4. BULGULAR
5.1 Sinop-Ayancık Çangal Araştırma Alanı Değerlendirmeleri
57 5. TARTIŞMA VE SONUÇLAR
58
Buna karşılık, Epstein (1972) genellikle bitki büyümesinde kuru maddedeki besin konsantrasyonlarının; Azot %1,5; fosfor %0,2; potasyum %1; kalsiyum %0,5;
magnezyum %0,2 ve sülfür %0,1 olması durumunda yeterli olduğunu ifade etmiştir.
Bu konuda; Miller vd. (1981), besin maddelerinin optimum yaprak konsantrasyonlarının meşcere yaşı ile değişebileceğini vurgulamıştır.
Orman altı bileşenleri ve mineralleri ile toprak sistemi çoğu besin maddesinin ana kaynağıdır. Meşcerelerde düşen ölü örtü daha önce ağaçlar tarafından absorbe edilmiş topraktaki besinlere dönüşür. Ölü örtü miktarı ve bileşimi büyük ölçüde seyreltme yoğunluğu, meşcere yaşı, meşcere sıklığı, meşcere kapalılığı, zaman ve iklim koşulları vb. gibi faktörlere göre değişmektedir (Reukema, 1964). Benzer şekilde farklı meşcerelerdeki ölü örtülerden her yıl değişen miktarlarda besinler salınmaktadır.
Gessel ve Turner (1974) bir Duglas göknarı meşceresinde ölü örtü tarafından geri dönüştürülen yıllık besin miktarını şu şekilde tahmin etmişlerdir: Azot 19,2 kg/ha, fosfor 0,05 kg/ha, potasyum 12,0 kg/ha, kalsiyum 47,4 kg/ha ve magnezyum 5,4 kg/ha.
Kayaların ve minerallerin ayrışmasıyla besin maddelerinin salınması topraktaki besin maddeleri tedarikini sağlar. Ek olarak, sentetik gübre ile N2 sabitleyici bakteriler, aktinomisetler, algler ve serbest yaşayan bakteriler, toprağın besin havuzunu etkilemektedir. Batı Oregon'daki bir Douglas göknar ormanı için Fredriksen (1972) yağış yoluyla yıllık besin girdilerinin: azot 0,9 ila 1,08 kg/ha; fosfor 0,27; potasyum 0,11 ila 0,27; kalsiyum 2,33 ila 7,65 ve magnezyum, 0,72 ila 1,32 arasında olduğunu tahmin etmişlerdir.
Avrupa'da egzotik bir ağaç türü olarak Duglas göknarı, nitrifikasyon üzerinde ve üst toprakta N-NO3 konsantrasyonu bakımından güçlü bir uyarıcı etkiye sahiptir. Ayrıca, optimal şartlar altında bile ağaç büyümesi (yüksek biyokütle artışı) nitratın fazlası sonbahar ile birlikte toprakta en yüksek düzeyde kalır. Çevresel faktörlerde muhtemel değişimlerin yanı sıra Duglas göknarının teşvik edebildiği nitrifikasyon sistemi ve toprakta azot konsantrasyonunu arttırma mekanizması kesin olarak bilinmemektedir (Zeller vd., 2019). Andrianarisoa vd. (2017) Duglasın, kök ve toprak arayüzündeki nitrifikasyon bakterilerinin etkileşimleri yoluyla nitrifikasyonu tetiklediğini ısrarla vurgulamaktadır. Sinop-Ayancık bölgesi Çangal Ormanlarında yürütülen bu çalışmadan elde edilen sonuçlar, Zeller vd. (2019)'nin yapmış olduğu çalışma
59
sonuçları ile örtüşmektedir. Hem Duglas göknarının yetiştiği toprağın 15-30 cm derinliğindeki kısmı hem de Kazdağı göknarının yetiştiği topraklardan alınan örnekler ile kıyaslandığında Duglas meşcere toprağının 0-15 cm derinlikten alınan toprak örneklerinde daha fazla N olduğu tespit edilmiştir. Tarrant (1956) bu tespiti teyit edecek şekilde; duglasın yayılış sahasındaki yüzey topraklarının genel olarak orta derecede asitli olduğunu, organik madde ve toplam azotun yüksek olduğunu ve baz doygunluğunun düşük olduğunu belirtmektedir. Ayrıca, Kupka vd. (2013), Duglas göknarının - yerli iğne yapraklı türlerle karşılaştırıldığında, üst toprak katmanları üzerinde daha düşük asitleyici etkilere sahip olduğunu ve daha iyi humus formlarına, besinlerin daha etkili bir şekilde geri dönüştürülmesine ve kolayca ayrışabilen ölü örtü üretilmesine katkıda bulunduğunu belirtmişlerdir.
Fransa'da Duglas göknarının yetiştirildiği 21 bölgeden toplanan toprak örneklerinin incelendiği bir araştırmada; C konsantrasyonunun %2,5 ila %10,9 arasında N konsantrasyonunun %0,2 ila %0,7 arasında değiştiği belirlenirken, C/N değerinin ise 11,0 ile 20,1 arasında farklı değerler aldığı tespit edilmiştir (Zeller vd. 2019). Bu kapsamda ele alındığında bahsedilen değerler Sinop-Ayancık'ta Çangal ormanlarında yapılan Duglas göknar ormanlarındaki toprak örneklerinin C ve N değerleri ile tutarlıdır.
Bazı araştırmacılar da Duglas göknarının humus C/N oranı, toprak pH'ı ve baz doygunluğu üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu bildirmişlerdir (Prietzel ve Bachmann, 2012; Schmid vd., 2014). Bu çalışmada da doğal ve yavaş büyüyen bir tür olan Kazdağı göknarının yetiştiği toprak ile kıyaslandığında özellikle toprağın üst kısmında N oranı üzerinde Duglas göknarının olumlu bir etkiye sahip olduğu görülmüştür.
Mineral azotun mevcudiyeti/alınabilirliği çoğu biyomda orman ekosistemlerinin verimliliğini sınırlayan bir faktördür (Le Bauer ve Treseder, 2008; Perakis ve Sinkhorn, 2011; Rennenberg ve Dannenmann, 2015). Özellikle yüksek biyomas artımı yapan sahil duglası gibi ağaç türleri, yüksek N ve diğer besin elementi ihtiyaçlarını karşılayacak etkin stratejiler geliştirme ihtiyacındadır.
60
Yürütülen bu tez kapsamında; Duglas ve Kazdağı göknarı ağaç türlerinin araştırılan 26 farklı besin elementi (Na, Mg, Al, Si, P, S, K, Ca, Ti, Mn, Fe, Cu, Zn, Br, Na2O, MgO, Al2O3, SiO2, P2O3, SO3, K2O, CaO, TiO2, MnO, Fe2O3, CuO) değişkeni üzerinde önemli bir farklılığa sebebiyet vermediği saptanmıştır. Üstelik elde edilen bu sonuç, çalışmanın araştırma sorusunu açıklığa kavuşturmaktadır. Dolayısı ile hızlı gelişen egzotik bir tür olan Duglas göknarı ile yavaş gelişen yerli bir tür olan Kazdağı göknarı toprakta besin maddelerini kullanma konusunda önemli bir farklılığa neden olmamıştır. Bu durum, Duglas göknarının topraktaki bahsi geçen besin maddelerini aşırı tüketmediği ortaya koymaktadır. Ayrıca, Duglas toprakta azot arttırıcı bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Uzun dönemde; Duglas göknarı ormanlarındaki toprakta yüksek nitrat konsantrasyonlarının sonucu ve azotun topraktan sızıntı şeklinde uzaklaşmasına neden olan durum, katyon (Al, Ca, Mg) kayıplarına ve toprağın asitleşmesine yol açabilmektedir (Prietzel ve Bachmann, 2012). Sarıyıldız (2002) çalışmasında; iğne yapraklı türlerin üst toprağın yüksek asitliliğini geniş yapraklılardan daha fazla şiddetlendirdiği belirtilmiştir.
Tüm işletme uygulamalarının besin durumunu etkilediğine şüphe yoktur, bu nedenle;
orman yönetimi ve hızlı büyüyen tür plantasyonları için uzun vadeli gözlem ve araştırmaların yürütülmesi meşcere karakteristikleri ve büyüme ile bağlantılar kurmak bakımından gelecek çalışmalar önemlidir.
Kupka vd. (2013) Çekya’da alçak rakımlarda yürütülen bir araştırmada; duglas, Avrupa ladini (Picea abies L. Karst.) ve meşeden oluşan orman ağacı türlerinin toprak oluşuma etkilerini inceledikleri araştırmada; duglasın, toprak kimyası, organik madde ve besin dinamiği üzerinde olumlu etkileri olduğunu ortaya koymuşlardır. Yerli iğne yapraklı türlerle karşılaştırıldığında; Duglas, üst toprak katmanları üzerinde daha düşük asitleştirici etkileri olduğu ve daha iyi humus formlarına, besinlerin daha etkili bir şekilde geri dönüştürülmesine ve kolayca ayrışabilen ölü örtü üretilmesine katkıda bulunduğu ortaya konmuştur.
Gorbunova vd. (2020) Kuzey Urallar’da yüksek rakımlardaki Betula pendula Roth. ve B. pubescens (Ehrh.) yapraklarındaki makrobesin elementi konsantrasyonuna yükseltinin etkisinin araştırıldığı çalışmada; makrobesin elementi konsantrasyonu B.
61
pendula’da yükselti ile azalırken, N ve P konsantrasyonunun B. pubescens’te rakım artışı ile arttığı belirlenmiştir. Sonuç olarak; N ve P'nin yaprak konsantrasyonu Tüylü huş ağacında (B. pubescens) irtifa ile artarken, makrobesin konsantrasyon seviyeleri Gümüşi huş ağacı (B. pendula) türlerinde azalmıştır.
Bu araştırma kapsamında toprak bünyesi analizlerinde; Duglas meşcere toprağı altındaki kum ve kil oranının Kazdağı göknarına göre yüksek çıkması, türün doğal yayılış sahası olan Kaskad Dağlarındaki toprak özellikleri ile örtüşmektedir. Bu konuda; Jahn (1954) türün doğal yayılış sahasındaki toprakların çoğunluğunun balçık ve fazla miktarda taşlı-kumlu-balçık olduğunu, kum oranının yüksek ve volkanik küllerin de fazla yayıldığını ifade etmiştir. Kayacık (1965) duglasın en iyi gelişim ve büyümesini humuslu-balçık topraklarda gerçekleştirdiğini, fakir kumlu, ağır killi ve özellikle de sürekli ıslak olan topraklarda ise gelişemediğini vurgulamaktadırlar.
Saatçioğlu (1969) ise duglasın en iyi büyümeyi taze humusça zengin kumlu balçık yahut balçıklı-kum toprakları üzerinde yaptığını, ıslaklaşmış topraklar ile sert kil toprakları ile besince fakir sert kum topraklarında iyi gelişme gösteremediğine işaret etmektedir. Memiş (2009) ise duglasın genelde gevşek bünyeli, gıda maddelerince zengin, iyi su tutma kapasitesine sahip, iyi ayrışmaya uğramış, balçık, kumlu-balçık veya balçıklı-kum toprakları üzerinde iyi büyüme ve gelişme gösterdiğini belirtmektedir.
5.1.2 Duglas ve Kazdağı Göknarının Büyüme Karakteristikleri Üzerine Değerlendirmeler
Duglas ve Kazdağı göknarının büyüme karakteristikleri mukayese edildiğinde; göğüs çapı değişkeninin değişim aralığının Duglas lehine yüksek olması türün, Kazdağı göknarına göre seleksiyon entansitesinin yüksek olduğunu göstermektedir. Bu tespiti teyit eden bir başka büyüme karakteri is son 5 ve 10 yıllık halka genişliği değişkendir.
Bu değişken bakımından da Duglas bireylerinde Kazdağı Göknarına göre daha yüksek varyasyon tespit edilmiştir. Çangal Araştırma alanı ekolojik şartlarında ağaç boyu açısından iki tür arasında dikkati çeken bir farklılıktan mevcut verilere göre bahsedilemez. Bununla birlikte; Lavender ve Hermann (2014) Duglas’ın göğüs çapı, boy, hacim ortalama ve maksimum değerleri arasında çok büyük varyasyonlar olduğunu ve en yoğun rekabetin aynı türden bireyler arasında meydana geldiğini
62
belirtmektedir. Duglas’ın karasal tipinin doğal yayılış sahalarından Idaho’da ortalama göğüs çapının 34,5 cm; maksimum çapın ise 204,7 cm olduğu, sahil tipinin ise Batı Oregon’da ortalama göğüs çapının 27,2 cm; maksimum çapın ise 195,6 cm olduğunu belirtmiştir. Ayrıca, Şimşek (1977; 1988) Duglasın geniş doğal yayılış sahasında boy gelişimi açısından da büyük varyasyonlar gösterdiğini ifade etmektedir. Örneğin;
Texas’ın batı taraflarındaki sıcak ve kurak, Davis Dağı'nın üst yamaçlarında en çok 20 m'ye kadar bir boylanan duglas, Washington’daki Kaskad Dağları'nın ılıman ve rutubetli yamaçlarında 60 m’ye kadar boylanma göstermektedir (Şimşek, 1977; 1988).
Son yıllara kadar, kabuksuz gövde hacmının bilinmesi arzu edildiğinde, göğüs çapı-kabuk kalınlığı ilişkisi önem kazanmaktadır (Saraçoğlu, 1998). Türkiye’de farklı ağaç türlerinin göğüs yüksekliğindeki kabuk kalınlığı tespiti istatistik yöntemler yardımıyla göğüs çapı, bonitet ve yaşa göre incelenmiştir (Sun vd., 1978; Özer, 1981; Asan, 1984;
Saraçoğlu, 1988; Atıcı, 1998; Carus, 1998; Çatal, 2009). Kabuk kalınlığı; ağaç türü, göğüs çapı (çap), ağaç boyu, ağaç yaşı, gövde üzerindeki ölçüm yüksekliği, bonitet, genetik özellikler vb. göre değişim gösterir (Kalıpsız, 1984; Laassenaho vd., 2005).
Ancak, son yıllarda bazı ağaç türlerinin kabukları odundışı ürün olarak değerlendirilmektedir. Çift kabuk kalınlığı açısından karşılaştırıldığında; Ortalama göğüs çapı 46,5 cm ve yaşı takriben 50 olan Ayancık-Çangal Duglas meşceresindeki bireylerin (34,2 mm) Kazdağı göknarına (16,3 mm) göre takriben 2,1 kat daha fazla kabuk oluşdurduğu saptanmıştır.
Ağaç türlerinin ortalama yıllık halka genişlikleri, ilk başta genetik özelliklere sonra da yetişme ortamı ekolojisine bağlıdır. Yıllık halka genişliğini etkileyen çevresel faktörlerin başında rakım ve enlem derecesi vardır. Aynı türün düşük rakım ve enlem derecelerinde yetişenlerinin yıllık halkaları geniş, yüksek rakım ve enlem derecelerinde yetişenlerinin ise yıllık halka genişlikleri ise daha dardır. Ayrıca, yetişme ortamı dışında, iklim faktörlerinin değişikenliği de yıllık halka genişliğini etkilemektedir (Merev, 2003). Son 5 ve 10 yıllık halka genişliği varyasyonu bakımından Duglas bireyleri yüksek değer gösterirken, ortalama değer açısından Kazdağı göknarı bireylerinin son 5 ve 10 yıllık halka genişliklerinin Duglas bireylerine göre daha yüksek bir performans gösterdiği tespit edilmiştir.
63
5.2 Kastamonu-Cide Araştırma Alanı Değerlendirmeleri
5.2.1 Duglas ve Doğu kayınının Toprak Özellikleri Üzerine Etkileri
Tahmaz (2016) master tez çalışmasında; Kastamonu’da doğal olarak yayılış gösteren ağaç türlerinden karaçam, kayın, sarıçam ve göknarın, meşcere yaşına (genç ve yaşlı göknar meşceresi) ve arazi kullanım şekline (ormanlık alan, açıklık alan) göre toprak organik karbon ve toplam azot depolanma miktarının önemli oranda etkilediğini tespit etmiştir. Doğu kayını altındaki topraklarda; Anadolu karaçamı, sarıçam ve göknar meşcereleri altındaki topraklara kıyasla daha az karbon depoladığını ayrıca, iğne yapraklı türlerin geniş yapraklı doğu kayınına göre daha az azot depoladığını ifade etmiştir. Yaşlı meşcerelerin daha fazla toprak karbonu depoladığını, bunun sebebinin yaşlı ormanlara müdahalenin daha az olması nedeniyle toprak karbonunun zaman içerisinde birikmesi ve bunun da toprak kimyasını değiştirmesi olarak açıklamıştır.
Sarıyıldız vd. (2015) Kastamonu ormanlarında doğal olarak yetişen dört farklı yaygın türden Anadolu karaçamı, sarıçam, Doğu kayını ve Uludağ göknarında yürüttüğü araştırmada; Ağaç türünün, meşcere yaşının ve arazi kullanım değişimine bağlı olarak toprak karbon ve azot miktarına olan etkisini incelemiştir. 0-10 cm ve 10-20 cm derinlik kademelerinden alınan toprak örneklerinden elde edilen analizlerde; toprağın 0-20 cm derinlik kademesine göre kıyaslandığında en yüksek karbon depolaması karaçam meşcere toprağı altında olduğunu ve bunu sırasıyla sarıçam ve doğu kayını takip etmektedir. Genç ve yaşlı göknar meşcereleri ile yakında bulunan açık alanda ise en yüksek karbon değerleri yaşlı göknar meşcerelerinde bulunmuştur. Azot depolama bakımından ise en yüksek değerin doğu kayınında ve bunu takiben sırasıyla; genç göknar, yaşlı göknar, açık alan, sarıçam ve karaçam meşcere toprakları izlemiştir.
Sonuçlara göre; ağaç türü, meşcere yaşı ve arazi kullanım değişiminin toprak karbon-azot içeriği ve depolamasında önemli derecede etki ettiğini belirtmişlerdir.
Kastamonu-Cide araştırma alanında yürütülen bu araştırma kapsamında da; CuO, ZnO ve P2O5 değerleri bakımından doğu kayını meşcere toprağında duglas ağaçlandırma sahası toprağına göre daha yüksek değerler saptanırken, Na2O değişkeni ise duglas ağaçlandırma alanındaki toprağın her iki katmanında doğu kayınına göre daha yüksek
64
bulunmuştur. Bununla birlikte; TiO2 değişkeni bakımından en düşük değer ise Doğu kayını doğal meşcere toprağının 30-60 cm derinliğinde tespit edilmiştir.
Karaöz (1991) İstanbul-Belgrad ormanındaki araştırmasında; Sarıçam meşceresi altındaki toprakta toplam azot miktarının, doğu kayını ve meşe gibi ağaç türlerinin altındaki topraklara göre daha yüksek olmasının sebebini, sarıçam altındaki ölü örtünün ayrışmasıyla toprağa karışan organik madde miktarının fazla olmasından kaynaklandığını belirtmiştir.
Sarıyıldız vd. (2015), 0-10 cm toprak derinliğindeki toprak karbon ve azot depoları bakımından, Anadolu karaçam meşcerelerinin en yüksek toprak organik karbon deposuna sahip olduğunu (48,3 Mg C ha-1), bunu Sarıçam meşçereleri (44,5 Mg C ha
-1) ve doğu kayını meşçerelerinin (41,1 Mg C ha-1) takip ettiğini bildirmişlerdir. Toprak organik karbon deposunun da artan toprak derinliği ile düşüş gösterdiğini vurgulamışlardır. 10-20 cm derinlikteki toprak katmanında ise, Anadolu karaçamı meşçereleri yine en büyük organik karbon depolarına (30,6 Mg C ha-1) sahip iken, doğu kayını meşçeresi ikinci en yüksek organik karbon depolarına (25,9 Mg C ha-1) sahip olduğu ifade edilmiştir. 0-20 cm toplam toprak derinliği ele alındığında ise, Anadolu karaçamı meşçereleri en yüksek (78,8 Mg C ha-1) ve doğu kayın meşçereleri en düşük (67,0 Mg C ha-1) organik karbon deposuna sahip olduğu belirtilmiştir.
Bu araştırma kapsamında; Duglas ve doğu kayınının 0-30 cm ile 30-60 cm derinlikteki toprak derinliklerinde; Duglas meşceresi altındaki topraklarda kil oranları, doğu kayını meşcere toprağı altında ise kum oranı daha yüksek bulunmuştur. Duglas'ın doğal yayılış alanındaki iyi meşçerelerin varolduğu Kaskad Dağlarında, toprakların çoğunluğunun balçık ve fazla miktarda taşlı-kumlu-balçık olduğunu belirterek, kum oranının fazla olduğu ve volkanik küllerin de fazla yayıldığı belirtilmektedir (Şimşek, 1977). Şimşek (1977) Guinier (1952)’e atfen genel olarak duglasın değişik toprak koşullarına geniş bir adaptasyon gösterebildiğini, drenajı iyi, porozitesi yüksek ve verimli toprakları tercih ettiğini, fakat az çok sığ hatta kayalık topraklarda bile yetişebildiğini, ağır killi topraklarda ise iyi gelişemediğini belirtmektedir.
65
5.2.2 Duglas ve Doğu Kayınının Büyüme Karakteristikleri Üzerine Değerlendirmeler
Cide araştırma alanındaki örnek alanlarda yapılan tespitlere göre; Duglas bireylerinin ortalama d1.30 yaşı 46,45; minimum d1.3 çapı 16,5 cm, maksimum d1,30 çapı ise 52,0 cm, ortalama ise 36,3 cm’dir. Tespit edilen veriler, varyasyon genişliği açısından Ayancık-Çangal Duglas meşceresinin verilerini teyit etmektedir. Yani, seleksiyon entansitesi yüksek bir niteliğinde olan Duglas bireylerinin genotip düzeyinde çalışmalara konu olması önem arz etmektedir. Göğüs çapı gelişimi açısından Duglas ve doğu kayının Kastamonu-Cide Araştırma alanındaki performansı dikkat çekicidir. Takriben 93 yaşındaki doğu kayını bireylerinin ortalama göğüs çapı 27,6 cm iken, 46,45 yaşındaki Duglas bireylerinin ortalama göğüs çapı 36,3 cm’dir. Bu değerler, sözkonusu yetişme ortamı ekolojik koşullarında, Duglas plantasyonlarından, doğu kayınının 1/2-1/3 idare süresi zarfında bile daha yüksek hacim elde edilebileceğine işaret etmektedir.
Ortalama 93 yaşlı ve 27,6 cm göğüs orta çaplı Doğu kayını bireylerinde çift kabuk kalınlığı ortalaması 7,46 mm ilen bu değer, 46,45 yaşlı ve 36,3 ortalama göğüs çaplı Duglas bireylerinde bu değer 26,55 mm’dir. Carus ve Çatal (2010) Doğu kayını bireylerinin göğüs yüksekliğindeki kabuk kalınlığı üzerinde; göğüs çapı, ağaç yaşı ve ağaç boyunun etkisini incelemek ve kabuk kalınlığının tahmini için modeller geliştirdikleri çalışmalarında; Kabuk kalınlığı ile çap ve ağaç yaşı arasında kuvvetli bir ilişki olduğunu belirtmişlerdir. Kabuk kalınlığı bir boy grubu içerisinde çap ve yaş arttıkça artmakta ve kabuk kalınlığındaki değişimin yaklaşık %72’sini tek başına çap açıkladığını, çap ve ağaç yaşı birlikte değişimin yaklaşık %80’ini açıkladığını ifade etmişlerdir.
66 KAYNAKLAR
Abetz, P. (1971). Douglasien-Standraumversuche. Ein Gemeinschaftsprojekt forstlicher Versuchsansalten und Landesforstverwaltungen. Allgemeine Forst Zeitschrift 26 (21/22):448-449.
Ahmed, S., H. J. Evans. (1961). The essentiality of cobalt for soybean plants grown under symbiotic conditions. Natl. Acad. Sci. Proc. 47:24-36.
Akalp, T. (1982). Orman Hasılatı ve Biyometri Kürsüsünce Hızlı Gelişen Türler Üzerinde Yürütülmüş Araştırmalar. Türkiye’de Hızlı Gelişen Türlerle Endüstriyel Ağaçlandırmalar Sempozyumu, 21-26 Eylül 1981, Kefken (İzmit) - Koru Dağı – Dardanos (Çanakkale), 231-237.
Andrianarisoa, S., Zeller, B., Siegenfuhr, H., Bienaimé, S. & Dambrine, E. (2017).
Root colonization and nitrate availability in forest soils. Soil Use &
Management 33, 45–53.
Antisari, L.V., Papp, R., Vianello, G., Marinari, S. (2018). Effects of Douglas Fir Stand Age on Soil Chemical Properties, Nutrient Dynamics, and Enzyme Activity: A Case Study in Northern Apennines, Italy. Forests. 9, 641;
doi:10.3390/f9100641
Arno, S. F. (1990). Ecological Relationships of Interior Douglas Fir. Interior Douglas Fir The Species and its Management. Symposium Proceedings. Pp 47-53.
Washington, USA.
Asan, Ü (1989). Duglas (Pseudotsuga douglassi Car. var. viridis)’ın Ayancık-Çangal Yöresinde 37 Yıllık Hasılatı. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A 39 (2): 86-107.
Asan, Ü., (1984). Kazdağı Göknarı (Abies equi-trojani Aschers, et Sinten.) Ormanlarının Hasılat ve Amenajman Esasları Üzerine Araştırmalar. İÜ Orman Fakültesi Yayın No 3205/365, İstanbul.
Ata, C., (1995). Silvikültür I (Silvikültürün Temel Prensipleri) ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Yayın No:1, Bartın.
Atıcı, E., (1998). Değişik yaşlı doğu kayını (Fagus orientalis Lipsky.) ormanlarında artım ve büyüme. İÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
Ayan, S., Sivacioğlu, A. (2006). Review of the Fast Growing Forest Tree Species in Turkey, The Bulletin CIDEU, 2: 57-71.
Ayık, C. (1982). Türkiye‟de Hızlı Gelişen Yabancı Tür Orman Ağaçları ile Yapılan Ağaçlandırma Çalışmalarında Ekolojik Faktörlerin Etkisi. Türkiye’de Hızlı Gelişen Türlerle Endüstriyel Ağaçlandırmalar Sempozyumu, Kefken, Ġzmit, s. 269-279.
67
Barrett, SW, SF Arno, JP Menakis. (1997). Fire episodes in the Inland Northwest (1540-1940) based on fire history data. USDA Forest Service General Technical Report INT-GTR-370, Intermountain Research Station, Ogden, UT. 17 p.
Bastien, JCH, Sanchez, L., Michaud D. (2013). Douglas-Fir (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco). In: Pâques L (ed) Forest tree breeding in Europe: current state-of-the-art and perspectives. Springer, Dordrecht, pp 325–373
Beran, F. (1995). Hitherto results of Douglas-fir provenance research in the Czech Republic. DF6: 1-17 in Evolution of Breeding Strategies for Conifers of the Pacific Northwest. Proceedings of the Joint Meeting of IUFRO Working Parties S2.02.05 (Douglas-fir), S2.02.06 (Pinus contorta), S2.02.12 (Sitka spruce) and S2.02.14 (Abies), 1 -4 August, Limoges, France. INRA, Station d’Amélioration des Arbres Forestiers, Ardon, France.
Berendse, F. (1998). Effects of dominant plant species on soils during succession in nutrient-poor ecosystems, Biogeochemistry 42, 73-88.
Berry, W., Ketterings, Q., Antes, S., Page, S., Russell-Anelli, J., Rao, R., & DeGloria, S. (2007). Soil texture. Cornell University Cooperative Extension Agronomy Fact Sheet, 29, 1-2.
Boydak, M. (1992). Ormancılıkta araştırma ve uygulama yönleriyle dikim aralıklarının anlam ve önemi, Kavak ve Hızlı Gelişen Yabancı Tür Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Enstitü Dergisi, 1992/2 Seri: 19. İzmit
Boydak, M., Oliver, C. D., Dirik, H. (1995). Introduction possibilities of some native fast growing coniferous forest tree species of the USA to Turkey. Poplar and Fast Growing Forest Tree Species Research Institute, Misselenous publications, Num.7, İzmit-Turkey.
Bradley, S. T., Clair J M. ve Vance-Borland K W. (2005). Genecology of Douglas fir in Western Oregon and Washington. Annals of Botany 96: 1199–1214.
Broncano, M. J., Vila M. B. M. (2005). Evidence of Pseudotsuga menziesii naturalization in montane Mediterranean forests. Forest Ecology and Management (211): 257–263.
Brown, PC, S Jones. (1989). Wind risks in the Bay of Plenty, pp. 20–22 in Workshop on wind damage in New Zealand exotic forests, ed. AR Somerville, S Wakelin, and L Whitehouse. New Zealand Forest Research Institute FRI Bull. No. 146.
Brownell, P. F. (1965). Sodium as an essential micronutrient element for a higher plant (Atriplex vesicaria). Plant Physiol. 40:460-468.
Bureau, W (1957). Climatic summery of the United States. Reprinted Series U.S.Department of commerce, Washington D.C.
Campbell, RK, FC Sorensen. (1973). Cold-acclimation in seedling Douglas-fir related to phenology and provenance. Ecology 54(5):1148–1151.
68
Carus, S., (1998). Aynı yaşlı doğu kayını (Fagus orientalis Lipsky.) ormanlarında artım ve büyüme. İÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
Carus, S., Çatal, Y., (2010) Doğu Kayını’nın Kabuk Kalınlığında Ağaç Yaşı, Göğüs Çapı Ve Ağaç Boyunun Etkisi, III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs 2010, Cilt: I Sayfa: 372-380.
Chastagner G A. B. S. (1983). Infection Period of Phaeocryptopus gaeumannii on Douglas fir needles in Western Washington. Plant Disease,
Chastagner G A. (2001). Susceptatibility of intermountain Douglas fir to Rhabdocline Needle Cast grown in the Pacific Northwest. Plant Health Progress (www.plantmanagementnetwork.org.)
Childs, TW. (1961). Delayed killing of young-growth Douglas-fir by sudden cold.
Journal of Forestry 59 (6):452–453.
Corona, P., La Marca, O., Scotti, R. (1990): Results of experimental Thinning series in young douglas fir plantations, IUFRO XIX. World Congres Dıvision 4.
Criuckshank M G. L. (2009). The interaction between competition in interior Douglas fir plantations and disease caused by Armillaria ostoyae in British Columbia.
Forest Ecology and Management 257: 443–452.
Çalışkan, T. (1998). Hızlı gelişen türlerle ilgili rapor, HIzlı Gelişen Türlerle Yapılan Ağaçlandırma Çalışmalarının Değerlendirilmesi ve Yapılacak İşler, (Workshop), s. 109-130, Ankara.
Çatal, Y. (2009). Batı akdeniz bölgesi kızılçam (Pinus brutia Ten.) meşcerelerinde artım ve büyüme. SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, DoktoraTezi, Isparta.
Dağdaş, S. (2002). Zonguldak-Çaycuma ikinci aşama duglas (Pseudotsuga menziesii Mirb. Franco) orijin denemelerinin ilk altı yıllık sonuçları, 2nd National Black Sea Forestry Congress, 2, 489-497, Artvin.
De Champs, J., Montagne, E. (1994). Douglas et densité de plantation: nouveaux résultats. Informations-Forêt, Fasc. 492, p. 289-308
Epstein, E. (1972). Mineral nutrition of plants: Principles and perspectives. John Wiley and Sons, New York. 412 p.
Eyüboğlu, A.K. (1975) Pseudotsuga taxsifola var. viridis orijin denemesi (Fidanlık Safhası). Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten, Seri No:
62, Ankara, 21 s.
Eyüboğlu A.K. (1979) Pseudotsuga taxsifola var. viridis orijin denemesi (Ağaçlama Safhası). Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten, Seri No:
98 Ankara, 25 s.
Fowells H (1965). Silvics of Forest Trees of the United States. U. S. Dept. of Agric, Agriculture Handbook No: 271.
69
Fredriksen, R.L. (1972). Nutrient budget of a Douglas-fir forest on an experimental watershed in western Oregon. In J. F. Franklin, L. J. Dempster, and R. H.
Waring (eds.) Research on coniferous forest ecosystems: A symposium, pp. 1 15-131. USDA For. Serv. , Pac. Northwest For. and Range Exp. Stn., Portland, Oregon.
Gerloff, G. C. (1963). Comparative mineral nutrition of plants. Ann. Rev. Plant Physiol. 14:107-124.
Gessel, S. P., L. Turner. (1974). Litter production by red alder in western Washington.
For. Sci. 20:325-330.
Gijsman, A.J. (1990). Nitrogen nutrition of Douglas - fir (Pseudotsuga menziesii) on strongly acid sandy soil. 2. growth, nutrient uptake and ionic balance. Plant and Soil. 126:53–61. doi: 10.1007/BF00041368.
Gorbunova, V.D., Menschikov, S.L., Ayan, S., (2020). The effects of altitude on macronutrient concentration in birch leaves (Betula pubescens & B. pendula) along the high-altitude gradient in Northern Urals. Forestry Ideas, 26, 1 (59) 15-29.
Griffin, A.R., K.K. Ching. 1977. Geographic variation in Douglas-fir from the coastal ranges of California. I. Seed, seedling growth and hardiness characteristics.
Silvae Genetica 26: 149-157.
Guinier P (1952). Duglaz. (Çeviren: Fırat F). Orman ve Av. 4.
Gülsunar, M. (2011). Determination of Carbon Storage Capacity of Forests by Remote Sensing Method: Düzdağ Forest Management Conduct Example. Unpublished Master Thesis, Karadeniz Technical University. Graduate School of Natural and Applied Sciences, Trabzon.
Gümüşdere, İ. (1979). Duglas (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) menziesii)’ın Yurdumuzdaki Ağaçlandırmalara İthalinde Karşılaşılabilecek Fitopatolojik Problemler. Orman Bakanlığı Teknik Bülten Sayı: 71, Ankara, 127 s.
Haddock, P.G., Walters, J., Kozak A. (1967). Growth of Coastal and Interior Provenances of Douglas-fir (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco) at Vancouver and Haney in British Columbia. University of British Columbia, Faculty of Forestry Research Paper 79.
Hansen, C.P., Kjaer, E.D. (1999). Appropriate Planting Material in Tree Plantings:
Opportunities and Critical Factors. Danida Forest Seed Centre, Denmark.
International Expert Meeting On The Role Of Planted Forest For Sustainable Forest Development, Santiago, Chile.
Heilman P E (1979) Forest soils of the Douglas-fir region. Washington State University Cooparattive Extension Service, Washington.
70
Hein S; Weiskittel A. R., Kohnle, U. (2008). Effect of wide spacing on tree growth, branch and sapwood properties of young Douglas-fir (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco.) in south-western Germany.
Herman R. K., Lavender D. P. (1999). Douglas-fir planted forests. New Forests (17):53–70.
Hermann, RK. (1987). North American tree species in Europe. Journal of Forestry 85 (12):27–32.
Heusser, CJ. (1960). Late–Pleistocene environments of North Pacific North America.
American Geographic Society Special Publication No. 35.
Jahn, G. (1954) Standörtliche Grundlagen für den Anbau der grünen Douglasie unter besonderer. Berücksichtigung des nordwestdeutschen Mittelgebirges.
Schriftenreihe der Forst lichen Fakultät der Universität Göttingen.
Jones, D. L., Shannon, D., Murphy, D. V., Farrar, J. (2004). Role of dissolved organic nitrogen (DON) in soil N cycling in grassland soils. Soil Biology and Biochemistry, 36(5), 749-756.
Jones, D.L. (1998). Organic acids in rhizosphere – a critical review. Plant Soil 205, 25-44.
Kantarcı, M.D. (1982). Hızlı Gelişen Orman Ağaçları İçin Yetişme Ortamı Seçimi Esasları, Bildiri, Türkiye’de Hızlı Gelişen Tür Endüstriyel Ağaçlandırma Simpozyumu, Kefken-İzmit 1982.
Kahraman, T., Küçükosmanoğlu Kahraman, F., (2013). Duglas (Pseudotsuga menziesii (Mirb) Franco) Orijinlerinin Büyüme Performansları Üzerine Araştırmalar, PROJE Sonuç Raporu, Proje no: İZT-314 (1718), Kavak Ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Kocaeli.
Kalaycıoğlu, H., Nemli, G., (2001). Kenaf (Hibiscus cannabinus L.) Bitkisinin Yonga Levha Endüstrisinde Değerlendirilmesi İmkanları, Devlet Planlama Teşkilatı 97K121760 Kod Numaralı Proje, Trabzon, 2001.
Kalıpsız, A., (1984). Dendrometri. İÜ Orman Fakültesi Yayın No 3194/354, İstanbul.
Karaöz, M. Ö. (1991). Belgrad ormanı’nda bazı iğne yapraklı ve geniş yapraklı orman ekosistemlerine ait toprak özelliklerinin bir metreküp hacimdeki değerlere göre karşılaştırılması. İstanbul Ün. Orman Fak. Der., A(1/41), 60-66, İstanbul.
Kayacık, H. (1965). Orman ve Park Ağaçlarının Özel Sistematiği. (Açık Tohumlular) 1. Cilt, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, ĠÜ Yayın No: 1105, Orm. Fak. Yayın No: 98, İstanbul, 390.
Kayacık, H. (1980). Orman ve Park Ağaçlarının Özel Sistematiği, I. Cilt, Gymnospermae (Açık Tohumlular). İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İ.Ü. Yayın No: 2642, O.F. Yayın No: 281, İstanbul.
71
Kırdar, E., Sıvacıoğlu, E. (2001). Zonguldak Orman Bölge Müdürlüğü’nde tesis edilen duglas (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco) orijin denemelerinin 18 yıllık sonuçlarının Değerlendirilmesi, 1.Ulusal Ormancılık Kongresi, Türkiye Ormancılar Derneği, 19-20 Mart 2001, s. 443-455, Ankara
Kleinschmit, J, Bastein J.C. (1992). IUFRO’s role in Douglas-fir (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco) tree improvement. Silvae Genet 41:161-173.
Kleinschmit, J., J. Solvba, H. Weisgerber, H.-M. Rau, A. Franke A. (1995). 22-year results of the 2nd stage IUFRO Douglas-fir provenance experiment in Germany.
DF5: 1-18 in Evolution of Breeding Strategies for Conifers of the Pacific Northwest. Joint Meeting of IUFRO Working Parties S2.02.05 (Douglas-fir), S2.02.06 (Pinus contorta), S2.02.12 (Sitka spruce) and S2.02.14 (Abies), 1 -4 August, Limoges, France. INRA, Station d’Amélioration des Arbres Forestiers, Ardon, France.
Kranenborg, K.G., & S.M.G. de Vries. (1995). Douglas-fir provenance research in The Netherlands;1966-67 IUFRO Series. Institute for Forestry and Nature Research (IBN-DLO) IBN ResearchReport 95/1, Wageningen, The Netherlands.
Kupka, I., Podrázský, V., Kubeˇcek, J. (2013). Soil-forming effect of Douglas-fir at lower altitudes—A case study. J. For. Sci. 59, 345–351.
Laassenaho, J., Melkas, T., Alden, S. (2005). Modelling bark thickness of Picea abies with taper curves. Forest Ecology and Managemen 206, 35-47.
Lavadinovic, V., Koprivica, M., Smit, S. (1997). Depence of Douglas fir (Pseudotsuga menziesii Mirb. Franco) height on geographic characteristics of provenances in the experiment in East Serbia, XI. World Forestry Congress, Antalya, 7 pp.
Lavender, D.P., Hermann, R. K. (2014). Douglas-fir; The Genus Pseudotsuga, Oregon State University, College of Forestry, Forest Research Laboratory, ISBN: 978-0-615-97995-3, USA.
Le Bauer, D.S., Treseder, K. K. (2008). Nitrogen limitation of net primary productivity in terrestrial ecosystems is globally distributed. Ecology 89, 371–379.
Linhart, Y.B., Martha D. L. (1990). The Importance of Local Genetic Variability in Douglas Fir. Douglas Fir The Species And İts Management. Symposium Proceedings. Pp 63-73. Washington, USA.
Marques, R., Ranger, J. (1997). Nutrient dynamics in a chrono sequence of Douglas-fir (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco) stands on the Beaujolais Mounts (France). 1: Qualitative approach. Forest Ecology and Management. 1997;91(2-3):255–277. DOI: 10.1016/S0378-1127(96)03855-8.
Matthews, J. D. (1983). The role of Northwest American Trees in Western Europe. H.
R. MacMillan Lectureship in Forestry. University of British Columbia, Vancouver, Canada.
72
Memiş, S., (2009). İzmit-Kerpe araştırma ormanında duglas (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco)’in 34 yıllık gelişme durumlarının incelenmesi, Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, s. 118. Bartın.
Merev, N., (2003). Odun Anatomisi, K.T.Ü. Orman Fakültesi, Genel Yayın No: 209, Fakülte Yayın No: 31, Trabzon.
Miller, H. G., J. D. Miller, J. M. Cooper. (1981). Optimum foliar nitrogen concentration in pine and its change with stand age. Can. J. For. Res. 11:563-572.
Morrison, PH, & FJ Swanson. (1990). Fire history and pattern in a Cascade Range landscape. Pacific Northwest Research Station General Technical Report PNW-GTR-254, USDA Forest Service. 77 p.
Nemli, G., (2000). Yüzey Kaplama Malzemeleri ve Uygulama Parametrelerinin Yongalevha Teknik Özellikleri Üzerine Etkileri, Doktora Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Oswald, H., Parde, J. (1976). Une experience d’espacement de plantation de Douglas en forêt Domanıale D’Amance. R.F.F. XXVIII-3-1976 France.
Orlić, S., & M. Ocvirek. (1995). IUFRO Douglas-fir (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco) provenances experiment in Croatia. DF5: 1-9 in Evolution of Breeding Strategies for Conifers of the Pacific Northwest. Proceedings of the Joint Meeting of IUFRO Working Parties S2.02.05 (Douglas-fir), S2.02.06 (Pinus contorta), S2.02.12 (Sitka spruce) and S2.02.14 (Abies), 1 -4 August, Limoges, France. INRA, Station d’Amélioration des Arbres Forestiers, Ardon, France.
Özdemir, G. (2016). Modelling the diameter distributions of Douglas fir (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco) stands. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University 66(2): 548- 558. DOI: 10.17099/jffiu.69022
Özer, E. (1981). Sarıkamış yöresi sarıçamlarında çap-çift kabuk kalınlığı ilişkisi ve sarıçam hasılat tablosunda verilen genel çap-çift kabuk kalınlığı ilişkisi değerleri ile karşılaştırılması. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 1, 58-63.
Perakis, S. S. & Sinkhorn, E.R. (2011). Biogeochemistry of a temperate forest nitrogen gradient. Ecology 92, 1481–1491.
Perić, S. (2009). Provenance studies of Douglas fir in the locality of Kontija (Istria).
Periodicum Biologorum UDC. 111(4): 487–493.
Prietzel, J. & Bachmann, S. (2012). Changes in soil organic C and N stocks after forest transformation from Norway spruce and Scots pine into Douglas fir, Douglas fir/spruce, or European beech stands at different sites in Southern Germany.
Forest Ecology and Management 269, 134–148.