Đki Taraflı Sistem: Kredi kartı çıkaran kuruluşun sadece kendi müşterilerine kart vererek yalnızca kendi mağazalarında nakit ödemeden mal ve hizmet alma olanağı sunan sistem iki taraflı sistem olarak anılmaktadır. Mağaza kartlarında sistem bu şekilde işlemektedir. Bu sistemde, mal veya hizmet sunan bir ticari işletme ve kart hamili olmak üzere iki taraf vardır. Hamil, ticari işletme tarafından çıkarılan kredi kartını bu işletmeye bağlı mağazalarında yaptığı alışverişlerde ibraz ederek, nakit ödemeksizin harcama yapabilmektedir. Kredi kartının bu şekilde kullanılmasından sonra, kart çıkaran kuruluş müşteriye bir hesap bildirim cetveli göndererek borcunu ödemesini istemekte, kart hamili ise, bu tutarı sözleşmede öngörüldüğü şekilde toplu veya taksitle ödemektedir. Đki taraflı sistemde, kart hamilinin kredi kartıyla harcama yapabileceği işyerlerinin sayısı sınırlıdır. Şöyle ki, kart hamili kredi kartını sadece kartı çıkaran kuruluşa ait mağazalarda kullanma hakkına sahiptir16.
Üç Taraflı Sistem: Bu sistemde kartı çıkaran kurum, üye işyeri ve müşteri olmak üzere üç taraf vardır. Üç taraflı sistemde kredi kartını çıkaran, ticari işletmenin bizzat kendisi değil, bu konuda özel olarak kurulmuş kredi kartı ortaklıkları ya da bankalardır. Bu tür kredi kartını, sisteme dahil olan ve kredi kartı ile yapılacak ödemeleri kabul edeceğini açıklayan tüm üye işyerleri kullanabilir. Bu sistemde, kartı çıkaran kurum kart hamili müşteri yerine onun borçlandığı tutarı üye işyerine öder. Kartı çıkaran kurum ödediği tutarı daha sonra kart hamilinden tahsil eder.
Kart hamili ise bir dönem içerisinde yaptığı alışveriş ve harcama tutarlarının toplamını, kartı veren bankaya ödemekle mükelleftir. Üç taraflı sistemde, kartı çıkaran kurum bir yandan mal veya hizmet sunan ticari işletmelerle üyelik sözleşmesi imzalayarak, onların kredi kartıyla yapılacak harcamalarda nakit ödeme
16
talebinden vazgeçmelerini sağlamakta, öte yandan kredi kartı sözleşmesi imzaladığı kişilere kart vermek suretiyle nakit ödemeksizin alışveriş olanağı sunmaktadır. Buna göre müşteri, kurumdan aldığı kartı belirtilen mağazalarda yaptığı alışverişlerde ibraz ederek, nakit ödemekten kurtulmaktadır. Kartı çıkaran kurum ise, kart hamiline aylık hesap belgesi göndererek harcama tutarının ödenmesini sağlar.
Avrupa ve ülkemizde bankalar, bizzat bağımsız kredi kartı çıkarmak yerine, uluslararası markalı kredi kartı şirketleriyle lisans anlaşmaları imzalamak suretiyle, bu kuruluşlarca çıkarılmış bulunan kartları müşterilerine pazarlamaktadırlar. Genişletilmiş üç taraflı kredi kartı sistemi esasen beş taraflı bir sistem görünümündedir. Çünkü sistemin işleyişinde temel olarak beş taraf söz konusudur.
Bunlar;
- Lisans veren kredi kartı kuruluşu (Visa, MasterCard gibi),
- Lisans alan ve kart pazarlamasını yapan banka (Vakıfbank gibi),
- Yetkili bir bankadan kredi kartını alan kart hamili,
- Đşyeri ile üye işyeri sözleşmesi imzalamış bulunan başka bir banka (Yapı Kredi bankası gibi),
- Üye işyeri sözleşmesini bir banka ile imzalayan ve başkaca bir bankanın verdiği kart hamilinin kartını kendi işyerinde kabul eden üye işyeri (Migros gibi).
Yukarıda tarafları belirtilen ve uygulamada da bizzat yaşadığımız ve genişletilmiş üç taraflı sistem olarak adlandırılan sistemi aşamaları ile açıklamak sistemin kavranması açısından daha uygun olacaktır. Vakıfbank'ın Visa kurumu ile lisans anlaşması yaparak kredi kartı verme yetkisini alması. Vakıfbank'ın kart hamili ile bir sözleşme yapması. Diğer yanda Yapı Kredi Bankası'nın işyeri ile üye işyeri sözleşmesi yaparak bu işyerinde Visa kredi kartlarının kabul edilmesine ilişkin sözleşme yapması ve ilgili işyerine imprinter ya da POS cihazı bağlaması.
• Vakıfbank'ın kart hamiline kartını teslim etmesi.
• Kredi kartı hamilinin Migros'tan alışveriş yapması.
• Ödeme yapmak amacıyla kredi kartının ibraz edilmesi.
• Yapı Kredi Bankası'nın harcama bedelini işyerine ödemesi
• Yapılan harcama belgesinin Yapı Kredi Bankası tarafından takas merkezine bildirilmesi.
• Takas merkezinin bu harcamayı kart hamilinin bankasına bildirmesi.
• Vakıfbank tarafından takas merkezine yapılan ödeme.
• Takas merkezinin söz konusu bedeli işyerinin bankasına ödemesi.
• Kartı çıkaran Vakıfbank'ın kart hamiline hesap bildirim cetvelini göndermesi.
• Kart hamilinin borcunu son ödeme tarihinde ödemesi.
Karma Sistem: Kredi kartı uygulamasında yukarıda açıklanan iki sistemi de içerisinde bulunduran kart sistemleri bulunmaktadır. Bu sistemde mal ve hizmet sunan bazı şirketlerin kendi aralarından anlaşmak suretiyle ortak kredi kartı çıkardıkları da görülmektedir. Çıkarılan bu kartlar sadece bu kartı ihraç eden kuruluşta değil anlaşmaya taraf olan diğer işletmelerde de kullanılması sistemi iki taraflı olmaktan çıkarmakta ve bu sisteme karma bir görüntü vermektedir. Öğretide genişletilmiş iki taraflı sistem diye de adlandırılan karma sistemde kredi kartı hamili, kartı kendisine veren işletmenin yanı sıra diğer bazı işletmelerde de kullanabilir. Bunun en klasik örneğini Universal Air Travel Plan (UATP) tarafından çıkarılan Air Travel Card oluşturur. Bu kuruluşa dünyadaki tüm havayolu şirketleri dahil olmuşlardır. Sözü edilen işbirliği sayesinde kart hamilleri diledikleri havayolu şirketinden peşin para ödemeksizin bilet alma olanağına kavuşmuşlardır. Burada her şirket diğerininkine benzeyen bir havayolu ile ulaşım kartı çıkarmaktadır. Karma sisteme dayalı kredi kartları ya aynı bölgede ya da aynı branşta kullanılabilen kartlardır17.