Sertlik Ölçme Sonuçları

A firmasına ait A-1 ve A-2 dar ve kazayağı uç demirlerine ait SAE 5140 ve SAE 1030 malzemelerin sertlik ölçüm değerleri Çizelge 4.12’de verilmiştir.

Çizelge 4.12. A firmasının dar ve kazayağı uç demirlerine ait SAE 5140 ve SAE 1030 malzemelerinin sertlik ölçüm değerleri

A-2 HRC HRB HB HV 1 - 81,2 135 143 2 - 82,1 138 146 3 - 80 130 137 4 - 84,1 155 163 5 - 82 137 145 ort - 81,88 139 146,8 std - 1,499 9,46 9,706 %cv - 1,831 6,806 6,611

A-1 dar uç demiri A-2 kazayağı uç demiri

4 farklı firmanın dar ve kazayağı uç demirlerine göre Rockwell, Brinell ve Vickers ölçümleri A firması için incelendiğinde Çizelge 4.12’de verildiği gibi, deneme sonuçlarına göre A firmasına ait A-1 dar uç demiri tiplerine ait sertlik ölçüm değerleri 29,8 HRC ile 33,8 HRC arasında bulunmuşken; A firmasına ait A-2 kazayağı uç demir tipi için yapılan ölçümlerde 21 HRC’in altında sonuçlar ölçüldüğünden standartlar gereği ölçümler HRB değerleri ile verilmiş olup Rockwell B cinsinden sertlik değerleri A-2 kazayağı uç demiri için 80-84,1 HRB arasında bulunmuştur.

Brinell sertlik ölçüm değerleri A-1 dar uç demiri için 284-317 HB arasında; A-2 kazayağı uç demiri için ise 130-155 HB arasında bulunmuştur. HV Vickers sertlik

A-1 HRC HRB HB HV 1 29,8 - 284 299 2 33,1 - 311 327 3 29,9 - 285 300 4 33,1 - 311 327 5 33,8 - 317 334 ort 31,9 - 301,6 317,4 std 1,93 - 15,81 16,59 %cv 6,04 - 5,24 5,228

değerleri ise A-1 dar uç demiri için 299-334 HV arasında; A-2 kazayağı uç demiri için ise 137-163 HV değerlerinde bulunmuştur.

A firmasına ait A-1 dar uç demiri ile A-2 kazayağı uç demirlerinin her ikisi de sertlik ölçüm değerleri açısından TS 2384’e göre uç demirleri için en az olması gereken 49 HRC değerinden daha düşük bulunarak standart değerlerin altında kalmıştır.

B firmasına ait B-1 ve B-2 dar ve kazayağı uç demirlerine ait C35 ve C60 malzemelerin sertlik ölçüm değerleri Çizelge 4.13’de verilmiştir.

Çizelge 4.13. B firmasının dar ve kazayağı uç demirlerine ait C35 ve C60 malzemelerinin sertlik ölçüm değerleri

Dar

Çizelge 4.13’deki deneme sonuçlarına göre B firmasına B-1 dar uç demiri ve B-2 kazayağı uç demirlerine ait sertlik ölçüm değerleri 21 HRC’in altında sonuçlar vermiş olup, ölçümler HRB cinsinden verilip, sertlik değerleri B-1 dar uç demiri ve B-2 kazayağı uç demirlerine ait sertlik ölçüm değerleri sırasıyla 85,2-88,7 HRB ile 88,5- 90,6 değerleri arasında bulunmuştur.

B firmasına B-1 dar uç demiri ve B-2 kazayağı uç demirlerine ait sertlik ölçüm değerleri Brinell sertlik değerleri cinsinden B-1 dar uç demiri için 159-170 HB arasında; B-2 kazayağı uç demiri için ise 167-178 HB arasında bulunmuştur. HV Vickers sertlik değerleri ise B-1 dar uç demiri için 159-167 HV arasında; B-2 kazayağı uç demiri için ise 176-188 HV değerlerinde bulunmuştur.

B-1 HRC HRB HB HV 1 - 86,2 162 171 2 - 88,7 170 179 3 - 86,2 162 171 4 - 87,8 167 176 5 - 85,2 159 168 ort - 86,82 164 173 std - 1,404 64,93 68,61 %cv - 1,617 39,59 39,66 B-2 HRC HRB HB HV 1 - 90,6 178 188 2 - 87,7 167 176 3 - 88,5 169 178 4 - 90,6 178 188 5 - 89,4 173 182 ort - 89,36 173 182,4 std - 35,75 68 71,94 %cv - 40,01 39,31 39,44

B firmasına ait B-1 kültivatör dar uç demiri ile B-2 kazayağı uç demiri sertlik ölçümleri, 21 HRC’in altında sonuçlar vermiş olup, TS 2384’e göre uç demirleri için en az olması gereken 49 HRC değerinden daha düşük bulunarak standart değerlerinin altında bulunmuştur.

C firmasına ait C-1 ve C-2 dar ve kazayağı uç demirlerine ait SAE 5140 ve C30 malzemelerin sertlik ölçüm değerleri Çizelge 4.14’de verilmiştir.

Çizelge 4.14. C firmasının dar ve kazayağı uç demirlerine ait SAE 5140 ve C30 malzemelerinin sertlik ölçüm değerleri

Çizelge 4.14 incelendiğinde, sertlik ölçüm sonuçlarına göre C firmasına ait C-1 dar uç demiri tiplerine ait sertlik ölçüm değerleri 29,9 HRC ile 33,7 HRC arasında bulunmuşken; C firmasına ait C-2 kazayağı uç demir tipi için yapılan ölçümlerde 21 HRC’in altında ölçüm sonuçları verdiği için ölçümler HRB değerleri ile verilmiştir. Buna göre Rockwell B cinsinden sertlik değerleri C-2 kazayağı uç demiri için 80,4-83,8 HRB arasında bulunmuştur.

C firmasına ait kültivatör uç demirlerinin Brinell sertlik ölçüm değerleri C-1 kazayağı uç demiri için 285-316 HB arasında; C-2 kazayağı uç demiri için ise 131-154 HB arasında bulunmuştur. C firmasına ait HV Vickers sertlik değerleri C-1 dar uç demiri için 300-333 HV arasında; C-2 kazayağı uç demiri için ise 144-162 HV değerleri arasında bulunmuştur. C-1 HRC HRB HB HV 1 30,1 - 286 301 2 32,7 - 307 323 3 29,9 - 285 300 4 33,1 - 311 327 5 33,7 - 316 333 ort 31,9 - 301 316,8 std 1,77 - 107,5 114 %cv 5,55 - 35,72 35,97 C-2 HRC HRB HB HV 1 - 82,2 138 146 2 - 80,4 131 149 3 - 83,8 154 162 4 - 81,7 136 144 5 - 82 137 145 ort - 82,02 139,2 149,2 std - 17,19 41,52 45,3 %cv - 20,95 29,83 30,36

C firmasına ait C-1 dar uç demiri ile C-2 kazayağı uç demirlerinin her ikisi de sertlik ölçüm değerleri açısından TS 2384’e göre uç demirleri için en az olması gereken 49 HRC değerinden daha düşük bulunarak standart değerlerin altında kalmıştır.

D firmasına ait D-1 ve D-2 dar ve kazayağı uç demirlerine ait SAE 1050 ve C10 malzemelerin sertlik ölçüm değerleri Çizelge 4.15’de gösterilmiştir.

Çizelge 4.15. D firmasının dar ve kazayağı uç demirlerine ait SAE 1050 ve C10 malzemelerinin sertlik ölçüm değerleri

Çizelge 4.15 incelendiğinde, denemeye alınan D firmasına ait kültivatör dar ve kazayağı uç demirlerinin D-1 dar uç demirine ait HRC sertlik değerleri 28,4-30,2 HRC arasında bulunurken; D-2 kazayağı uç demirlerine ait sertlik ölçüm değerleri 21 HRC’in altında sonuçlar vermiştir. D-2 kazayağı uç demirine ait Rockwell B sertlik ölçüm HRB cinsinden verilip, sertlik değerleri 72,2-73,7 HRB değerleri arasında bulunmuştur.

D firmasına D-1 dar uç demiri ve D-2 kazayağı uç demirlerine ait sertlik ölçüm değerleri Brinell sertlik değerleri cinsinden D-1 dar uç demiri için 275-280 HB arasında; B-2 kazayağı uç demiri için ise 115-119 HB arasında bulunmuştur. HV Vickers sertlik değerleri ise D-1 dar uç demiri için 289-301 HV arasında; D-2 kazayağı uç demiri için ise 122-126 HV değerleri arasında bulunmuştur.

D firmasına ait D-2 kazayağı uç demiri sertlik ölçümleri, 21 HRC’in altında sonuçlar vermiş olup, dar ve kazayağı her iki uç demiri için sertlik değerleri TS 2384’e göre uç

D-1 HRC HRB HB HV 1 29,1 - 279 293 2 30,2 - 286 301 3 29,4 - 282 297 4 28,4 - 275 289 5 28,5 - 276 290 ort 29,1 - 279,6 294 std 9,64 - 99,65 105,4 %cv 33,1 - 35,64 35,86 D-2 HRC HRB HB HV 1 - 72,2 115 122 2 - 73,2 118 125 3 - 73,7 119 126 4 - 72,7 117 124 5 - 72,6 117 124 ort - 72,88 117,2 124,2 std - 21,21 35,7 38,33 %cv - 29,1 30,46 30,86

demirleri için en az olması gereken 49 HRC değerinden daha düşük bulunarak standart değerlerinin altında bulunmuştur.

Denemeye alınan 4 farklı firmaya ait kültivatör dar ve kazayağı uç demirlerinin sertlik değerlerinin topluca gösterimi Şekil 4.3’de verilmiştir.

Şekil 4.2. Denemeye alınan 4 farklı firmaya ait kültivatör dar ve kazayağı uç demirlerinin ortalama sertlik değerleri

Şekil 4.2 incelendiğinde, firmalara ait kültivatör dar ve kazayağı uç demirleri içerisinde ölçülebilen HRC sertlik değerleri A-1, C-1 ve D-1’de daha yüksek, HB sertlik değeri A-1 ve C-1’de daha yüksek, HV sertlik değeri de yine A-1 ve C-1’de diğer uç demirlerine göre daha yüksek değer vermiştir.

Babacan (1995), pulluk uç demirlerinin sertliklerini 1 ve 6 nolu parçalarında 21 HRC’nin sertlik değerlerinin altında bulurken, 2, 3, 4 ve 5 nolu parçalarında sertlik değerlerini 21,4 HRC ile 31,2 aralarında değişen oranlarda bulmuştur. Bu deneme sonuçlarına göre sertlik değerlerinin TS 1137’ye göre kulaklı pulluk uç demirlerinin sertleştirilmiş bölgesindeki sertliği 48-54 HRC ve 400-600 HB ve sertleştirilmemiş bölgesinde ise 225-300 HB sertlik değerinde olması istenmektedir. Bu değerlere göre denenen uç demirlerine ait malzemelerin sertlik değerlerinin daha düşük oranda bulunduğu ve pulluk demirlerinin hiç birisinin TS standardına uygun bulmadığını belirlemiştir. 0 50 100 150 200 250 300 350 400 A-1 B-1 C-1 D-1 A-2 B-2 C-2 D-2

Kültüvatör uç demirleri

S er tli k de ğe ri HRC HRB HB HV

Bayhan (1996), çizel ve kültivatör uç demirleri sertlik ölçümü değerlerinin içerisinde en yüksek sertlik değerinin 287 HB (yaklaşık 30 HRC) bulmuştur. Ancak bu sertlik değerinin de TS 2384’e göre kültivatör uç demirleri için olması gereken sertlik değeri olan 49 HRC ve çizel uç demirlerinde olması gereken 40 RSD-C değerine göre daha düşük olduğu, incelediği çizel ve kültivatör uç demirlerinin sertlik açısından istenen standartlarda olmadığı görülmüştür.

Cengiz (2004), kültivatör dar uç demirlerinin sertlik ölçüm değerlerinin; 1 firma için 54 HRC; 1 firma için 43,2 HRC; diğer 3 firma için 131,5 HB ile 265 HB değerleri arasında bulmuş ve kültivatörlerin yalnızca bir tanesinin sertlik değerinin 54 HRC sertlik değerinde olduğu ve bu malzemeye sahip kültivatör uç demiri malzemesinin TS 2384’de kültivatör için verilen standart değerlerinin üstünde uygun olduğunu belirtmiştir. Aynı araştırmacının çizel uç demirleri için yaptığı sertlik ölçümlerinde sertlik ölçüm değerlerini 1 firma için 23 HRC; diğer 4 firma için 128 HB ile 145 HB arasında değerler gösterdiğini açıklayarak, çizel uç demiri için kullanılan malzemelerden hiç birinin TS 2384’de verilen çizel uç demirleri için verilen 40 HRC değerini bulamadığını ve çizel uç demiri malzemelerinin sertlik değerlerinin TS’ye uygun olmadığını belirtmiştir.

Hasdemir (2003), çalışmasında freze uç demirlerinin farklı ısıl işlemlerde sertlik değerleri için 1. ısıl işlem geçirmiş 4 farklı malzemenin sertlik değerlerini 49 HRC ile 57 HRC arasında bulurken, aynı malzemelere 2. kez ısıl işlem uyguladığında 31 HRC ile 34 HRC arasında sonuçlar gözlenmiş, aynı malzemeye 2. kez ısıl işlem uygulamasının 1. ısıl işlem uygulamasına göre daha düşük sertlik sonuçları vermiştir.

Yapılan bu çalışmada, 4 farklı firmaya ait kültivatör dar ve kazayağı uç demirleri içerisinde A-1, C-1, D-1 nolu denemeye alınan kültivatör dar uç demirlerinin sertlik değerleri A-2, B-2, C-2, D-2 nolu denemeye alınan kazayağı uç demirleriyle B-1 firmasına ait dar uç demirlerinden daha yüksek bulunmuştur. A-1, C-1, D-1 nolu denemeye alınan kültivatör dar uç demirlerinin sertlik değerleri ortalama değer olarak sırasıyla 31,9 HRC, 31,9 HRC ve 29,1 HRC değerlerinde bulunmuştur. A-2, B-2, C-2, D-2 nolu denemeye alınan kazayağı uç demirlerinin sertlik değerleri ile B-1 firmasına

ait dar uç demirinin sertlik değerleri 21 HRC değerinin altında çıkmış, bu uç demirlerine ait değerler için HRB sertlik değerleri ortalama olarak 81,88 HRB, 89,36, 82,02, 72,88 ile B-1 dar uç demiri için 86,82 HRB sertlik ölçüm değerleri bulunmuştur. Ancak, kültivatörlere ait standartlara göre uç demirlerinin (TS 2384’e göre) sertlik değerlerinin RSD-C değerinin en az 49 olması istenmektedir. Bu bağlamda, kültivatör uç demirlerine ait dar ve kazayağı uç demirlerinin hepsi standartlarda belirtilen değerin altında bulunmuştur.

A-2, B-2, C-2 ve D-2 firmalarına ait kazayağı uç demirlerinin tümünün sertlik değerleri 21 HRC değerinden düşük bulunmuş, kazayağı uç demirlerine ait sertlik değerleri Çizelge 4.12, 4.13, 4.14, 4.15’de de görüleceği gibi HRC sertlik değeri için herhangi bir rakamsal değer verilememiştir. 21 HRC sertlik değerlerinin altındaki veriler standart sertlik ölçüm veri tablosunda yer almayıp yerine HRB değerleri verilmektedir.