SOCAR’ın Uluslararası Pazarlara Giriş Stratejilerinin Analizi

Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı projesi ve gerçekleşmiştirrilmesi Azerbaycan tarihinin en başarılı çalışmalarından biri olarak gösterilmektedir. Azerbaycan ve Batılı ülkeler ve özellikle sınır ülkeler-Gürcistan ve Türkiye, projeleri gerçeğe dönüştürmek için Azerbaycan'a yardım etmektedir (BTC, 2019).

BTC projesi, SOCAR’ın Bakü-Tiflis-Erzurum doğalgaz boru hattında ve ardından Avrupa devi TANAP projesinde izlediği projelerin ilk başarılı yoludur. 2006 yılında faaliyete geçen BTC projesini hayata geçirirken SOCAR'ın üç ana motivasyonu ve amacı var. Daha sonra SOCAR, ticari ve ulusal çıkar hedefleriyle ulusal bir petrol şirketi olarak itici gücü hedeflemektedir. Son olarak, SOCAR, Türkiye'de TANAP tarafından Avrupa'da devam eden başarılı bir yatırım zincirini başlatmıştır (BTC, 2019).

Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattı 1768 km uzunluğundadır ve petrol Azerbaycan’ın Azeri-Chirag Guneshli (ACG) denizaşırı sahasında keşfedilen en önemli kaynaklardan biridir. ACG'den gelen yağlar, Sangachal terminali ve Hazar kıyıları ile bağlantılı olan Ceyhan limanına aittir. Türkiye, projenin en büyük katılımcı kısmıdır ve Türkiye genelinde 1076 km uzunluğunda boru hattına sahiptir.

İngiltere temsilcisi BP, Azerbaycan ve Gürcistan'daki BTC'nin ticari operatörü ve Türkiye temsilcisi BOTAŞ da boru hattının Türkiye kısmının operatörüdür. BTC, ABD Chevron, Norveç Statoil ve İtalyan ENI dahil olmak üzere 11 uluslararası hissedarına sahiptir (Danış, 2016:98).

Bu teknik detaylar, SOCAR'ın uluslararası arenada Türk devletinin de yardımıyla nasıl çalıştığını anlamaya yardımcı olmaktadır. Türkiye'nin aktif katılımı ve Azeri petrolünün transit devleti olma arzusu olmadığı sürece, bu proje gerçekleştirilmemiştir. Türkiye açısından BTC, Türkiye'nin bir enerji merkezi haline gelmesine yardımcı olmaktadır. BTC projesinin gerçekleşmiştirrilmesinde BOTAŞ ana aktördür. Her adımı uygun hale getirmek için SOCAR güvenli ve istikrarlı bir alan yaratmaktadır (Danış, 2016:100).

BTC projesi, SOCAR ile Türkiye arasındaki ilişkilerin enerji alanındaki başarılı bir uygulamasıdır. Azerbaycan ile Türkiye arasında ekonomi, kültür ve hatta politika konusundaki güçlü ortaklığın yanı sıra, bu iki ülke Avrupa enerji güvenliği tartışmalarının geliştirilmesinde güçlü ortaklardır. SOCAR, sınır ötesi devletlere, Gürcistan ve Türkiye'ye yapılan önemli ve hayati yatırımlarla uluslararası petrol şirketi olma trafosunda en büyük rolü üstlenmektedir (BTC, 2019).

Türkiye ve Azerbaycan, Azerbaycan’ın doğal gazını Türkiye’den Avrupa pazarlarına aktarması için hükümetler arası bir anlaşma imzaladı. Bu, Türkiye için yeni bir gelişmedir. Türkiye'nin bir transit ülke rolünü yerine getirmek için ilk kez siyasi ve kapsamlı bir şekilde taahhütte bulunmuştur; Türkiye, Rusya, İran ve Cezayir'den gaz ithal etmektedir, ancak bu gazın tamamı Türkiye'de kalıyor. Ancak, Azerbaycan’ın Hazar Denizi’nde denizden çıkan gaz, Türkiye’yi Avrupa pazarlarına çıkartmaktadır (Gadimova, 2013:77).

SOCAR, Avrupa enerji güvenliğindeki rolünü geliştirme, Türkiye ile çok iyi ve üretken ilişkiler kurma, Türkiye ekonomisinde önemli bir rol üstlenerek, bu projeye sadece 2500'den fazla çalışanı sunarak Türkiye ile çok iyi ve verimli ilişkiler kurma isteği ile BTC projesinde kaçınılmaz bir rol oynamaktadır (Gadimova, 2013:79). Bakü-Tiflis-Erzurum (BTE) projesi bir gaz boru hattıdır ve 980 km uzunluğundadır. Bu proje Mart 2007'de gerçekleşmiştir. Bu doğalgaz boru hattı aynı zamanda Güney Kafkasya Boru Hattı olarak da biliniyor ve Şah Deniz sahasından bu boru hattıyla Erzurum'a teslim etmektedir. BTE'nin 7 uluslararası hissedarı vardır ve BP ve

SOCAR tarafından işletilmektedir. Türkiye Petrolleri BTE projesinde hissedarlardan biridir (Gadimova, 2013:88).

Güney Kafkasya Boru Hattı Genişletme (SCPx) projesi, Şah Deniz Konsorsiyumu'nun 2013 sonunda Trans Anadolu Projesi'ne (TANAP) yatırım kararı almasından sonra bir endişe kaynağı oldu. BTE projesi, Türkiye'nin Türkiye gaz piyasası taleplerini ve yurtiçi kullanım taleplerini yerine getirmesine yardımcı olmaktadır. BTE, BTC ile paralel bir çizgide inşa edilmiştir. SOCAR, BTC'de olduğu gibi doğrudan BTE projesinde yer almamakla birlikte, Güney Kafkasya boru hattı projesinin geleceği için BTE projenin önemli bir adımıdır (SOCAR, 2019). Zaten TANAP olarak bilinen Trans Anatolian Pipeline projesi Azerbaycan, Türkiye ve Avrupa devletlerinin mucizesi ve hayalidir. Bu proje, tüm projenin ortak tarafları için üç önemli boyuta sahiptir. Projenin ana dikkatini ve katkısı, projenin sahibi olduğu için SOCAR'dır. 17 Aralık 2013 tarihinde Şah Deniz Konsorsiyumu'nun Şah Deniz II alanına yatırım kararından sonra TANAP, Avrupa enerji güvenliği tartışmalarının başında gelmiştir (TAP, 2019).

Teknik detaylar açısından; 1850 km uzunluğundaki doğalgaz boru hattı, 20'den fazla Türk şehri arasında, SCP'nin genişlemesiyle TANAP, Türkiye ile Yunanistan arasındaki sınırdan Trans Atlantic Boru Hattı (TAP) ile birleşmiştir. TANAP işletmecisi SOCAR, İngiliz BP'li BOTAŞ ise projenin diğer hissedarları. İlk deniz suyunun 2018'de Türkiye'ye, 2019'da Avrupa'ya gelmesi beklenmektedir. İlk aşamada TANAP'ın kapasitesi yılda 16 milyar metreküp, Türkiye'nin tüketmesi için 6 bcm, Avrupa'ya ihracat için 10 bcm olacaktır. TENAP’ın TANAP'a katılımıyla ilgili tartışmalar vardır (TAP, 2019).

TANAP, “iki devlet bir millet” fikrinin gerçekleştirilmesidir. Türkiye'nin tüm bölgesel enerji projelerine aktif katılımının ve Avrupa’da tüketilmesi için Azeri petrol ve doğal gazına bir fırsat tanınmasının, Azerbaycan’ın hem diplomatik hem de ekonomik anlamda başarısı olarak değerlendirilmektedir. TANAP'ın yardımıyla, Türkiye bölgede bir enerji merkezi haline gelmektedir. (TAP, 2019). TANAP, günümüzdeki önemi sebebiyle parlak bir proje olarak ortaya çıkmaktadır.