yöneti m, böl gede yaĢayan hal k, özel sekt ör ve dest ekçilerle iĢbirli ği sağl anmalı dır.

Pl anl a maya Hal kı n Katılımı Konusunda;

Pl anı n baĢarı ile uygul an ması ve uzun sol ukl u ol abil mesi i çi n, arazi ve bi na veya kull anı cıları n katılı mını n öne mli ol duğu unut ul mamalı dır.

 Pl anl a manı n t üm aĢa maları nda, ön çalıĢ mal ardan, uygul a ma süreci ne dek hal kl a di yal og kur ul malıdır.

 Hal ka pl anl a mayl a il gili ol abil di ği nce gör üĢ belirtme ol anağı sunul malı dır.

 Hal kı n katılı mına yönelik çalıĢ ma at öl yel eri ön çalıĢ ma aĢa ması nda kor uma al anı nda belirlenen bir veya birkaç yapı da kur ul arak hal kı n i çi nde yaĢayarak pl ana adapt asyonunun sağl anması.

 Bunl arı n dı Ģı nda t üm medya or ganl arı aracılı ğı yla yapıl an çalıĢ mal ar dan ve geliĢ mel erden hal k haberdar edil meli dir.

 Uygul a ma süreci nde böl gede yaĢayanl ara sağl anacak i sti hda m ol anakl arıyl a ekono mi k ol arak da katılı m sağl anmalı dır.

KAYNAKLAR

[1] www. magusa. or g

[2] Gazi oğl u, T. ve Özsoy, E., 2000. Tari hi Çevre ve Turi z m- Lef koĢa Suri çi, Çevre ve Turiz m Kongresi KKTC Devl et Bakanlı ğı ve Başbakanlı k Yardı mcılı ğı ile KT MMOB Or gani zesi yl e, Lef koĢa, KKTC, 7- 11 ġubat, s. 43-47.

[3] UNDP, 2000. Rest oring The Heart Of Ni cosi a, Br oĢür, Lef koĢa.

[4] Gunni s, R., 1973. Hi st ori c Cypr us, A Gui de To It s To wns and Vi ll ages, Monast eries and Castles, K. Rüst e m & Br other Publishes, Cypr us, Nicosi a.

[5] Barri o, D. S., 1982. Ni cosi a Mast er Pl an, Ur ban Conser vati on Report, Ni cosi a, Cypr us.

[6] Gür kan, H. M. , 1996. Dünkü ve Bügünkü Lef koĢa, Gal eri Kült ür Yayı nl arı, Lef koĢa.

[7] Yr d. Doç. Dr. Çevi kel, N., 2000. Kı brı s Eyal eti, Yöneti m, Ayan ve Hal k ( 1750-1800), Bir Deği Ģi m Döne mi ni n Anat omisi, DAÜ Bası mevi, KKTC, Mağusa.

[8] Atl an, Z., 1998. Kuzey Kı brıs‟ı Tanı yalı m Gezeli m Gör eli m, At eĢ Mat baacılı k, Lef koĢa, Kı brıs.

[9] Terzi oğl u, G., 2001. Lef koĢa ve Venedi k Surl arı, Mi marca KT MMOB Bült eni, 67, 10- 12.

[10] Doratlı, N., 2000. A Model f or Conser vation and Revit ali zati on of Hi st ori c Ur ban Quart ers i n Norther n Cypr us, Thesi s Ph. D., E. M. U. Ar chit ect ure Depart mant, TRNC, Fa magust a.

[11] www. sxeti kos. kypr os. or g

[12] Kuzey Kı brı s Türk Cu mhuri yeti, Dı Ģ ĠĢleri ve Savun ma Bakanlı ğı., 1996. The Cult ural Herit age of Nort her n Cypr us It s Pr ot ecti on and Preservati on, Lef koĢa.

[13] Ruste m K., 1960. Pi ct ure Book of Cypr us, K. Rust e m and Br ot her, Ni cosi a, Cypr us.

[14] Archduke Sal vat or, L., 1873. Levkosi a, The Capit al Of Cypr us, London.

[15] KKTC ġe hi r Pl anl a ma Dai resi., 1999. LefkoĢa, Gönyeli, Al ayköy, Has pol at, Ha mit köy ve Kanlı köy Ġ mar Pl anı Tasl ağı Rapor u, Laf koĢa, Kı brıs.

[16] www. ovp m. or g

[17] Dr. Dağlı, U. U., 1999. Kı brıs Sokakl arı nda Mi mari ye, YaĢa ma ve Çevr eye Dair, IĢı k Kit abevi Yayı nları, Kı brıs, LefkoĢa.

[18] Berri o S. D. and Watson H., 1981. Ni cosi a Ol d To wn, Joi nt Conservati on and Landscape Report, Nicosia, Cypr us.

[19] Anti qui ti es, Chapter 31 of t he La ws., 1959 editi on, Pri nt ed by Ro wort h Li mit ed, London.

[20] Fasıl 96, Yoll ar ve Bi nal ar Yasası., 1 Eyl ül 1946. Lef koĢa. [21] KKTC Anayasası., 15 Kası m 1983, Lef koĢa.

[22] Es ki Eserl er Yas ası., 11 Ocak 1995. Sayı: 60/ 1994, Res mi Gazet e, Sayı: 7, EK III, Lef koĢa.

[23] Ġ mar Yas ası., 12 Te mmuz 1989. Sayı: - 55/ 1989, Res mi Gazet e, Sayı: EKI-55, Lef koĢa.

[24] Kel eĢ, R., 2001. KKTC‟ de Kent, Ġ mar ve Planl a ma, Arkit ekt Der gi si, 484, 16-24.

[25] Es ki Eserl er ve Müzel er Dai resi ( Kurul uĢ, Görev ve Çalı Ģ ma Es asl arı)

Yasası., 7 Ni san 1989, Sayı: 23/ 1989, Res mi Gazet e, Sayı: 42,

EK I, LefkoĢa.

[26] TaĢı nmaz Es ki Eserl er ve Anı tl ar Yüksek Kur ul u Tüz üğü., 11 Ocak 1995. Res mi Gazet e, Sayı: 7 EK-III KKTC, Lef koĢa.

[27] ġehi r Pl anl a ma Dai resi ( Kurul uĢ, Görev ve Çalı Ģ ma Es asl arı) Yas ası., 22 Kası m 1988, Sayı: 47/ 1988, Res mi Gazet e, Sayı: 109, EK I, Lef koĢa.

[28] Bel edi yel er Yas ası., 1995. Sayı: 51/ 1995, Kı brı s Tür k Bel edi yeler Bi rli ği, Lef koĢa.

[29] Vakı fl ar Örgüt ü ve Di n ĠĢl eri Dai resi( Kurul uĢ, Görev ve Çalı Ģ ma Es asl arı)

Yasası., 1 Te mmuz 1991. Res mi Gazet e, Sayı: 64, EK I, LefkoĢa

.

[30] Es ki Eserl er Dai resi., 2002. Eski Eserl er Koru ma Fonu 2002 Mali yı lı Büt çesi, Res mi Gazet e, EK III, LefkoĢa.

[31] Turi z m Bakanlı ğı., 2002. Turi z m Geli Ģtir me ve Tanıt ma Fonu 2002 Mali yılı Büt çesi, Lef koĢa.

[32] Doratlı, N. ve Önal, ġ., 2000. Tari hi Çevr elerde Kent sel Tasarı m Strat ejil eri: Lef koĢa Ar abah met Böl gesi Canl andır ma Pr oj esi ni n Strat eji k Yakl aĢı mlar Açı sı ndan Değerl endiril mesi, Türkiye’de Kent sel Tasarı m ve Uygul amal ar Se mpozyumu Çerçevesi nde II. Bul uş ma, M.S. Ü., 29-30-31 Mayı s- 1-2- Haziran, s. 165- 175. [33] KKTC BaĢ bakanlı k Devl et Pl anl a ma Ör güt ü Ġst atisti k ve Ar aĢtı r ma

Dai resi., 2000. KKTC Ġst atisti k Yıllı ğı 1998, KKTC Devl et

Bası mevi, Lef koĢa.

[34] De dezade, A., 2001. Surl ari çi‟ni Ki m Öl dür dü?, ( KEP) Kı brı s’t a Ekono mi Politi ka, 2, 17- 19.

[35] NMP Second Phase, Ce nt ral Area of Ni cosi a, Vol u me one, Area Sche me

Re port, Ni cosi a Ma ster Pl an., 1985. UNDP- UNCHS

( HABI TAT), Nicosi a, Cypr us.

[36] NMP Second Phase, Ce nt ral Area of Ni cosi a, Vol u me one, Arab Ah met