4. ALAN YÖNETĠMĠ VE YEREL KĠMLĠK
5.3. Odunpazarı Kentsel Siti Yerel Kimlik Öğeleri:
5.3.1. Somut yerel kimlik öğeleri:
Yönetim alanı sınırları dahilinde somut yerel kimlik öğelerinin; „bölgesel kimlik, yerel karakteristikler, çevresel bağlam, yerel morfoloji, doğal özellikler‟ gibi özellikleri değerlendirilerek ve Mudurnu ile kıyaslamalı olarak baĢlıkları belirlenmiĢtir. Sırasıyla genel özelliklerine değinilecektir.
A) Geleneksel Sokak Dokusu:
Odunpazarı Kentsel Sit alanı büyük oranda konut adalarından oluĢmaktadır. Konut alanları organik düzende geliĢtirilmiĢ küçük adalardan oluĢmaktadır. Yaya, atlı araba kullanımı ve doğal topografik özelliklere göre Ģekillenen; adaları bağlayan yollar ise dar, kıvrımlı ve sık aralıklıdır. Sokakların kesiĢtiği bazı noktalarda küçük meydancıklar oluĢmuĢtur. Osmanlı kentleri merkezinde yer alan dini yapı etrafında Ģekillenirler.
KurĢunlu Külliyesi etrafında geliĢmiĢ olan bölge yapısı da bu karakteristiğe uyar.
Külliye‟ye yönelen akslardan oluĢan doku, ġeyh ġehabettin Caddesi‟nin açıldığı bölgede özgünlüğünü yitirmiĢtir. Tarihi Türk yerleĢmelerinde dokuyu oluĢturan mütevazi yapıların oran ve boyutları bütünle uyumludur, genellikle gözlenen spontane büyüme, yerleĢkede kargaĢaya neden olmamaktadır, aksine dokunun ustalıklı bir karmaĢıklığı vardır;
(Ahunbay, 1996) Odunpazarı‟nda da benzer kurgu gözlenmektedir. Diğer dini yapıları ve çeĢmeleri odak noktası alan yönelimler, bu Ģekilde oluĢturulmuĢ sokaklar da bölge özelliklerindendir. Camiler, birbirlerine olan mesafeleri hemen hemen eĢit olacak Ģekilde konumlanmıĢtır, bu da minare ile belirginleĢen özgün sokak perspektiflerinin oluĢmasına olanak sağlar. Birinci Ulusal Mimarlık dönemi özelliklerini taĢıyan kamu binalarının oluĢturduğu doku diğer bölgelerden ayrılır. Bu tür yapılar genellikle Seyitgazi Caddesi üzerinde konumlanmıĢtır. ÇarĢı bölgesinde 1900‟lerin baĢında çıkan yangınların ardından çarĢıda bulunan ticaretin Yukarı mahalleye kaymıĢ olmasının izleri sokak isimlerinden okunur. ġerbetçi, Bakırcı, Kahveciler, Nalbant, Mücellit, Terziler gibi meslek gruplarına atfen verilen sokak isimleri mevcuttur. Cemalciler sokak üzerinde de lületaĢı esnafının yer aldığı bilinmektedir. Ayrıca Emin Hoca, Ġsa Çelebi, ġeyh ġemsettin gibi bölgede yaĢayan önemli zatların isimlerinin verildiği sokaklar mevcuttur. Konut dokusunun içinde kendine yer alan ticari faaliyetlerin pek çoğu günümüze ulaĢmamıĢtır.
B) Anıtsal yapılar:
Kentsel sitin Ģekillenmesinde tetikleyici olan 1525 tarihli KurĢunlu Külliyesi ve Camii en önemli anıtsal yapıdır. Diğerleri ulusal mimarlık döneminde yapılan yapılar sitin kuzey çeperinde yer alır. Bölgede altı anıtsal yapı mevcuttur. Bunlardan önemli olanlarına iliĢkin özet bilgiler Çizelge 5.3. ile verilmiĢtir.
Çizelge 5.3. Odunpazarı Bölgesinde Yer Alan Anıtsal Yapılar.
ANITSAL YAPILAR AÇIKLAYICI BĠLGĠLER
KURġUNLU KÜLLĠYESĠ
1525 yılında Kanuni Sultan Süleyman‟ın vezirlerinden çoban, melek gibi lakaplarla anılan Mustafa PaĢa tarafından Mimar Acem Ali‟ye yaptırılmıĢtır. Medrese, Cami, Ġmarethane, Ģadırvan, iki kervansaray, paĢa ve medrese odaları ile Mevlevi türbelerinden oluĢmaktadır. Kervansaray, paĢa odaları ve aĢhane Mimar Sinan tarafından yapılmıĢtır.
EskiĢehir Mevlevihanesinin merkezi olarak kullanılmıĢtır.
CUMHURĠYET TARĠHĠ MÜZESĠ
Osmanlı‟nın son döneminde inĢa edilen Turan Numune Mektebi‟nin EskiĢehir‟deki ilk örneğidir. Mimar Kemal Bey tarafından tasarlanan ve 1915-1916 yıllarında tamamlanan yapı Osmanlı‟nın BatılılaĢma Dönemi‟nin okullarından biridir. Cumhuriyet‟in ilk dönemlerinde Ġlkokul, sonrasında Defterdarlık ve Askerlik ġubesi olarak kullanılmıĢ müzeye çevrilmiĢtir.
ATATÜRK LĠSESĠ
Yapımına KurtuluĢ SavaĢı öncesi baĢlanmıĢ; 1930-1933 tarihleri arasında tamamlanmıĢtır. Orjinalinde Hükümet Konağı olarak tasarlanan yapı 1934 senesinde Mustafa Kemal Atatürk‟ün Ģehri ziyareti sırasında isteği üzerine liseye çevrilmiĢtir. Kentsel Sitin kuzey çeperinde Çifteler Caddesi üzerinde yer alır.
Halen lise olarak kullanılmaktadır.
MALHATUN MEKTEBĠ
Yapının 1924-1925 yılları arasında Malhatun Mektebi olarak inĢa edildiği ve 1970‟lere kadar aynı iĢlevle kullanıldığı bilinmektedir. 1988 yılında Etnoğrafya Müzesi iĢlevi ile restore edilmiĢtir. Günümüzde bir vakıf tarafından kullanılmaktadır. Etrafında yapılan çalıĢmalar nedeniyle batı duvarında belirgin bir yapısal hasar oluĢmuĢtur.
C) Camiler:
Odunpazarı Kentsel Siti sınırı, tampon bölge ve bu sınırları içine alacak Ģekilde geniĢletilmiĢ yönetim alanı sınırları içinde toplam onbir adet camii yer almaktadır. Tümüne iliĢkin özet bilgi Çizelge 5.4. ile verilmiĢtir.
Çizelge 5.4. Odunpazarı Bölgesinde Yer Alan Camiiler.
CAMĠLER AÇIKLAYICI BĠLGĠLER
KARAPINAR CAMĠĠ
YAPILIġ TARĠHĠ: Camii‟nin Kitabesi bulunmamaktadır.
BANĠSĠ: Mustafa PaĢa tarafından yaptırıldığı rivayet edilmektedir.
*Camii‟nin 1526‟da Mustafa PaĢa tarafından KurĢunlu Külliyesi‟nden artan malzemelerle yaptırıldığı söylenmektedir. Küçük avlu içinde yer alan Cami, sağlam ve ibadete açıktır.
DERE CAMĠĠ
YAPILIġ TARĠHĠ: Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen Camii‟nin yapım tekniği ve mimarisine bakıldığında 19. yy‟da inĢaa edildiği söylenebilir.
BANĠSĠ: Bilinmemektedir.
*Camii, dikdörtgen planlı ahĢap tavanlı, Beden duvarları kerpiç malzeme ile inĢaa edilmiĢtir.
HACI HASAN AĞA CAMĠĠ
YAPILIġ TARĠHĠ: Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen Camii‟nin yapım tekniği ve mimarisine bakıldığında 13. yy da mescit inĢaası, 19. yy‟da Camiiye çevrildiği söylenebilir. bilinmeyen Camii‟nin yapım tekniği ve mimarisine bakıldığında 19. yy‟ın ikinci yarısında inĢaa edildiği söylenebilir.
BANĠSĠ: Müftü Süleyman Hakkı Efendi tarafından yaptırılmıĢtır.
*Camii, bitiĢik ev, bugün özelliğini tamamen yitirmiĢ mederese, aynı sokakta bulunan kitaplıkla birlikte yaptırılmıĢtır.
AKARBAġI CAMĠĠ YAPILIġ TARĠHĠ: Kitabesi bulunmayan
caminin kullanılan malzeme ve yapım tekniği açısından değerlendirildiğinde XVIII. Yy da yapıldığı söylenebilir.
BANĠSĠ: Denger sülalesi büyüklerinden birisi tarafından yaptırılmıĢ olduğu söylenmektedir.
Sanat Tarihi açısından pek nitelikli değildir.
ALAADDĠN CAMĠĠ
YAPILIġ TARĠHĠ: Minaresinde kitabesi bulunan Camiinin 1267/8 M yılında yaptırıldığı yazmaktadır.
BANĠSĠ: Yine aynı kitabede Cacaoğlu Nureddin‟in yaptırdığından bahsedilmektedir.
*1950 yılına kadar harap bir haldeyken çevre sakinleri tarafından onarılarak 1952 yılında Ģimdiki haline getirilmiĢtir. Halen dikdörtgen planlı sade bir yapıdır.
KURġUNLU CAMĠĠ
YAPILIġ TARĠHĠ: Cami Kapısında yer alan kitabesine göre 1515 yılında yaptırılmıĢtır.
BANĠSĠ: Çoban, Gazi, Melek lakapları ile bilinen Mustafa PaĢa tarafından yaptırılmıĢtır.
* Cami kare planlı tek kubbeli bir harim ile önündeki beĢ kubbeli son cemaat yerinden oluĢmaktadır. Onikigen yüksek bir kasnak üzerine oturan kurĢun kaplı kubbesi oldukça yüksektir.
ORTA IġIK CAMĠĠ
YAPILIġ TARĠHĠ: Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen Camii‟nin yapım tekniği ve mimarisine bakıldığında 19. yy‟da inĢaa edildiği tahmin edilmektedir..
BANĠSĠ: Bilinmiyor.
* Dikdörtgen planlı, ahĢap tavanlı fevkani bir yapıdır. Minaresi doğu cephede bulunmaktadır.
Beden duvarları kerpiç malzeme ile inĢa edilmiĢ ve üzeri ahĢap bir çatı ile örtülüdür.
SĠVRĠOĞLU CAMĠĠ
YAPILIġ TARĠHĠ: Selçuklular Döneminde 1261 yılında mescid olarak inĢaa edilmiĢtir ve Salı Mescidi olarak bilinmektedir. 1900 yılında ise Kafkas göçmeni Sivrioğlu Kadı Ali Bey konağının karĢısında yıkılmak üzere olan camiyi yeniden yaptırmıĢtır.
BANĠSĠ: Sivrioğlu Kadı Alibey yaptırmıĢtır.
*Çok fazla onarım görmüĢ ve isim değiĢtirmiĢtir.
TĠRYAKĠZADE CAMĠĠ
YAPILIġ TARĠHĠ: Cami minaresi kitabesine göre 1783/84 M. da inĢaa edilmiĢtir.
BANĠSĠ: Camiiyi Tiryakizade Süleyman Ağa yaptırmıĢ ve vakfetmiĢtir.
*Dikdörtgen planlı, çatılı ve fevkani bir yapı olan Camii‟nin altında yedi adet dükkânı bulunmaktadır. Caminin içini basık bir bağdadi kubbe örtmektedir.
D) ÇeĢmeler:
Tipik Anadolu Türk mahallerinde olduğu gibi Odunpazarı Bölgesi‟nde de çeĢmeler doku içinde küçük meydanlar oluĢtururlar. Aktif kullanıldıkları dönemde gündelik yaĢamda bölge halkının kamusal mekâna katılımı için önem arz eden yapılar; yakında oturanların buluĢup sohbet ettiği, çamaĢır yıkadıkları küçük merkezler olarak dikkat çekerler. Modern yaĢama geçiĢin ardından iĢlevlerini yitiren çeĢmelerden acı çeĢme olarak anılanlar bir süre daha halı, kilim, battaniye yıkanan yerler olarak kullanılmıĢ, bir kısmının da sularının Ģifalı olduğu ve çeĢitli hastalıklara iyi geldiği inanıldığından kullanımı sürmüĢtür. Yönetim alanı sınırları dâhilinde mahalle çeĢmesi olarak o dönem üst düzey mevkide bulunanlarından veya yörenin zengin ahalisinden hayır sahipleri tarafından yaptırılan çeĢmelerin yanısıra evlerin cephesi veya bahçe duvarları ile birlikte çözümlenmiĢ örnekleri de saptamak olasıdır. Saptanabilenler arasından önem arzedenler Çizelge 5.5.‟ te yer almaktadır. ÇeĢmeler, ya sokağın sınırını belirtecek Ģekilde ya evin dıĢ cephe duvarına bitiĢik olarak ya da meydanda yapılmıĢtır. Sokak baĢlarında ve meydanda yer alan çeĢmeler dört yönlü olmakla beraber evlere bitiĢik olanlar tek yüzlü cephe çeĢmeleridir. Odunpazarı mahalle çeĢmeleri mermer, tuğla ve taĢ malzeme ile yapılmıĢtır.
Özellikle aynalık kısımları mermerdir. ÇeĢmelerin birçoğunda örtü sistemi kullanılmıĢtır.
Genellikle ve yapılan onarımlar sonucunda beton örtü sistemi kullanılmakla beraber Sivrioğlu sokaktaki Usta Ayvaz ÇeĢmesi dört ahĢap direk üzerine üç yönden yuvarlak kemerli ahĢap tavanla örtülmüĢtür. Tek musluklu olan çeĢmelerde çoğunlukla dikdörtgen prizma Ģeklinde yalak bulunmaktadır. Genellikle sade olan bu çeĢmelerde süsleme öğesi olarak mermer sütunceler, yuvarlak kemerli niĢler, kabartma Ģeklinde ay-yıldız, altı kollu yıldız ve süslemeli kitabeler kullanılmıĢtır.
AKOĞLAN CAMĠĠ
YAPILIġ TARĠHĠ: Cami minaresi kitabesine göre 1890‟da ibadete açılmıĢtır.
*Dikdörtgen plana ve ahĢap tavana sahip caminin minaresi kuzeybatısındadır. Kerpiç ve Moloz taĢ malzemeyle inĢa edilmiĢtir. EskiĢehir 2013 Türk Dünyası Kültür BaĢkenti Ajansı „Kalıcı Eserler Projesi‟ kapsamında restore edilip engelsizleĢtirilerek yenilenmiĢtir.
Çizelge 5.5. Odunpazarı Yönetim Alanı ÇeĢme Örnekleri.
ÇEġMELER ÇEġMELER
AĞA SUYU ÇEġMESĠ ALEM ÇEġMESĠ
ÇOBANÇEġMESĠ 1 ÇOBANÇEġMESĠ 2
SAFĠYE SULTAN ÇEġMESĠ ÇIKINCI ÇEġMESĠ
MURAT ÇEġMESĠ ÇELĠKOĞLU ÇEġMESĠ
SARI SUNGUR ÇEġMESĠ MADAN ÇEġMESĠ
MÜCELLĠT 2ÇEġMESĠ KARAPINAR ÇEġMESĠ
DERE CAMĠĠ ÇEġMESĠ KAYMAKAM ÇEġMESĠ
USTA AYVAZ ÇEġMESĠ ROMA ÇEġMESĠ
KOCA (HOCA) MÜFTÜ ÇEġMESĠ ÇENGEL ÇEġME
MÜFTÜ CAMĠĠ MAġALLAH
E) Türbeler:
EskiĢehir Odunpazarı Bölgesi‟nin ilk büyük ölçekli Müslüman yerleĢim bölgesi olması nedeniyle diğer Müslüman Türk yerleĢim bölgelerinde olduğu gibi yörenin önderliğini yapmıĢ kiĢilere ait türbeler bulunmaktadır. Mahalle dokusunun içinde yer alan türbeler olduğu gibi mezarlık alanında ve site yakın konumda da türbeler bulunmaktadır.
Önem arz edenlere iliĢkin Çizelge 5.6. ile özet bilgi verilmiĢtir.
Çizelge 5.6. Odunpazarı Bölgesinde Yer Alan Türbeler.
TÜRBELER AÇIKLAYICI BĠLGĠLER
AHU MAHMUT DEDE TÜRBESĠ
Kitabesi olmadığı için yapım tarihi tam olarak bilinmemektedir; ancak yapım tekniği ve mimari özelliklerine bakıldığında ve çevredeki diğer örneklerle kıyaslandığında 1800‟lü yılların sonlarında yapıldığı söylenebilir. Özel bir mülkiyette olan yapıda yıllarca bakıcılığını yaptığı bilinen kiĢi de kalmaktadır.
ARAP DEDE TÜRBESĠ Mezar uzun yıllardır metruk vaziyette
durmaktadır. 1600 lü yıllarda Karapınar‟da konaklayan Osmanlı ordusunun askerlerinden biri olan zat burda bir kıza aĢık olur ve aĢkına da karĢılık alır; ancak sefere gider ve uzun süren sefer dönüĢü sevdiğini bulamaz. Hergün yattığı tepeye çıkıp dua eder. Esmer olduğundan lakabı Arap Dede‟dir.
ġEYH NUSRETTĠN TÜRBESĠ
Kitabesi olmadığı için yapım tarihi tam olarak bilinmemektedir; ancak çevre sakinlerinden edinilen bilgiye göre 1883 yılında yapılmıĢtır.
Hacı Pir Mehmet Efendi Yemen harbinde savaĢırken Ġngilizlere esir düĢer, esaretten sonra orada tanıĢtığı zat Pir‟i ziyareti sırasında Pir‟in evinde vefat eder, o da Ģeyhe evinin bahçesinde bu türbeyi yaptırır.
ġEYH ġAHABETTĠN TÜRBESĠ
Kitabesi olmadığı için yapım tarihi tam olarak bilinmemektedir. Hz. Mevlana'nın yakın dostları EskiĢehir Mevlevi Dergahında bulunmuĢlar ve Mevleviliği burada anlatmıĢlardır. Mevlana‟nın yakın dostu ġeyh ġahabettin Sühreverdi hazretleri oğlu ġeyh Muhiddin ile birlikte Salı tekkesi olarak da bilinen bu türbede yatmaktadır.
ġEYH EDEBALĠ TÜRBESĠ
Osmanlı‟nın kurucusu Osman Gazi'nin kayınbabasıdır, Anadolu Ahileri'nin reislerindendir. Asıl mezarı Bilecik‟te bulunan Edebali‟nin uzun yıllar Odunpazarı Bölgesi‟nde yaĢamıĢ olmasından ötürü Odunpazarı Mezarlığı'nda makam türbesi bulunmaktadır. En son 2. Abdulhamid tarafından restore edilmiĢtir.
MEVLEVĠ MEZARLARI Hasan Dede türbesi olarak da anılan mezarlar Külliye'nin arkasındaki küçük bahçede bulunuyor. Hasan Dede, 19. yüzyıl ortalarında EskiĢehir Mevlevihanesi'ni tekrar faal hale getiren, bu dergahın en önemli postniĢinlerinden birisidir. Aynı yerde Hasan Dede'nin oğlu ve bu dergahtan baĢka önemli kiĢilerin kabirleri de bulunmaktadır.
F) Geleneksel Türk Sivil Mimarlık Örnekleri:
Bölgedeki konut dokusunu oluĢturan yapılar KAĠP hükümlerine göre „geleneksel yapı özellikleri bulunan zengin (tescilli), cephe ve kütle özellikleri ve yapım tekniği bakımından nitelikli (cephesi ve oturum alanı korunan), mimari karakter ve nitelik bakımından zayıf korunma değeri bulunmayan yapılar‟ olmak üzere üç grupa ayrılır.
Ayrıca 19.yy ve öncesi, 1900-1940, 1940-1960 ve 1960 sonrası geç dönem yapıları olmak üzere dört grupta değerlendirilmektedirler. Çizelge 5.7. ile dönem ve gruplara iliĢkin örnekler verilmiĢtir.
Çizelge 5.7. Odunpazarı Bölgesinde Yapı Sınıflandırması
A (tescilli) B (korunan) C (mütevazi)
1 (19.yy öncesi)2 (1900-1940) 3 (1940-1960) 4 (1960 sonrası)
Konutları kat sayısına göre değerlendirdiğimizde; %50‟nin üzerindeki bir oranda iki; % 25‟lik oranda yarım kat bodrum üzeri iki; %20‟lik oranda üç; %5‟lik oranda ise yarım kat bodrum üzeri üç kat ve tek katlı örnekler sınıflandırabiliriz. Konutların neredeyse tamamı sokağa cepheli, genelde bitiĢik, arka ve yan bahçelidir. Bunun yanısıra bahçesiz, arka ve ön bahçeli olanlarını da saptamak olasıdır. Bölgede ticaret iĢleviyle inĢa edilmiĢ yapı sayısı yok denecek kadar az olduğundan ortaya çıkan ticaret gereksinimi evlerin alt katlarında yapılan değiĢikliklerle çözümlenmiĢtir. ġekil 5.7‟te anlatım yer almaktadır.
ġekil 5.7. Odunpazarı Konut Düzeni Bahçe Tipolojisi. (1984, Sönmez‟den)
Genelde bahçeli planlanan evleri parsel içindeki konumlarına bakarak değerlendirirsek; Arka bahçeli doğrudan sokağa açılanlar; bahçesi önde, yapı arka planda giriĢi bahçeden sağlananlar; bahçesi yanda, ön cephesi bahçeye bakan, sokak cephesi sade bırakılanlar; iki cephesi sokağa bir cephesi bahçeye bakan köĢe yapılar; bahçesiz sokaktan giriĢ sağlananlar Ģeklinde beĢ grupta kategorize edebiliriz. Yapıların yaklaĢık %75‟i 100 m2‟nin altında, %25‟lik bölümü 100-150 m2 geniĢliğinde, %1‟lik bölümü de 150-200 m2 büyüklüğe sahiptir.
Yapılar oda sayısı yönünden değerlendirildiğinde; 2, 3 ve 4 odalılar yaklaĢık % 90, 1 ve 5 – 6 odalılar ise % 5 civarında orana sahiptir. Yapının ayrık yada bitiĢik düzende oluĢturulması, odalarının sayısı ile yerleĢtiriliĢ biçimi, sofa Ģekli ve sofanın diğer yapı elemanları ile iliĢkisi, eyvanının olup olmaması, sayısı ve konumu, merdivenin yeri, seki, köĢk, taht, cihannüma benzeri elemanların varlığı gibi değiĢkenlere bağlı çeĢitlenen plan Ģemaları mevcuttur. Yineleneler ġekil 5.8‟te görülen „dıĢ sofalı‟ ve „iç sofalı‟ tasarımlardır.
ġekil 5.8. Odunpazarı Konut Tipolojisi. (1984, Sönmez‟den)
Konutlarda kullanılan malzeme ve yapım tekniğine bakıldığında ise; temel duvarları moloz taĢ, taĢıyıcı duvarlar yığma kerpiç veya çoğunlukla ahĢap iskelet arası kerpiç veya tuğla dolgu, bölme duvarlar ise ahĢap karkas arasında kerpiç veya tuğla dolgulu ya da dolgusuz, iki tarafı ahĢap kaplamalı olarak inĢa edilmiĢlerdir. Duvarların iki yüzü de sıvalıdır.
Konut tipolojisinin belirleyicisi cephe düzenlemelerinde de farklı örnekler görülmektedir. Çıkmalar, geniĢ saçaklar, saçak alınlarındaki profil süslemelerle hareket kazanan cepheler, yolların dar ve kıvrımlı olmasıyla beraber zengin geleneksel doku perspektifleri oluĢtururlar.
Çıkmasız ve çıkmalı olarak iki ana grupta toplanan cephe düzeninde çıkmalı olanlar kendi içerisinde; tek çıkmalı, tüm kat çıkmalı, testere çıkmalı, çift çıkmalı ve üç çıkmalı olarak gruplandırılabilir.
Ayrıca cephe süslemesi olarak ahĢap konsollar, pencere kafesleri, çıkma altı ahĢap silmeler, saçak altı silmeleri, kapıların ve pencerelerin etrafındaki ahĢap süslemeler gibi zengin dekorasyon ögeleri de kullanılmıĢtır.
Ġç mekan süslemelerinde ise tavanlar önemli bir yer tutar. En çok tercih edilen tip yarım daire kesitli çıtalarla bütün tavanın farklı geometrik desenlerle doldurulmasıdır.
Nadiren tavan ve duvar resimlerine rastlanabilir. Odalarda ocak, dolap, lambalık, yüklük, gusülhane benzeri elemanlar yer alır. Duvarlarda niĢ ve raflar da kullanılmıĢtır. AhĢap iĢçiliğinde büyük bir ustalık barındıran konutlarda kalem iĢçiliği ve oyma sanatının da örnekleri görülebilir.
Konutları oluĢturan bu yapı elemanlarının bütünü içinde yaĢayanların hikayelerini de taĢıyarak bugüne ulaĢtıklarında yerel kimlik unsurları açısından mükemmel zenginliğe ulaĢırlar. Bu doğrultuda bölge içinden seçilen, özellikli birkaç yapı hikayesi ile birlikte Çizelge 5.8. ile aktarılmıĢtır.
Çizelge 5.8. Odunpazarı Bölgesi Konaklarından Örnekler ve Hikayeleri. etmiĢtir. Ayrıca KurtuluĢ SavaĢı zamanında EskiĢehir‟e gelen önderimiz Mustafa Kemal Atatürk‟e de Ġran ġahına vermiĢ olduğu asanın aynından yapmıĢtır. Bu asa bugün Anıtkabir Müzesinde sergilenmektedir. Günümüzde evde yaĢamayı sürdüren torunu zatın yaptığı üçüncü asayı gelen turistlere evin hikayesini anlatarak göstermektedir. semtin tarihi dokusuna katkıda bulunması açısından önemli bir konaktır.
KAYMAKAM
DıĢ süslemesinde çıkma altı konsolları koçboynuzunu hatırlatması bakımından dikkat çekmektedir. Konsolları, ahĢap süslemelerindeki teknik farklılığıyla yapının ana cephesine hareket kazandırılmıĢtır.
Yapının cephesinde yer alan çeĢmesi de evle aynı tarihte yapılmıĢ, içeriden ve dıĢarıdan kullanılan çift yüzlü çeĢmedir. EskiĢehir il olmadan hemen önce henüz ilçeyken EskiĢehir Kaymakamı‟nın yaĢamıĢ olması Konağa adını vermiĢtir.
YAĞCIZADE
Bölgenin en tanınmıĢ ailelerini ağırlayan konak en görkemli zamanını o dönemde yağ imalatı ile uğraĢan bölgenin zengin eĢraflarından Yağcılar (Çerkezler) döneminde yaĢamıĢtır. Mahalle kadınları toplanır, konağın yanındaki yağhane için gün boyunca avluda çekirdek ayıklarmıĢ. Eskiden konağın önünde yer alan geniĢ avlu o dönemlerde mahalledeki Çerkez düğünlerine ev sahipliği yapmıĢ.Konakta kuĢkondu, cihannüma bulunmaktadır.
BEYLERBEYĠ
1920‟deki sahibi öykü anlatma ustası Meddah Ediptir. Burada KurĢunlu Camii‟ne uzak yerlerden ibadet için gelen kiĢiler misafir olarak ağırlanırdı, ayrıca her hafta Cuma Namazı çıkıĢı konağın bahçesinde verilen yemekte, KurĢunlu Cami‟nin avlusundaki hankahta kalan öğrenciler için para toplamaktaydı. EskiĢehir‟in ilk belediye baĢkanlarından Asarcıklı Ali Efendinin de burada kaldığı söylenmektedir. Ali Efendi KurĢunlu Camii‟nin Ģadırvan suyunu getiren ve o sokaktaki arnavut kaldırımını yaptıran kiĢidir.
SĠVRĠOĞLU
Kafkas göçmeni Sivrioğlu Kadı Ali Bey EskiĢehir‟e geldikten sonra Süleyman Ağa (Bugünki Sivrioğlu ) Camii‟ne komĢu olan beĢ dönüm araziyi satın almıĢ ve yerleĢmiĢtir. Ali Bey EskiĢehir‟de karlı bir iĢ kolu olan LületaĢı ihracatına baĢlamıĢ ve mal varlığını artırmıĢ, Hacı Süleyman Camii‟nin yakınına bir konak yaptırararak yerleĢmiĢtir.
AYVAZLAR
EskiĢehir‟in ileri gelenlerinden ve oldukça zengin oldukları bilinen ayvazlar ailesinden „usta‟ lakablı kiĢi tarafından yanındaki tek katlı müĢtemilat ve bu müĢtemilata bitiĢik çeĢme (Usta Ayaz ÇeĢmesi) ile birlikte yapılmıĢtır. ÇeĢme de özgün özelliklerinden
Odunpazarı‟ndaki sayılı tescilli çeĢmelerdendir.
DERVĠġZADE
DerviĢzade Mustafa Bey tarafından yaptırılmıĢtır. Zat o dönemde kabzımallık ve komisyonculuk yaparak hayatını geçirirken aynı zamanda bugünkü posta pidenin olduğu yerde balıkçılık da yapmaktaydı. YeĢil Efendinin soyundan gelmesi nedeniyle kendisine DerviĢzade denmekteydi.