Stereo değerlendirmede kullanılan yer kontrol noktaları, sayısal ortamdaki uydu görüntüleri üzerinden, imleç yardımıyla interaktif olarak elde edilmiştir. SYM kullanılarak elde edilen SAM’ın doğruluk kontrolünde kullanılan 35 adet YKN’nin koordinatları (x, y, z) GPS olçümleri sonucunda elde edilmiştir.
SYM, stereo olarak çekilen uydu ve radar görüntülerinden elde edilmektedir. Görüntü formatındadır. SAM, arazide ölçülmüş nokta koordinatları (x, y, z) kullanılarak elde edilir ve vektörel formattadır. Đşte bu hususlar, SYM ve SAM arasındaki en önemli farklardır. Ayrıca, mühendislik uygulamalarında SYM değil SAM kullanılmaktadır.
SAR görüntülerinin değerlendirilmesi suretiyle doğrudan SAM elde edilememektedir. Öncelikli olarak SAR görüntülerinden SYM elde edilir ve bu SYM’den faydalanarak (dayanak noktalarının belirlenmesi) SAM elde edilir. Bu nedenle SYM, SAM üretilmesinde doğrudan etkilidir.
Stereo olarak çekilen yapay açıklıklı radar (SAR) görüntülerinin değerlendirilmesi suretiyle SYM elde edilmesi, günümüzde giderek yaygınlaşan bir yöntemdir. SAR ve ASAR görüntüleri çok geniş alanları kapsamaktadır. Örnek olarak, tez çalışmasında kullanılan ASAR görüntüleri yaklaşık 418 x 445 km’lik bir alan kaplamaktadır. Bu nedenle elde edilen SYM geniş bir alanı kapsar. Ayrıca SAR görüntülerinden SYM üretimi, kısa bir zamanda gerçekleştirilebilmektedir. Örneğin 10 x 10 km’lik bir alanın SYM’si ve SAM’ı, yersel haritacılık yöntemleriyle 1-2 haftada üretilebilirken, SAR görüntülerinden bu alan için SYM ve SAM üretimi, 1-2 günde yapılabilmektedir. Đşte bu iki etken (zaman ve geniş alan) radar tekniğinin avantajlarını oluşturmaktadır.
Radar görüntülerindeki benek etkisi, bu görüntülerin değerlendirilmesinde zorluklara sebep olmaktadır. Bu nedenle radar görüntüleriyle yapılacak çalışmalarda çok bakışlı görüntüler tercih edilmelidir.
hatanın 130 m civarında olduğu görülmüştür. Bunun nedenleri olarak, görüntülerin piksel boyutlarının büyük olması (75 m), YKN’lerin sayısal ortamda interaktif olarak elde edilmesi, YKN ve bağlama noktalarının radar görüntüleri üzerinde imleçle işretlenmesi sayılabilir. Çünkü stereo değerlendirmede, YKN ve bağ noktalarının koordinatları, x ve y yönündeki paralakslar kullanılmaktadır. Piksel boyutlarının büyük olması, hatalı paralaks değerleri elde edilmesine neden olmaktadır. Ayrıca elde edilen YKN’ler görüntü üzerinde, görüntünün piksel boyutu ve görme olayından kaynaklanan etkiler nedeniyle hatalı yerlerde işaretlenmektedir. Bu da hatalı yükseklik verileri elde edilmesine neden olmaktadır. Bu nedenle büyük piksel boyutlu SAR veya ASAR görüntüleri kullanılarak stereoskopik yöntemle elde edilen SYM ve SAM, hiçbir haritacılık uygulamasında kullanılamaz. Ancak askeri uygulamalar için yapılacak simülasyonlarda ve acil veri üretilmesi gereken durumlarda kullanılabilir.
Stereoskopik yöntem yerine daha yüksek hassasiyetli sonuçlar veren interferometri yöntemi tercih edilmelidir. Çünkü radar interferometrisinde kullanılan “diferansiyel interferometri” yöntemiyle, cm hassasiyetinde yükseklik verisi elde edildiği yapılan araştırmalarda ortaya çıkarılmıştır. Ancak interferometrik değerlendirme için gerekli türdeki SAR veya ASAR görüntüsü mevcut değilse yani stereoskopik yöntemin kullanılması gerekirse, düzgün yüzeyli ve fazla engebesi olmayan araziler tercih edilmelidir.
Yer kontrol noktaları (YKN), SAR görüntüsü üzerinde seçilebilen detaylarda (yol köşeleri, göl havzasının köşeleri gibi) belirlenmelidir. Ancak bazı alanlarda, SAR görüntüsü üzerinde belirlenmesi mümkün olan detaylar yoktur. Bu durumda, görüntünün çekim zamanından önce, görüntüsü çekilecek alan üzerinde uygun yerlerde YKN belirlenmeli ve bu noktaların üzerine parlak metalden yapılmış levhalar konulmalıdır. Çünkü, radar ışınları yeryüzüne ulaştığında bu noktalarda bulunan metal levhalara çarpar ve ayna yüzeyi yansıma yapar. Bu durumda, sinyaller sensöre geri dönmez ve SAR görüntüleri üzerinde bu YKN’ler siyah renkte gözükür. Bu sayede yer kontrol noktaları, görüntü üzerinde belirlenebilir. Ayrıca bunun dışında, SAR görüntüsü üzerinde belirgin olması istenen poligon ve ya nirengi noktalarına da, çekim öncesi metal levhalar yerleştirilebilir.
Yapılan tez çalışmasında, stereo değerlendirme için gerekli olan YKN koordinatları, sayısal ortamdaki uydu görüntüleri üzerinden, imleç yardımıyla interaktif olarak elde edildi. Ancak bu durumda, imlecin nokta üzerine tam getirilememesinden dolayı, hatalı koordinat verileri elde edilmektedir. SAR görüntülerinden SYM elde edilmesinde kullanılan yer kontrol noktalarının koordinat değerleri önemlidir. Çünkü YKN, stereo geometrinin doğruluğunu arttırmak için kullanılmaktadır. Bu durumda yer kontrol noktalarının koordinat değerlerinin sayısal ortamdan interaktif olarak okunması yerine, GPS ölçümleri sonucu elde edilmesi daha uygun olur.
Çalışmada kullanılan stereo ASAR görüntüleri, Envisat uydusundan çekilen “Geniş
Şerit Standart Görüntü” formatındaki görüntülerdir. Görüntülerdeki bir pikselin
kenar boyutları 75 m’dir. Bu durumda, yer kontrol noktalarının görüntü üzerinde interaktif olarak işaretlenmesinde, bir piksellik kayma bile 75 m’lik hataya neden olur. Bu nedenle, YKN’ler, görüntünün bilgisayar ekranında birkaç kez büyütülmesi sonrası interaktif olarak işaretlenmelidir. Ancak bu da çok zahmetli olmaktadır. Bu yüzden radar görüntülerinden SYM üretiminde, piksel boyutu küçük olan görüntüler kullanılmalıdır. Bu görüntülere örnek olarak, Radarsat uydusundan çekilen “ tarama görüntüsü (path image) ” gösterilebilir. Çünkü bu tür görüntülerde bir pikselin kenar boyutları 12.5 m’dir.
Sayısal yükseklik modeli (SYM) üzerinde ne kadar fazla dayanak noktası belirlenirse, elde edilen SAM o kadar gerçeğe yakın olur. Çünkü günümüzde kullandığımız yazılımlar, üçgenleme yöntemi ile SAM oluşturmaktadır. Üçgen modelde de arazi yüzeyi dayanak noktalarından geçmektedir.
KAYNAKLAR
AKABALI O.A., 2002, Stereo Yapay Açıklıklı Radar Görüntülerinden Otomatik Sayısal Yükseklik Modeli Üretilmesi ve Doğruluğunun Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, YTÜ, Đstanbul
ALP O., 1998, Sayısal Arazi Modeli Üzerine Bir Đnceleme, Doktora Tezi, ĐTÜ,
Đstanbul
CURLANDER J. C., 1991, Synthetic Aperture Radar System and Signal Processing, New York
ÇETĐNER M., 1994, Klasik Jeodezik Ölçmelerle Sayısal Arazi Modelleri, Yüksek Lisans Tezi, YTÜ, Đstanbul
DEMĐREL Ş., 2002, Radarsat Görüntülerinin Konumsal Doğruluklarının Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, ĐTÜ, Đstanbul
DILIA R., DOMINGO R., 1999, A SAR Algorithm Development Environment Using Matlab, CRC-99, Computing Research Conference, Mayagüez Puerto Rico
GÜRBÜZ H., 1981, Fotogrametriye Giriş, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya HAT CBS SANAYĐ ve TĐCARET A.Ş., 2002, Uzaktan Algılama Kılavuzu, Ankara
ĐŞLEM ŞĐRKETLER GRUBU, 2000. Uzaktan Algılama Kılavuzu, Ankara
KAHVECĐ K., YILDIZ F., 2001, Global Konum Belirleme Sistemi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara
ÖRÜKLÜ E., 1988, Uzaktan Algılama, Yıldız Üniversitesi Yayınları, Đstanbul
SCHREĐER G., 1993, SAR Geocoding: Data and Systems, Wichmann Verlog, Heidelberg
SESÖREN A., 1999, Uzaktan Algılamada Temel Kavramlar, Mart Matbaacılık,
Đstanbul
SHUSUN L., 1995, SAR Tutorials, GSA Conferances, Geophysical Institute, University of Alaska, Canada
USLU K., 2002, Đnterferometrik SAR Verisi Đşlenmesi ve Bir Simülasyon Örneği, Yüksek Lisans Tezi, YTÜ, Đstanbul
ÜSTÜNTAŞ T., 1994, Sayısal Arazi Modellerinde Hassasiyet Analizi ve Enterpolasyon Yöntemleri, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya
YENER H., 1993, Sayısal Arazi Modelleri, Yüksek Lisans Tezi, Đstanbul Üniversitesi, Đstanbul ĐNTERNET KAYNAKLARI URL1 : http://atlas.selcuk.edu.tr/ocorumlu/ungrad/uzal/uz1_dosyalar/frame.htm URL2 : http://atlas.selcuk.edu.tr/ocorumlu/ungrad/uzal/uz2_dosyalar/frame.htm URL3 : http://cbs2004.fatih.edu.tr/download/file506.pdf URL4 : http://www.nik.com.tr/new/yazilimlar/uydular/envisat.htm URL5 : http://atlas.selcuk.edu.tr/ocorumlu/ungrad/uzal/uz12_dosyalar/frame.htm URL6 : http://www.eurimage.com/products/docs/envisat.pdf URL7 : http://www.giritli.8m.com/radar.html URL8 : http://www.nik.com.tr/new/uydugoruntu/isintip.htm URL9 : http://www.nik.com.tr/new/uydugoruntu/isintipleri.htm URL10 : http://www.nik.com.tr/new/yazilimlar/pdf/bolum3.pdf URL11 : http://www.cscrs.itu.edu.tr/page.tr.php?id=15 URL12 : http://www.nik.com.tr/new/uydugoruntu/isseviyesi.htm URL13 : http://www.nik.com.tr/new/yazilimlar/uydular/ers1.htm URL14 : http://www.cscrs.itu.edu.tr/page.tr.php?id=16 URL15 : http://atlas.selcuk.edu.tr/ocorumlu/ungrad/uzal/uz13_dosyalar/frame.htm URL16 : http://www.cscrs.itu.edu.tr/page.tr.php?id=12 URL17 : http://www.nik.com.tr/new/uydugoruntu/radargiris.htm URL18 : http://www.radarsat2.info/rs2_satellite/rs2_overview_04.pdf
ÖZGEÇMĐŞ
Doğum tarihi 02.09.1980
Doğum yeri Ankara
Lise 1994-1997 Ankara Kurtuluş Lisesi
Lisans 1997-2002 Selçuk Üniversitesi Mühendislik Fak. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü
Yüksek Lisans 2003-2006 Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Anabilim dalı