SONUÇ VE ÖNERĐLER

Bu çalışmada yaş ortalaması 62,70±7,29 yıl olan Diz OA’ine sahip 32 bayan olguda kuvvet ve denge eğitiminin etkileri araştırılmıştır.

Olgular kuvvet ve denge, kuvvet, denge ve kontrol grubu olarak dört gruba ayrılıp, dört hafta eğitim verilmiş, eğitim öncesi ve sonrasında kas kuvvetleri, dinamik ve statik dengeleri ile WOMAC değerlendirilmeleri yapılmıştır. Sonuç olarak kuvvet denge ve kuvvet eğitimi alan olguların kuvvet ölçüm sonuçlarında, kuvvet denge, kuvvet ve denge eğitimi alan olgularda denge sonuçlarında anlamlı gelişmeler bulunmuştur.

Literatürde diz OA’i olan hastalarda kuvvetlendirme eğitimlerini ve denge değerlendirmelerini içeren çalışmalar mevcuttur. Ancak denge eğitimi veren çok az çalışmaya rastlanmıştır, kuvvetlendirme ve denge eğitimini bir arada veren çalışmaya rastlanmamıştır. Đleride diz OA’i ile ilgili yapılacak olan çalışmalarda, kuvvet ve denge eğitimini içeren çalışmaların daha geniş kapsamlı olarak değerlendirilmesi gerektiğini düşünmekteyiz.

KUVVET:

Kuvvet eğitimi ile diz OA’i olan hastaların diz çevresi kas kuvveti artmaktadır.

Sadece denge eğitimi verilen diz OA’i olan hastaların, diz çevresi kaslarının kuvvetinde herhangi bir değişiklik olmamaktadır.

Sadece denge eğitiminin verilmesi ile karşılaştırıldığında kuvvet denge eğitimi ile daha fazla kas kuvveti artışı olmaktadır.

Kuvvet ve denge eğitiminin beraber verilmesi ile sadece kuvvet eğitimi ile daha fazla kas kuvveti artışı olmaktadır.

Kuvvet denge eğitiminin bir arada verilmesiyle diz OA’i olan hastaların diz çevresi kas kuvveti artmaktadır.

Sadece denge eğitimi ile diz OA’i olan hastaların diz çevresi kas kuvvetinde artış olmamaktadır.

DENGE:

Sadece denge eğitimi ile diz OA’i olan hastaların denge değerlerinde anlamlı değişim olmamaktadır.

Sadece kuvvet eğitimi ile diz OA’i olan hastaların denge değerlerinde anlamlı düzelmeler olmaktadır.

Kuvvet ve denge eğitiminin birlikte verilmesiyle denge artmaktadır.

Sadece denge eğitimi ile kuvvet ve denge eğitiminin beraber verilmesi ile karşılaştırıldığında statik ve dinamik denge değerlerinde daha fazla artış olmaktadır.

Sadece kuvvet eğitiminin verilmesine göre kuvvet ve denge eğitiminin beraber verilmesiyle karşılaştırıldığında statik dengede daha fazla artış olmaktadır. Dinamik dengede değişim olmamaktadır.

WOMAC:

Kuvvet denge eğitimi, kuvvet eğitimi ve denge eğitiminin verilmesiyle WOMAC değerlerinde anlamlı artışlar gözlenmiştir. Kuvvet denge eğitimi ile ağrı, tutukluk ve fiziksel fonksiyonda, sadece kuvvetlendirme eğitimi ile ağrı ve fiziksel fonksiyonda, sadece denge eğitimi ile ağrı ve fiziksel fonksiyonda anlamlı artışlar gözlenmiştir. WOMAC ölçümlerinin eğitimi takip eden haftalarda değerlendilmesi ile ağrı, tutukluk ve fonksiyonel kapasitede ilerleme devam edebilir.

Çalışmamızdaki gruplardaki olgu sayısının 30’dan az olması bir limitasyon olarak kabul edilebilir. Geniş serili çalışmalarla istatistiksel analizlerin değeri daha da artacaktır.

5.1. Öneriler

Bu çalışma ışığında diz OA’li hastalara hazırlanacak olan uygun fizyoterapi ve rehabilitasyon programının, hastaların diz çevresi kas kuvvetini koruyacağını ve arttıracağını ve dengelerini düzeltmek yönünde gelişmeler sağlayacağını düşünmekteyiz. Denge ve kuvvetlendirme eğitimi konusunda yapılacak daha fazla çalışma ile diz OA’li hastaların ağrı, fonksiyonel yeterlilik ve yaşam kalitesini geliştirmeyi amaçlayan projelerin yapılması gerektiğini düşünmekteyiz.

Diz OA’li hastalara, sadece günlük yaşam aktivitelerinin kas kuvvetini arttırmak için yeterli olmadığı, kişilerin yaşlarına ve kilolarına göre uygun kas kuvvetini arttırmaya yönelik fiziksel aktivitelerinin olması gerektiği anlatılmalıdır.

Bu fiziksel aktiviteler; diz çevresi kaslarını kuvvetlendirmeye yönelik egzersizleri, tüm alt ekstremiteyi içeren aerobik aktiviteleri ve denge eğitimini içerebilir. Kişilere aşırı kilonun risk faktörü olduğu, ve kilo kontrolünde sadece diyet değil, kişinin hayatında fiziksel aktivitenin olması gerektiği de anlatılmalıdır.

Diz OA’li hastalara, özellikle aşırı kilolu olanlara yürüyüş yerine, sabit bisiklet veya su içi egzersizler önerilmelidir. Eğer yürüyüş yapılması tercih edilirse, bu hastalar mutlaka ayak bileğini kavrayan spor ayakkabılar tercih etmeli ve 30- 60 dakikadan fazla yürümemelidirler.

Hastalara önerilecek egzersiz programları, doktor ya da fizyoterapist tarafından, birebir değerlendirmeyle belirlenmelidir. Hastalar belirli periyotlarla takip edilip, gerekli önerilerde bulunulmalıdır.

ÖZET

Diz Osteoartritli Kadın Hastalarda Kuvvet ve Denge Eğitiminin Etkileri

Bu çalışmanın amacı; diz OA’li kadın hastalarda kuvvet ve denge eğitiminin kas kuvveti, denge ve yeti yitimi üzerine etkilerini araştırmaktır. Çalışmaya yaşları 45-70 yaş arasında (62,12±6,33) değişen, ‘‘Kellegren-Lawrence Evreleme Skalası’’na göre evre II ve evre III diz OA olan 32 bayan olgu dahil edilmiştir. Olgular her grupta 8 kişi olacak şekilde kuvvet eğitimi, denge eğitimi, kuvvet-denge eğitimi ve kontrol olarak 4 gruba ayrılmışlardır.

Olguların sosyo-demografik özellikleri kaydedildikten sonra kas kuvveti değerlendirmesi, denge değerlendirmesi ve yeti yitimi değerlendirmesi yapılmıştır. Kuvvet değerlendirmesi bilgisayar kontrollü, izokinetik dinamometre (Cybex 770 Norm Lumex Inc, Ronkonkoma, NY, USA) cihazı ile, denge değerlendirmesi SPORTKAT 3000 (LLC-Vista CA 92083) cihazı ile, yeti yetimi değerlendirmesi ise Batı Ontario ve McMaster Üniversitesi Osteoartrit indeksi (WOMAC) ile değerlendirilmiştir. Kuvvet grubundaki olgulara 4 hafta süre ile haftada 6 gün fizyoterapist gözetiminde kuvvetlendirme egzersizleri, denge grubundaki olgulara haftada 6 gün, 30 dk fizyoterapist gözetiminde 4 hafta süre ile KAT cihazı ile denge eğitimi, kuvvet-denge grubundaki olgulara 4 hafta süre ile haftada 6 gün kuvvetlendirme egzersizleri ve haftada 6 gün, 30 dk fizyoterapist gözetiminde denge aleti KAT cihazı ile denge eğitimi verilmiştir. Kontrol grubundaki olgulara ise herhangi bir tedavi uygulanmamıştır. 4. haftanın sonunda değerlendirmeler tekrar edilmiştir. Kuvvet ölçüm sonuçlarına göre kuvvet-denge grubunda denge ve kontrol grubuna göre, kuvvet grubunda kuvvet-denge, denge ve kontrol grubuna göre daha iyi kas kuvveti gelişmeleri bulunmuştur (p<0,05). Denge grubunda ise diğer gruplara göre kuvvette anlamlı değişim gözlenmemiştir (p>0,05). Denge ölçüm sonuçlarında denge grubunda; kuvvet grubu, kuvvet-denge grubu ve kontrol grubuna göre, kuvvet-denge grubunda, kuvvet ve kontrol grubuna göre denge değerlerinde daha fazla gelişme gözlenmiştir (p<0,05). Kuvvet denge eğitimi, kuvvet eğitimi ve denge eğitiminin verilmesiyle WOMAC değerlerinde anlamlı gelişmeler gözlenmiştir (p<0,05). Bu çalışma ışığında diz OA’li hastalara hazırlanacak olan uygun fizyoterapi ve rehabilitasyon programının, hastaların diz çevresi kas kuvvetini koruyacağı, kas kuvveti düşük olan hastalarda kuvvet artışı sağlayacağı, ağrıyı azaltacağı ve dengelerini düzeltmek yönünde gelişmeler sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Sözcükler: Diz, Osteoartrit, Kas Kuvveti, Postural Denge, Yeti Yitimi, Ağrı.

ABSTRACT

The effect of strength and balance training in women with knee osteoarthritis

The aim of this study is to invastigate the effect of strength and balance training on muscle strength, balance and disability. The participants were 32 female between the ages of 45-70, who were graded II and III knee OA according to ‘‘Kellegren-Lawrence Scale’’. The participants were divided into four groups as each group had 8 participants: strength training, balance training, both strength and balance training and control groups. Sosciodemografic features were recorded. Then their muscle strength tests (by isokinetic dynamometer (Cybex 770 Norm Lumex Inc, Ronkonkoma, NY, USA), balance tests (by SPORTKAT 3000 (LLC-Vista CA 92083)) and disability tests (by West Ontario and McMaster University Osteoarthritis index (WOMAC)) were applied. The participants in strength group performed 6 days in a week for 4 weeks strength training with a physical therapist observation. The participants in balance group performed 30 minutes, 6 days in a week for 4 weeks balance training with a physical therapist observation with KAT system. The participants in both strength and balance group performed both 6 days in a week for 4 weeks strength training and 6 days in a week for 4 weeks balance training with a physical therapist observation with KAT system. The participants in control group didn’t take any training programme. After 4 weeks, the evaluations were repeated. According to strength training measurement results, better muscle strength improvements were found in both strength and balance group than balance and control groups, and in strength group than both strength and balance group, balance and control group (p<0,05). In balance group, no significant difference was found with other groups in strength training. According to balance training measurement results, in balance group beter improvements observed than strength group, strength-balance group and control group, and in strength-balance group showed better improvements than strenth and control groups (p<0,05). No significant difference was found in WOMAC values by strength-balance training, strength training, balance training (p>0,05). We think that appropriate physio-theraphy program that is prepared for knee OA patients will contribute the improvements about protecting and improving knee muscle strength and correcting patients’ balance according to this study,.

Key Words: Knee, Osteoarthritis, Muscle Strength, Postural Balance, Disability, Pain.

KAYNAKLAR

AKGÜN, K. (2007). Osteoartrit. i.ü. cerrahpaşa tıp fakültesi sürekli tıp eğitimi etkinlikleri. türkiyede sık karşılaşılan hastalıklar ı. enfeksiyon hastalıkları, romatizmal hastalıklar, afetlerde ezilme yaralanmaları sempozyum dizisi. No: 55 • Ocak; s87-98.

AKMAN, N., KARATAŞ, M. (2003). Temel ve Uygulanan Kinezyoloji. Ankara:

Haberal Eğitim Vakfı. p.; 186-195,.

AKMAN, N., KARATAŞ, M. (2003). Temel ve Uygulanan Kinezyoloji. Denge ve Koordinasyon. Ankara: Haberal Eğitim Vakfı, s.: 281-288.

BALTZOPOULOS, V., BRODĐE, D.E. (1989). Đsokinetic dynomemeter:

applications and limitations. Sports Med. 8: 101-116.

BEYAZOVA, M., KUTSAL, Y.G. (2000). Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon. Güneş Kitabevi, Ankara, p.:1805-30.

BĐLGĐÇ, A., KAMĐLOĞLU, R., TUNCER, S. (2007). Diz osteoartritinde izokinetik egzersiz programının etkinliği. FTR Bil. Der. 3: 70-75.

BĐLGĐÇ, A., KAMĐLOĞLU, R., TUNCER, S. (2007). Diz osteoartritinde izokinetik egzersiz programının etkinliği. FTR Bil Der J PMR Sci. 3: 70-75.

BROWN, L.E., WHĐTEHURST, M. (2000). Isokinetics in Human Performance.

Human Kinetics, The United States of America, p.: 97-121.

ÇELĐKER, R. (2008). Kalça ve diz osteoartriti tedavisinde güncel kılavuzlar.

Hacettepe Tıp Dergisi. 39:36-44.

ÇETĐN, N., KARATAŞ, M., AYTAR, A., SÜRENKÖK, Ö. (2006). Reliability for static balance testing with a kinesthetic ability trainer (sportkat 3000) in healthy young subjects. J Rheum Med Rehab. 17: 158-165.

DEANS, N. (2000). An investigation into the reliability and validity of isokinetic dynamometry: An examination of quantifications methods and effects of variations to hip angle and movement velocity. Southern Cross University..

DIRACOĞLU, D., AYDĐN, R., BASKENT, A., CELĐK, A. ( 2005). Effects of knesthesia and balance exercises in knee osteoarthritis. J Clin Rheumatol. 11: 303-310.

DĐNÇER, Ü., ÇAKAR, E., ÖZDEMĐR, B., KIRALP, M., DURSUN, H. (2008).

Comparison of effects of combined physical theraphy program and exercise on corrupted balance functions in patient with knee bilateral osteoarthritis. Rheumatism. 23:9-13.

DĐNÇER, Ü., ÇAKAR, E., ÖZDEMĐR, B., KIRALP, M.Z., DURSUN, H. (2008).

Bilateral Diz Osteoartritinde Kombine Fizik Tedavi Programı ile Egzersiz Programının Bozulmuş Denge Fonksiyonuna Etkisinin Araştırılması. Romatizma. 23:9-13.

DORAL, M.N., DÖNMEZ, G., ATAY, Ö.A., BOZKURT, M., LEBLEBĐCĐOĞLU, G., ÜZÜMCÜGĐL, A., AYDOĞ, T. (2007). Dejeneratif eklem hastalıkları. TOTBĐD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi. 6: Sayı: 1-2.

DYE FS, VAUPEL GL. (2000). Functional anatomy of the knee. Bone geometry, static and dynamic restraints, sensory and motor innervation.

proprioseption and neuromuscular control in joint stability. In: Lephard DM, Fu FH (Eds.). Human kinetics. 59-73.

FISHER, N.M., WHĐTE, S.C., YACK, H.J., SMOLĐNSKĐ, R.J., PENDERGAST, D.R. (1997). Muscle function and gait in patients with knee osteoarthritis before and after muscle rehabilitation. Disability and Rehabilitation, 19:

47-55.

GÜR, H., CAKFIN, N., AKOVA, B., OKAY, E., KÜÇÜKOĞLU, S. (2002).

Concentric versus combined concentric eccentric isokinetic training:

effects on functional capacity and symptoms in patients with osteoarthrosis of the knee. Arch Phys Med Rehabil. 83:308-316.

GÜR, H., ÇAKIN, N., AKOVA, B., OKAY, E., KÜÇÜKOĞLU, S. (2002).

Concentric versus combined concentric-eccentric isokinetic training:

efects on functional capacity and symptomps in patients with osteoarthrosis of the Knee. Arch Phys Med Rehabil. 83: 308-316.

GÜR, H., ÇAKIN,N.( 2003). Muscle mass, isokinetic torque, and functional capacity in women with osteoarthritis of the knee. Arch Phys Med Rehabil. 84:

1534-1541.

HASSAN, B.S., MOCKETT, S., DOHETRY, M. (2001). Static postural sway.

Proprioseption, and maximal voluntary quadriceps contraction in patients with knee osteoarthritis and normal control subjects. Annals of Rheumatoid Disorders, 60: 612-618.

HATĐPOĞLU ERDEM, F., KARATAY, S. (2007). Diz osteoartrit tedavisinde hyaluronik asitin ağrı ve quadriceps kası ağırlık kaldırma gücüne etkisi.

The Eurasian Journal of Medicine. 39: 28-32.

HĐNMAN, R.S., BENNELL, K.L., METCALF, B.R., CROSSLEY, K.M. (2002).

Balance impairments in individuals with symptomatic knee osteoarthritis:

a comparison with matched controls using clinical tests. Rheumatology.

41: 1388-1394.

HUANG, M-H., LĐN, Y-S., YANG, R-C., LEE, C-L. (2003). A comparison of various therapeutic exercises on the functional status of patients with knee osteoarthritis. seminars in arhritis and rheumatism. 32: 398-406.

HURLEY, M.V., SCOTT, D.L., JOANNE, R., NEWHAN, D.J. (1997).

Sensorimotor changes and functional performance in patients with knee osteoarthritis. Annuals of the Rheumatic Diseases. 56: 641-648.

JAN, M.-H., LĐN, J.-J., LĐAU, J.-J., LĐN, Y.-F., LĐN, D.-H. (2008). Investigation of clinical effects of high-and low-resistance training for patients with knee osteoarthritis: a randomized controlled trial. Phys Ther.. 88: 427-436.

JAN, M-H., LĐN, C.-H., LĐN Y.-F., LĐN, J.-J., LĐN, D.-H. (2009). Effects of weight bearing versus non weight-bearing exercise on function, walking speed, and position sense in participants with knee osteroarthritis: arandomized controlled trial. Arch Phys Med Rehabil. 90:897-904.

JONES, G., TUAN, NGUYEN., SAMBROOK P.N., LORD S. R., KELLY P. J., EISMAN J.A. (1995). Osteoarthritis, bone density, postural stability, and osteoporotic fractures: a population based study. Journal of Rheumatology. 22: 921-925.

KELLEGREN, J.H., LAWRENCE, J.S. (1957). Radiological assesments of osteoarthritis. Ann Rheum Dis. 16: 494-520.

KILIÇ ATABEK, H. (2008). Statik ve dinamik dengenin basit reaksiyon zamanı ile ilişkisi. Uzmanlık Tezi. Ankara Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı.

KOZANOĞLU, E., GÖNCÜ, K. (1999). Dejeneratif eklem hastalığı rehabilitasyonu.

Turkısh Journal of Geriartrics. Geriartri. 2: 71-75,

KURU, Ö. (1998). Osteoartrit tedavi ve rehabilitasyonda yeni görüşler. Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi. 1:60-64.

LANE, N.E., THOMPSON, J.M. (1997). Management of osteoarthritis in the primary-care setting: an evidence-based approach to treatment. Am J Med. 103: 25-30.

LUND, H., WEĐLE, U., CHRĐSTENSEN, R., ROSTOCK, B., DOWNEY, A., BARTELS, EM., DANNESKĐOVD-SAMSOE, B., BLĐDDAL H.

(2008). A randomized controlled trial of aquatic and land-based exercise in patients with knee osteoarhritis. J Rehabil Med. 40:137-144.

MAURER, BT., STERN, AG., KĐNOSSĐAN, B., COOK, KD., SCHUMACHER, HR Jr. (1999). Osteoarthritis of the knee: ısokinetic quadriceps exercise versus an educational ıntervention. Arch Physc Med Rehabil. 80:1293-1299.

MESSĐER, S.P., ROYER, T.D., CRAVEN, T.E., O’TOOL, M.L., BURNS, R., ETTĐNGER, W.H.( 2000). Long-term exercise and its effect on balance in older, osteoarhritic adults: results from the fitness, arhritis, and senior trial(FAST). J Am Geriatr. 48: 131-138.

NACĐTARHAN, V., KISA, M., DEMĐR, F., HĐZMETLĐ, S., ELDEN, H. (2005). Diz osteoartritli hastalarda fonoforez ve konvansiyonel ultrason etkinliği. C.

Ü. Tıp Fakültesi Dergisi. 27: 24 – 28.

OĞUZ, H. (1992). .Romatizmal Ağrılar. Ankara: Atlas Tıp Kitabevi, p.: 275-85.

ÖNAL, B. (2006). Diz osteoartrit tedavisinde intraartiküler hyaluronik asit ve fizik tedavi etkinlik ve güvenilirliklerinin karşılaştırılması. Uzmanlık Tezi.

Đstanbul Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi.

ÖZER, K. (2001). Fiziksel Uygunluk. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.

ÖZGÜRSOY, P. (2006). Osteoartritte tedavi ilkeleri. Romatizma. 21:67-72.

ÖZTÜRK,L., AKTAN, Z.A., VAROL, T. (1997). Alt Ekstremite Kasları. Đşlevsel Anatomi. Đzmir: Saray Kitabevleri, p.: 192-194.

PETTERSON, S.C., BARRANCE, P., BUCHANAN, T., BINDER-MACLEOD, S., SNYDER-MACKLER, L. (2006). Mechanism underlying quadriceps weakness in knee osteoarthritis. J. Phys.Ther. Sci. 18:422-427.

SALLI, A., UĞURLU, H., EMLĐK, D..(2006). Diz osteoartritinde konsantrik, kombine konsantrik-eksantrik ve izometrik egzersizlerin semptomlar ve fonksiyonel kapasite üzerine etkinliğinin karşılaştırılması. Tıp Rehab Derg. 52: 61-67.

SARIDOĞAN, M. (2003) i.ü. cerrahpaşa tıp fakültesi sürekli tıp eğitimi etkinlikleri romatolojik hastalıklar sempozyum dizisi. No: 34 • Nisan; s. 11-18.

SOYUER, F., SOYUER A. (2008). Yaşlılık ve fiziksel aktivite. Đnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 15: 219-224 .

TANER,D., SANCAK,B., AKŞĐT,D. ve ark. (2003). Fonksiyonel Anatomi. Ankara:

Hekimler Yayın Birliği. p.; 163-178.

TOPP, R., WOOLLEY, S., HORNYAK J 3RD, ET AL. (2002). The effect of dynamic versus isometric resistance training on pain and functioning among adults with osteoarthritis of the knee. Arch Phys Med Rehabil. 83:

1187-1195.

TÜZÜN, E.H., EKER, L., AYTAR, A., DAŞKAPAN, A., BAYRAMOĞLU, M.

(2005). Acceptability, reliability, validity and responsiveness of the turkish version of WOMAC osteoarthritis index. Osteoarhritis and Cartilage. 13:28-33.

TÜZÜN, F., ERYAVUZ, M., AKARIRMAK, Ü. (2000). Hareket Sistemleri Hastalıkları. Ankara: Nobel Tıp Kitabevi, p.: 280-288.

WEGENER, L., KĐSNER, C., NĐCHOLS D. (1997). Static and dynamic balance responses in persons with bilateral knee osteoarthritis. J Orthop Sports Phys Ther. Jan; 25: 13-18.

WHĐPPLE, R.H., WOLFSON, L.I., AMERMAN, P.M. (1987). The relationship of knee and ankle weakness to falls in nursing home residents:An isokinetic study. J Am Geriatr Soc. 35:13-20.

EKLER

EK-1