Sigorta

OluĢabilecek zararlar göz önünde bulundurularak, riske girmemenin karĢılığı, sigorta olarak kabul edilir. Yapılan sigorta iĢlemi ile bireylerin ve örgütlerin olası riskler halinde ortaya çıkabilecek kendi pür risk ve finansal kayıpları ile ilgili belirsizliklerini ticari iliĢki içerisinde bulundukları diğer kiĢilere aktarmaları esasına dayalı bir ekonomik oluĢum Ģeklinde görülebilir (Parasız, 1999:536). Kısaca ortaya çıkması muhtemel ve parayla ölçülebilen risklerin, bir bedel (prim) karĢılığında bu iĢi üstlenen Ģirket tarafından tazmin edilmesi olarak ifade edilebilir (Koban, Keser, 2007:158)

DıĢ ticarette sigorta ise; sigorta Ģirketleri ile ithalat ve ihracatçıların aralarında yapmıĢ oldukları anlaĢma (sözleĢme) hükümleri çerçevesinde, Uluslararası ticarete konu malların taĢınması sırasında ortaya çıkabilecek her türlü risk unsuruna karĢı kayıpların telafisi ve güvence altına alınmasıdır (Koban, Keser, 2007:159). Ġthalat veya ihracat yapan firmalar risk unsurlarını değerlendirip ona göre sigorta teminat kapsamlarını belirlemelidirler ki ileride bir zarar halinde, tazminde çıkacak sorunlar minimize edilebilsin. Böylece, ürün ve mallar taĢıma ve depolamada tam anlamıyla risksiz bir Ģekilde güvence altına alınmıĢ olur.

DıĢ ticarette yapılan sigorta belgeleri dört türde görülmektedir (Güven, 1998:139):

Flotan sigorta poliçesi; Kesin sigorta yaptırılmadan ve mallar yüklenmeden önce hazırlanan bu belgenin taraflarca kabul edilmesi ile, belirli bir yüklemenin bir defaya mahsus olmak üzere sigorta ettirilmesi iĢlemidir. Bu tür poliçede, sevkiyat ile ilgili bazı bilgilerin eksikliği söz konusu olup, daha sonra eksikliklerin yerine getirilmesi kaydıyla teminat verilmektedir. Yükleme gerçekleĢtirildikten sonra flotan sigorta kesin sigortaya dönüĢtürülmektedir. Flotan sigorta için sigorta baĢvuru formu doldurulup, sigorta yaptıran tarafından imzalanarak sigorta Ģirketine verilmesi yeterlidir.

Sigorta mektubu; Sigorta acenteleri tarafından düzenlenen ve sigorta poliçesi yerine geçmeyip, tazminat hakkı doğurmayan belgedir. Bu mektup, yükletene sigortanın yürürlükte olduğunu gösteren bir belge niteliğindedir. Kapsamı poliçe kadar bilgi içermez.

Kesin sigorta poliçesi; Sigorta Ģirketleri tarafından mallar yüklendikten sonra düzenlenen ve prim ödenerek tazminat hakkı doğuran, içeriğinde her türlü bilginin bulunduğu belgedir. Özellikle riskler konusuna tam açıklık getirilmelidir.

Sigorta sertifikası; Birden fazla yüklemesi olan ithalat ve ihracatçıların, kesin sigorta öncesi hazırladıkları belge olup, yüklemeden önce yükleten ve taĢıyıcı arasında düzenlenmiĢ, fazla kapsamlı olmayan sertifikadır. Sigorta veya sigortalatan arasında yapılan açık veya flotan sigorta sözleĢmesine dayanarak, birden fazla yüklemenin sigortasını kapsamak üzere düzenlenmektedir.

Türk hukuk sistemi dıĢ ticarete yönelen ithalatçı ve ihracatçıları korumak üzere taĢımada karĢılaĢılabilecek risklere karĢı sigorta yapılmasını önemli görmüĢtür. Buna ek olarak, Gümrük Yönetmeliğinin 119. Md.‟de ithalatta gümrükleme iĢlemlerinin tamamlanmasında, malların sigorta edilmiĢ olduğunu gösteren sigorta poliçesini, zorunlu bir belge kılmıĢtır. Bu nedenle sigorta iĢleminden elde edilen faydanın arttırılabilmesi için lojistik akıĢta önemli olan bu sürecin doğru yönetilmesi çok önemlidir. Yapılan iĢlem sadece kağıt üzerinde kalan bir iĢlem olarak kalmamalıdır. Bu durumda sigortalama iĢlemleri gerçek mal değerleri üzerinden yapılarak, belgeler dikkatle hazırlanmalıdır (Durukanoğlu, 2006:137).

Ayrıca;

Her yükleme sigortalanmalı,

Yükleme tarihi açıkça belirtilmiĢ olmalı,

Sigorta belgeleri taĢıma belgesinde belirtilen yükleme ve sevk tarihinden sonraki bir tarihi taĢımamalı,

Sigorta belgeleri üzerinde ürünü tam olarak açıklayan bilgiler yer almalı,

Sigorta belgeleri üzerindeki bilgiler ile diğer dıĢ ticaret iĢlemlerinde kullanılan taĢıma belgelerindeki bilgiler aynı olmalı,

Malın bedeline iliĢkin detaylar poliçede yer almalı,

Diğer sigorta belgelerindeki belgeler, kesin sigorta poliçesinde de yer almalı, Sigorta belgeleri ve poliçeleri sigortacı veya yetkili acentesi tarafından imzalanmıĢ olmalı,

Ürüne iliĢkin uyarıcı ve yönlendirici iĢaretler poliçede açıkça yer almalı,

Sigorta bedelinin ürün değerini karĢılayacak Ģekilde belirlenmesine dikkat edilmeli,

TaĢıma aracının türü ve diğer detayları poliçede yer almalı, Yol güzergahı ve son varıĢ yeri doğru belirtilmeli,

Ambalaj Uluslararası taĢımacılıkta geçerli olan standartlara uygun olmalı, Sigortalayan ve sigortalıya iliĢkin kimlik, adres vb. bilgiler eksiksiz olmalı, Sigorta tutarı malların CIP ve CIF bedelinden en az % 10 fazla olmasına dikkat edilmeli zira bu olmadığında bankalar tarafından geçerliliği olmadığı bilinmeli, Poliçe üzerinde tazminatın hangi muafiyet Ģekli uygulanarak ödeneceği belirtilmelidir ki, karĢılaĢılabilecek sorunlar önceden engellenebilsin.

DıĢ ticarette taĢıma sigortalamasında genellikle üç tür teminat ile karĢılaĢılmaktadır (Dölek, 1999:162; Çancı, Erdal, 2003:189).

1. Dar Teminat:

Malı taĢıma aracının kaza yapması sonucu, taĢınan malın değerinin tazmin edilmesinin taahhüt edildiği sigorta türüdür. Bu teminat türünde kazanın yanında, doğal afetlerden doğan zararlar da kendiliğinden teminat kapsamına alınmıĢ olmaktadır. Ancak doğal afetlerden kaynaklanan taĢıma aracı kazaları bu teminat kapsamındadır.

Bu nedenle bu tür bir sigortalama çok dar bir teminatı kapsamakta, yangın, hırsızlık gibi risk unsurlarına bağlı olarak ortaya çıkan zararlar teminat dıĢında tutulmaktadır. Ayrıca yükleme ve boĢaltma sırasında ortaya çıkabilecek olan hasar, zarar ve ziyanlar da teminat kapsamına alınmamıĢtır.

Dar teminat kapsamında sigortalama, taĢıma türleri dikkate alınarak değerlendirilecek olursa;

Karayolu taĢımacılığında dar teminat; DıĢ ticarete konu olan malların, kamyona veya treylere yüklendiği andan itibaren boĢaltma anına kadar yol boyunca ortaya çıkabilecek çarpma, kaza ve devrilme ile dere taĢması, çığ düĢmesi, toprak kayması, köprü yıkılması gibi doğal afetlerden kaynaklanan kazalara karĢı söz konusu olan bir teminat türüdür.

Demiryolu taĢımacılığında dar teminat; Malların vagonlara yüklenmesi iĢlemlerinin dıĢında kalan, sadece demiryolu taĢıma araçlarının hareketli olduğu esnada ortaya çıkabilecek kaza, çarpma, devrilme ve doğal afetlerden kaynaklanan benzeri kazalara karĢı verilen bir teminat türüdür.

Denizyolu taĢımacılığında dar teminat; Denizyolu ile taĢınan mallar için sigorta Ģirketi; Geminin batması, yanması, infilakı, çarpıĢması gibi hallere bağlı mal hasarını, Yükün herhangi bir sebeple, sığınılan bir limandan boĢaltılması, depolanması veya yeniden yüklenmesi sonucunda orta çıkabilecek hasarlar,

Malın tamamen zayi olması ,

MüĢterek avarya olarak ortaya çıkan durum, (müĢterek avarya; bir deniz taĢımacılığında birden fazla tarafın eĢyasının anı gemide taĢınması ve ortaya

çıkan batma riski halinde taĢınan mallardan bir kısmının kaptanın iradi kararı ile denize boĢaltılması halinde denize atılan mallarda ortaya çıkan zararın aynı gemide mal taĢıtan tüm tarafların üstlenmesidir) konularında teminat verir. 2. Tam Ziya:

Nakil vasıtası çarpması, çarpıĢması sonucu nakil vasıtasının fiilen ve mutlak suretle yok olmasına bağlı olarak, malın da mutlak surette yok olması durumunun teminat altına alındığı sigorta türüdür.

Uluslararası taĢıma sigortalarında, bu tür sigorta kullanılmamasına karĢılık, Türkiye‟de bazı durumlarda karĢılaĢılan sigortalama iĢlemidir. DıĢ ticaret ile uğraĢan bazı iĢletmeler sadece kağıt üzerinde bir sigortalama iĢleminin varlığını ispat etmek amacıyla düĢük bir teminat ile bu tür bir sigortalamaya gitmektedirler. Ancak gerçek anlamda riskleri garanti altına alan bir sigortalama olduğunu söylemek oldukça güçtür. Bu sebeple özellikle teyitli akreditifler söz konusu olduğunda bankalar tarafından kabul edilmeme gibi bir sonuçla da karĢılaĢılabileceğini unutmamak gerekiyor.

3. GeniĢ Teminat:

Belirli standart konular ve sigorta sözleĢmesinde belirtilen istisnalar dıĢındaki tüm risk unsurlarını teminat ve sigorta güvencesi altına alan geniĢ kapsamlı sigortalamadır.

Lojistik maliyetlerde önemli bir yer kaplayan sigortalama iĢlemlerinde tasarruf yapmak iĢletmeyi zarara uğratabilir, bu nedenle çok dikkatli hareket edilmelidir. Kısıtlı da olsa maliyetin düĢürülmesinde alınacak önlemlerden ilki ve en kolayı taĢıma iĢini iĢletmenin kendisi yerine getirmeyecekse, sigorta Ģirketleri tarafından riskli bulunmayan bir hizmet sağlayıcısına yaptırmaktır. Güzergah konusunda sigorta maliyetinin düĢürülmesi için bir değiĢiklik düĢünülebilinir, ancak güzergah değiĢikliği ile sağlanılacak olan sigorta maliyetindeki düĢüĢ, ortaya çıkacak olan ilave taĢıma maliyetinin yanında hiç dikkate alınmayacak kadar önemsizdir. Zaten, sigorta Ģirketleri, bu bağlamda, sigorta prim tekliflerini oluĢtururken malın çıkıĢ ve varıĢ yerini öğrenmek ister ve kendi kendilerine taĢıma Ģekline göre en kısa mesafeli güzergahın kullanılacağını varsayarlar. Sigorta maliyetinin düĢürülmesinde alınabilecek bir diğer önlem malın taĢınma zamanıdır. Zamandan kast edilen, malın taĢımasının yapılacağı güzergahta öngörülebilecek risk taĢıyan durumların olduğu dönemlerdir. Örneğin,

taĢıma güzergahının her yıl düzenli olarak düzenlenen protesto gösterilerinin yapıldığı bir yeri kapsaması ve taĢıma iĢleminin bu zamana denk gelmesi durumunda sigorta maliyeti ciddi oranda artacaktır (Barlın, 2009:167).