Seyda Molla Muhyeddin-i Havêlî

Şeyh Hüseyin’e ilmî icâzetnamesini vermesinden dolayı Seyda Molla Muhyeddin hakkında detaylı bilgi vermenin uygun olacağı düşünülmüştür.

Seyda Molla Muhyeddin 1909 yılında Baykan ilçesine bağlı Bilvanis99

köyünde dünyaya gelmiştir. Babası bölgede tanınan ve sözü geçen âlimlerden Seyda Molla Ali’dir.100 _{Yedi yaşına geldiğinde Kur’ân’ı Kerîm ve Mevlid-i Şerîf’i}

bitirmiştir. Baykan ilçesine bağlı Siyanîs101 _{köyünde imamlık görevini ifâ eden}

babası ona ilk Arapça ilmini öğretmeye başlamıştır. Medrese sıra kitaplarından İzzî’den Sadullah es-Sağir kitabına kadar başladığı her kitaba Norşin meşâyihinden Hazret Şeyh Ziyauddîn’den teberrüken almıştır. Siyanîs’ta olduğu süre içerisinde babasından dersler almayı sürdürmüştür. Daha sonra kayın pederi de olacak olan Seyda Molla Alaaddin’in yanında Baykan ilçesine bağlı Çırî102 _{köyünde eğitimine}

devam etmiştir. 1 ay Norşin’de Hazret’in torunu Molla Cemâleddin’den, 1 ay da Kozluk ilçesinde Molla Reşid-i Arıncî’den ders almıştır. Geri kalan eğitimini kayın pederi Molla Alaaddin’in medresesinde tamamlamıştır. Medrese eğitimini 17 yaşında bitirerek Molla Alaaddin’den ilim icâzetnâmesini almıştır. Bundan sonra 3 yıl süreyle hocasıyla birlikte aynı medresede ders verdi. 20 yaşındayken hocasının kızı ile evlenmiştir.103

Seyda Molla Muhyeddin, evlendikten sonra Baykan’a bağlı Kox, Narê, Havêl ve Kozluk’a bağlı Batıran, Şîkeftân, Xerbelus köyünde imamlık ve müderrislik yapmıştır. Havêl’de bu görevi ifâ ettiği esnada Baykan ilçe vaizliği görevinde bulunmuştur. 1970 yılında emekli olmuştur. Seyda, müderrislik hayatının 35 yılını Havel’de, son 10 yılını da Bayikan köyünde geçirmiştir. 60 yıla yakın müderrislik hayatında binlerce talebeye ders okutmuş ve bunlardan yüzlercesine icâzetnâme vermiştir.104 _{22 Aralık 1987 Salı günü sabah namazının sünnetlerini kıldığı esnada}

99 _{Siirt Baykan ilçesine bağlı Ormanpınar köyü.}

100 _{Oğlu Molla Abdurrahman Evrensel ile yapılan mülâkât (04.04.2019)}

101 _{Siirt Baykan ilçesine bağlı Gümüşkaş köyü.} 102 _{Siirt Baykan ilçesine bağlı Çukurca köyü}

103 _{Abdulbaki Güneş, “Molla Muhyedin-i Haveli”, İbrahim Hakkı ve Siirt Ulemâsı Sempozyumu,}

2007 Siirt, ss.538-539; Oğlu Molla Abdurrahman Evrensel ile yaptığım mülâkât (04.04.2019) 104 _{Güneş, “Molla Muhyedin-i Haveli”, ss. 538-539; Oğlu Molla Abdurrahman Evrensel ile yapılan}

27

namaz içinde kalp krizi geçirerek vefât etmiştir. Makberi en son ikâmet ettiği Baykan ilçesi Bayikan105 _{köyündedir.}106

Seyda Molla Muhyeddin, Doğu ve Güneydoğu’da yaygın olarak okutulan Arap diline dair sarf ve nahvin yanı sıra meânî, bedî’ ve beyân gibi belâğate dair ilimleri, mantık, vad’, kelâm, fıkıh usûlü, Şafiî fıkhı, tefsir, hadis, ferâiz ve siyer ilimlerini de ders olarak okutmuştur. Seyda, tefsir, hadis, fıkıh gibi ilimlere çok hâkimdir. Klasik İslâmî ilimleri çok iyi bilmektedir. Özellikle ciltler tutan fıkıh kitaplarına, neredeyse ezbere bilecek kadar vakıftır.107

Seyda, bölge halkı tarafından çok saygı gördüğü gibi, âlimler arasında da çok saygı görmüştür. Bölgenin meşhur âlimleri ilmî konularda belirttiği görüşlerini bir dayanak kabul etmişlerdir. Kendilerine sorulan ve çözmekte güçlük çektikleri meseleleri hep ona havale etmişlerdir.108

Seyda, öğrenci yetiştirmenin yanı sıra, toplumda olup biten olaylara da ilgi duymuş, barış ve kardeşliğin sağlanması konusunda gayret göstermiştir. Gerek aşiretler arasında ki ihtilaflar, gerekse aile hukuku ile ilgili sorunların çözümü konusunda öncülük etmiştir. Özellikle devlet otoritesinin zayıf olduğu ve güvenlik güçlerinin olmadığı kırsal alanlarda meydana gelen kavga ve adam öldürme olaylarının engellemesinde büyük katkıları olmuştur.109

Seyda’nın tasavvufa ilk intisabı daha küçük yaşlarda Hazret’in yanında olmuştur. O Siyanîs’ta okurken Hazret oraya gelmiş, Seyda O’na intisap etmiştir. Daha sonra ilmî icâzetnâmesini aldıktan sonra Şeyh Ahmed-i Haznevî’nin yanına gitmiş, O’na intisap etmiştir. Şeyh Ahmed, Suriye’de ikâmet ettiği için oraya gitmede çok meşakkat çekmiştir. Bütün sıkıntıları göğüsleyerek bazen Şeyh Mâşuk ile bazen de Şeyh Ahdülhakim el-Hüseynî ile bu yolda gidip gelmiştir. Ancak Şeyh Ahmed’in vefâtı üzerine O’ndan irşâd izni alamamış ve Şeyh Mâşuk’a intisap etmiştir. Şeyh Mâşuk’tan 1958 yılında irşâd izni alarak halife olmuştur. Seyda tasavvuf ve tarikat yolunda 6 kişiye irşâd izni vermiştir. Bunlar, Şeyh Mâşuk’un oğlu

105 _{Siirt Baykan ilçesine bağlı Yeşilçevre köyü}

106 _{Oğlu Molla Abdurrahman Evrensel ile yapılan mülâkât (04.04.2019)}

107 _{Güneş, “Molla Muhyedin-i Haveli”, ss. 544-545.} 108 _{Güneş, “Molla Muhyedin-i Haveli”, ss. 548.} 109 _{Güneş, “Molla Muhyedin-i Haveli”, s. 549.}

28

Şeyh Bedreddin, Hazret’in torunu Şeyh Fadli, Molla Hâvî, Molla Hasip, Molla Abdullah-ı Dibo, ve Molla Muhammed-i Arıncı’dır.110

Seyda, insanlara kızmaz, sesini yükseltmez. Herkesin gönlünü almayı, herkesle ilgilenmeyi kendisine düstûr edinir. Sade giyinir. Medreseden mezun olduktan sonra 60 yıl boyunca ilimle, zikirle ve talebe yetiştirmekle meşgul olur. Az yer, az uyuyan birisidir. Seyda’nın yiyeceğin az olduğu dönemlerde talebeleri doysunlar diye aç kaldığı zamanlar olmuştur.111

Seyda bilindiği şekliyle oturup eser yazmamıştır. Sadece 20 sayfa kadar tutan “Risâletu’l-esâs fi ahkâmi’l-haydi ve’n-nifâs” adındaki kitapçık Seyda’nın telif amacıyla yazdığı tek eserdir. Diğerleri ise bazı konularda yazdığı fetvaların bir araya getirilmesi ile oluşan “Mektûbât”, İbn-i Mâlik Elfiyye’sinin üzerine eklediği 70 kadar beyit ve Tefsir, Fıkıh ve Nahiv kitaplarında müşkil olan konular üzerine yaptığı bir takım açıklamalardır. Bunlardan sadece Mektûbât adlı eseri basılmıştır.112