Ses Yayılma Hızı

Katı bir cisim içerisinde ses dalgalarının yayılma hızı; v = E/δ m/n eşitliğinden hesaplanır. Burada E, cismin ölçme yönünde elastiklik modülü (kg/cm2), ρ, yoğunluğu (kg/dm3) dür. Ses dalgalarının odun içerisinde yayılma hızı ağaç türü, odunun yapısı (lif yönü, yıllık halka yapısı, boşluk oranı), rutubeti, sıcaklığı, yoğunluğu ve ses dalgalarının frekansına bağlıdır. Homojen yapıdaki cisimler ses dalgaların her yönde eşit olarak yayarlar. Heterojen yapıda ve anizotrop olan odunda ses yayılma hızı liflere paralel ve liflere dik yönlerde farklıdır. Rutubeti %5–7 olan odunda ses yayılma hızı, liflere paralel yönde (V// ) 3200 – 5200 m/sn, liflere dik yönde (V⊥) ise 900 – 1500 m/sn

arasındadır. Buna göre, bu iki yöndeki ses yayılma hızı oranı; x = V// / V⊥ = 1,5–5

kadardı. Ağaç malzemede homojenlik ve x oranı arttıkça müzik aletleri yapımına elverişliliği artar.

4.4.1. Ses Rezistansı

Bir cismin içerisinde ses dalgalarının yayılmasına karşı gösterilen dirençtir. Ses yayılma hızı malzeme içerisinde yayılma hızını, ses rezistansı ise ses dalgalarının

ulaşacağı belirler. İğne yapraklı ve yapraklı ağaçlar W// = 2000 –3000,

W⊥ = 1000-2000 dyn.sn/cm kadar olup ses dalgaları, liflere paralel yönde daha hızlı

yayılırken, liflere dik yönde çok daha uzağa ulaşabilir. Bu değerler mantarda 120, demirde 3900, camda 1500, betonda 8900’ dur.

4.4.2. Ses Enerjisi Kaybı

Ağaç malzemede ses enerjisi azalması; içinden geçen ses dalgaların ışıma yolu ile havaya yayılması ve içerisindeki moleküllerle sürtünmesi sonucu moleküler sürtünme olmak üzere iki şekilde olur.

Işıma yolu ile sese enerjisi kaybı ağaç malzemede metallere göre daha büyük akustik bakımdan faydalı ve önemlidir. Işıma ile ses enerjisi kaybına rutubet, odun yapısı, yıllık halka genişliği, yaz odunu iştirak oranı ve elastiklik özelliğinin yeknesaklığı etkilidir. Bu bakımdan en uygun odun rutubeti %5–7’ dir.

4.4.3. Ses Absorpsiyonu

Yapılar içerisinde, tiyatro, konser, sinema ve ders salonlarında ağaç malzemelerin ses dalgalarının düzenleyici, absorbe edici, duvarlarda ses yankılanmasını önleyici etkisi önemlidir. Bu maksatla özellikle tavan ve yer döşemelerinde ağaç malzeme kullanılır. Ağaç malzemenin ses absorpsiyonu; yapısı, yoğunluğu, yüzey düzgünlüğü, rutubeti, kalınlığı, sıcaklığı ile ses frekansına göre değişir. Odun yapısı düzgünleştikçe, yoğunluk, yüzey pürüzlülüğü, rutubet ve sıcaklık arttıkça ses absorpsiyon miktarı artar. Ses kaynağına yöneltilen cismin absorbe ettiği ses enerjisi miktarını cismin yüzeyine çarpan genel enerjisi miktarına oranı ses absorpsiyon değerini belirler.

4.4.4. Ses İzolasyonu

Bir ortamdaki duvar ve tavandan diğer bir ortalama sesin geçmesi sırasında azaltma kabiliyetini belirtir. Bir duvar veya bölmenin izolasyon değeri, birim alanının ağırlığı, kalınlığı ve yüzey pürüzlülüğü arttıkça artar. Ağaç malzemenin izolasyon değeri (i), sesin frekansı yükseldikçe artar. Örneğin kenarları pamuk ile beslenen üç katlı bir kontrplak bölmede f = 500 Hz için; i = 10-20 desibel, f = 1000 –2000 Hz için; i= 45- 50 db dir. Beş katlı kontrplak bölmede ise aynı frekanslar için i;) 15-30 db ve i= 50 db dir. Aralarına keçe, pamuk veya karton şeritler konan ağaç malzemeden yapılmış bölmelerde ses izolasyonu arttırılabilir.

Ağaç malzemenin elastikliği az olduğundan yapılar içerisinde mekanik etkilerle oluşan gürültüyü iletir. Bu durumda ağaç malzemeden yapılan bölmeler arasına kil, cam yünü, yanmış kok kömürü artıkları veya kum konularak gürültü azaltılabilir. Yer döşemeleri ve parkelerde liflerin balıksırtı veya çapraz oluşturacak şekilde döşeme yapılması gürültüyü azaltıcı etki yapar (Örs ve ark., 2001).

5. AĞAÇ MALZEMENİN KURUTULMASI

Kurutma, ağaç malzemede bulunan ve kullanma amacına uygun olmayan fazla suyun buharlaştırılmasıdır. Kullanma amacına uygun rutubet, kullanım yerinin ortalama sıcaklık ve bağıl nemine göre ağaç malzemenin ulaşılacağı denge rutubetidir. Ağaç malzemenin rutubeti kullanma yerindeki denge rutubetinden farklı iken dengeye ulaşıncaya kadar ortam ile rutubet alış verişinde bulunarak boyutlarını değiştirir. Rutubet kaybetme halinde mobilya birleşme yerleri ve çerçeve oluklaşma, döşeme elemanları arasında açılmalar oluşur. Bu gibi olumsuz sonuçların önlenmesi için ağaç malzeme, kullanım yeri şartlarına uygun denge rutubetine kadar kurutulmalıdır. Örneğin, ağaç malzeme rutubeti bahçe mobilyası ve dış cephe doğramalarında %12–15, soba ile ısıtılan ortamda % 10–12, kalorifer ile ısıtılan yerlerde ise % 8–10 olmalıdır.

5.1. Kurutmayı Etkileyen Faktörler

5.1.1. Ağaç Malzeme Özellikleri

Odun içerisinde tutulan, su yalnız taze halde biçilmiş kerestenin her tarafında aynı miktardadır. Kuruma önce kereste yüzeylerinden başlar ve iç kısımlara doğru yavaş ilerler. Rutubet akışı rutubeti yüksek olan kısımdan daha kuru olan kısımlara doğrudur.

Biri sıcak diğeri soğuk iki levha arasına yerleştirilen ve rutubeti LDN üstünde olan kereste rutubet akışı sıcak levhadan soğuk levhaya doğru olur. Buna göre kuruma sırasında odunda oluşacak sıcaklık eğimi rutubet akışını etkiler.

Odunun yoğunluğunu arttıkça kuruması güçleşir. Öz ışınları teknik bakımdan direnci azaltıcı, radyal yönde yarılma kabiliyetini ve kuruma sırasında çatlamayı arttırıcı etki yapar. Buna karşılık radyal yönde su hareketini arttırdığından, bu yönde kuruma hızı teğet yönden %17–25 daha fazladır. Kuruma sırasında buharlaşma kalınlık yönünde ve geniş yüzeylerde meydana geldiğinden teğet yönde biçilen kereste radyal yönde biçilenden daha çabuk kurur.

Diri odun çoğunlukla iç odundan daha rutubetlidir. Öz odunda lümenlerde tül oluşumu, hücre çeperlerinin öz odun maddeleri ile dolması ve geçit maddeleri ile dolması ve geçit aspirasyonu sıvı akışını engellediğinden iç odun diri odundan daha yavaş kurur (Stanish, 1986).