Kimyasal Analiz Sonuçları

Toprak işleme alet ve ekipmanlarında kullanılan uç demirleri pulluk ve kültivatör için sırasıyla TS 1137 ve TS 2384’e göre kullanılacak malzemeler ıslah çelikleri ve yay çelikleridir. Islah çelikleri ve yay çeliklerine ait standartlar sırasıyla TS 2525 ve TS 2288 standartlarıdır. Bu kapsamda ıslah çelikleri ve yay çeliklerine ait standartlara göre malzemelerin kimyasal bileşimleri sırasıyla Çizelge 4.1 ve 4.2’de verilmiştir.

Çizelge 4.1. Islah çeliklerinin kimyasal analiz sonuçları (Anonim, 1977)

Kısa gösterimi Malzeme no C Si Mn P max S max Cr Mo Ni V C45 1,0503 0,42-0,50 0,15-0,35 0,50-0,80 0,045 0,045 - - - - C55 1,0535 0,52-0,60 0,15-0,35 0,60-0,90 0,045 0,045 - - - - C60 1,0601 0,57-0,65 0,15-0,35 0,60-0,91 0,045 0,045 - - - - Çizelge 4.2. Yay çeliklerinin kimyasal analiz sonuçları (Anonim, 1976)

Kısa

gösterimi Malzeme no C Si Mn P max S max Cr Mo Ni V

38 Si 6 - 0,35-0,42 1,4-1,6 0,50-0,80 0,05 0,05 - - - - 38 Si 7 1,0970 0,35-0,42 1,5-1,8 0,50-0,80 0,045 0,045 - - - - 46 Si 7 - 0,42-0,50 1,5-1,8 0,50-0,80 0,05 0,05 - - - - 51 Si 7 1,0903 0,48-0,50 1,5-1,8 0,50-0,80 0,05 0,05 - - - - 55 Si 7 - 0,52-0,60 1,5-1,8 0,70-1,0 0,05 0,05 - - - - 65 Si 7 - 0,60-0,68 1,5-1,8 0,70-1,0 0,05 0,05 - - - - Araştırmada denemeye alınan A firmasına ait kültivatör uç demirlerinin kimyasal analiz testinin sonuçları Çizelge 4.3 ve 4.4’de verilmiştir.

Çizelge 4.3. A-1 firmasına ait kültivatör dar uç demirine ait kimyasal analiz sonuçları

A-1 KİMYASAL ANALİZ SONUÇLARI

Fe C Si Mn P S Mg Cr Ni Mo Cu V W 1 96,557 0,446 0,187 0,95 0,051 0,051 0,0039 1,195 0,16 0,001 0,33 0,014 0,057 2 96,415 0,438 0,168 0,96 0,059 0,060 0,0034 1,214 0,195 0,001 0,398 0,015 0,071 3 96,459 0,445 0,203 0,98 0,055 0,056 0,0041 1,232 0,161 0,0009 0,33 0,016 0,059 ort 96,477 0,443 0,186 0,96 0,055 0,056 0,0038 1,214 0,172 0,001 0,353 0,015 0,062 std 0,073 0,004 0,02 0,02 0,004 0,005 0,0004 0,019 0,02 3,0 e-05 0,039 0,001 0,008 cv 0,076 0,984 9,42 1,66 7,27 8,1 9,488 1,524 11,58 2,997 11,13 6,667 12,15

ort: ortalama; std: standart sapma cv: % varyasyon katsayısı

Deneme sonuçlarımıza göre Çizelge 4.3 incelendiğinde A firmasına ait A-1 dar uç demiri malzemesinin kimyasal analiz sonuçlarına göre; %C oranları %0,438–0,446; %Si oranı %0,168–0,203; %P oranı %0,051–0,059; %S oranı %0,051–0,060; %Mn oranı %0,95–0,98; %Ni oranı %0,16–0,19; %Cr oranı ise %1,19–1,23; %Mo oranı %0,0009–0,0010 ile %Cu oranı ise %0,33–0,40 olarak bulunmuştur. Ek 2 ve Ek 3’de farklı çelik malzemelerin kimyasal analiz tablosundaki elementlerin yüzde oranlarıyla karşılaştırıldığında bulduğumuz değerlere en yakın olan değerler; %C oranı %0,38-0,45; %Si oranı %0,15-0,40; Mn oranı %0,50-0,80; %P oranı %0,0-0,45; %S oranı %0,0-0,45 ve %Cr oranı %0,90-1,20 olarak elde edilmiştir. Buna göre, Ek 2 ve Ek 3’de verilen elementlerin yüzde oranlarına göre, A firmasına ait A-1 kültivatör dar uç demiri malzemesinin SAE 5140 – DIN 41 Cr 4 ıslah çeliği olduğu belirlenmiştir.

Çizelge 4.4. A-2 firmasına ait kültivatör kazayağı uç demirine ait kimyasal analiz

.sonuçları

A-2 KİMYASAL ANALİZ SONUÇLARI

Fe C Si Mn P S Mg Cr Ni Mo Cu V W

1 97,401 0,27 0,267 1,53 0,043 0,023 0,0033 0,184 0,130 0,0009 0,043 0,02 0,087

2 97,363 0,262 0,277 1,55 0,044 0,023 0,0034 0,187 0,134 0,001 0,043 0,021 0,09

3 97,285 0,276 0,288 1,59 0,045 0,023 0,0034 0,191 0,135 0,001 0,045 0,021 0,097

ort 97,359 0,269 0,277 1,56 0,044 0,023 0,0034 0,187 0,133 0,001 0,044 0,0207 0,091

std 0,059 0,007 0,011 0,03 0,001 4,0e-18 6,0e-05 0,004 0,003 3,0e-05 0,001 0,0006 0,005

cv 0,061 2,608 3,787 2,01 2,27 2,0e-14 1,715 1,875 1,989 3,158 2,644 2,794 5,619

ort: ortalama; std: standart sapma cv: % varyasyon katsayısı

A firmasına ait A-2 kazayağı uç demiri malzemesinin kimyasal analiz sonuçlarına göre; %C oranları %0,26–0,28; %Si oranı %0,27–0,29; %P oranı %0,043–0,045; %S oranı

%0,023; %Mn oranı %1,530–1,59; %Ni oranı %0,130–0,135; %Cr oranı ise %0,18– 0,19; %Mo oranı %0,0009–0,0010 ile %Cu oranı ise %0,43–0,45 olarak bulunmuştur.

Bu oranlar Ek 2 ve Ek 3’de verilen farklı çelik malzemelerin kimyasal analiz tablosundaki içyapıdaki elementlerin yüzde oranları dikkate alındığında denemede bulunan değerlere en yakın olan değerler %C oranı %0,27-0,34; %Si oranı %0,15-0,35; Mn oranı %0,50-0,80; %P oranı %0,0-0,45; %S oranı %0,0-0,45 ve %Cr oranı %0,0- 0,40 olarak belirlenmiştir. Ek 2 ve Ek 3’deki yüzde oranlarına göre A firmasının A-2 kazayağı uç demiri malzemelerinin SAE 1030-DIN C30 ıslah çeliği olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.4).

Denemeye alınan B firmasına ait kültivatör uç demirlerinin kimyasal analiz testinin sonuçları Çizelge 4.5 ve 4.6’da verilmiştir.

Çizelge 4.5. B-1 firmasına ait kültivatör dar uç demirine ait kimyasal analiz sonuçları

B-1 KİMYASAL ANALİZ SONUÇLARI

Fe C Si Mn P S Mg Cr Ni Mo Cu V W 1 98,241 0,30 0,124 0,69 0,029 0,038 0,0028 0,082 0,147 0,015 0,284 0,006 0,039 2 98,172 0,35 0,128 0,70 0,03 0,039 0,0029 0,084 0,147 0,014 0,283 0,006 0,041 3 98,156 0,34 0,13 0,71 0,031 0,040 0,0030 0,085 0,150 0,015 0,286 0,006 0,048 ort 98,190 0,33 0,127 0,70 0,03 0,039 0,0029 0,084 0,148 0,0147 0,284 0,006 0,043 std 0,045 0,03 0,003 0,01 0,001 0,001 0,0001 0,002 0,002 0,0006 0,002 1,0e-18 _0,005 cv 0,046 8,15 2,399 1,43 3,33 2,564 3,4483 1,826 1,17 3,937 0,537 2,0e-14 11,08

ort: ortalama; std: standart sapma cv: % varyasyon katsayısı

Çizelge 4.5 incelendiğinde; B firmasına ait dar uç demiri malzemesinin kimyasal analiz sonuçlarına göre; %C oranları %0,30–0,35; %Si oranı %0,12–0,13; %P oranı %0,029– 0,031; %S oranı %0,038-0,040; %Mn oranı %0,69–0,71; %Ni oranı %0,147–0,150; %Cr oranı ise %0,082–0,085; %Mo oranı %0,014- 0,015 ile %Cu oranı ise %0,28–0,29 olarak bulunmuştur.

Ek 2 ve Ek 3’de verilen çelik malzemelerin kimyasal analiz tablosundaki elementlerin yüzde oranlarıyla karşılaştırıldığında bulduğumuz değerlere en yakın değerler SAE 1035 – C35 ıslah çeliğinde görülmüştür.

Çizelge 4.6. B-2 firmasına ait kültivatör dar uç demirine ait kimyasal analiz sonuçları

B-2 KİMYASAL ANALİZ SONUÇLARI

Fe C Si Mn P S Mg Cr Ni Mo Cu V W 1 98,28 0,58 0,166 0,70 0,023 0,022 0,0027 0,039 0,081 0,0009 0,054 0,009 0,048 2 98,24 0,587 0,17 0,71 0,025 0,022 0,0028 0,041 0,087 0,001 0,055 0,01 0,048 3 98,20 0,591 0,178 0,73 0,025 0,023 0,0028 0,043 0,089 0,001 0,056 0,01 0,051 ort 98,24 0,586 0,171 0,71 0,024 0,022 0,0028 0,041 0,086 0,001 0,055 0,0097 0,049 std 0,037 0,006 0,006 0,01 0,001 6,0 e-04 6,0 e-05 0,002 0,004 2,0 e-05 0,001 0,0006 0,002 cv 0,037 0,95 3,57 2,05 4,745 2,59 2,09 4,88 4,86 2,161 1,82 5,973 3,54

ort: ortalama; std: standart sapma cv: % varyasyon katsayısı

Çizelge 4.6’da, B-2 firmasına ait kazayağı uç demirinin kimyasal analiz sonuçlarına bakıldığında en yakın değerler, Ek 2 ve Ek 3’deki çelik malzemelerin kimyasal analiz tablosundaki yüzde oranları %C için %0,58-0,66; %Si için %0,15-0,35 ve Mn için %0,50-0,80 olarak gözlenmiştir. Ek 2 ve Ek 3’deki çelik malzemelerin kimyasal analiz tablosundaki içyapı elementlerinin yüzde oranları dikkate alındığında, B firmasının B-2 tipi kazayağı uç demirinin SAE 1060 – DIN C60 ıslah çeliği olduğu belirlenmiştir.

Denemeye alınan C firmasına ait kültivatör uç demirlerinin kimyasal analiz testinin sonuçları Çizelge 4.7 ve 4.8’de verilmiştir.

Çizelge 4.7. C-1 firmasına ait kültivatör dar uç demirine ait kimyasal analiz sonuçları

C-1 KİMYASAL ANALİZ SONUÇLARI

Fe C Si Mn P S Mg Cr Ni Mo Cu V W 1 96,559 0,436 0,177 0,94 0,051 0,054 0,0041 1,205 0,163 0,001 0,332 0,012 0,063 2 96,442 0,448 0,178 0,96 0,054 0,063 0,0034 1,209 0,186 0,001 0,376 0,015 0,068 3 96,494 0,435 0,193 0,97 0,057 0,058 0,0041 1,221 0,161 0,001 0,33 0,014 0,061 ort 96,498 0,44 0,183 0,96 0,054 0,058 0,0039 1,212 0,17 0,001 0,346 0,014 0,064 std 0,059 0,007 0,009 0,01 0,003 0,005 0,0004 0,008 0,014 1,0 e-05 0,026 0,002 0,004 cv 0,061 1,645 4,907 1,46 5,556 7,73 10,45 0,687 8,17 1,020 7,51 11,18 5,63

ort: ortalama; std: standart sapma cv: % varyasyon katsayısı

Çizelge 4.7’ye bakıldığında C firmasına ait dar uç demiri malzemesinin kimyasal analiz sonuçları; %C oranları %0,435 – 0,448; %Mn oranı %0,94–0,97; %Ni oranı %0,161– 0,186; %Cr oranı ise %1,205–1,221 olarak bulunmuştur. Ek 2 ve Ek 3’de verilen değerlere göre çelik malzemelerin kimyasal analiz tablosundan karşılaştırdığımızda

bulduğumuz değerlere en yakın görülen değerler içerisinde %Cr oranının %0,90-1,20 olarak diğer uç demiri malzemelerinden daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Ek-2 ve Ek- 3’deki diğer elementlerin dışında Cr yüzde oranları dikkate alınarak C firmasının C-1 tipi dar uç demiri malzeme tipinin SAE 5140- DIN 41 Cr 4 ıslah çeliği olduğu görülmektedir.

Çizelge 4.8. C-2 firmasına ait kültivatör dar uç demirine ait kimyasal analiz sonuçları

C-2 KİMYASAL ANALİZ SONUÇLARI

Fe C Si Mn P S Mg Cr Ni Mo Cu V W 1 97,38 0,267 0,267 1,53 0,044 0,023 0,0033 0,188 0,135 0,001 0,043 0,022 0,095 2 97,338 0,273 0,287 1,56 0,044 0,023 0,0034 0,183 0,134 0,001 0,044 0,021 0,089 3 97,37 0,264 0,268 1,55 0,043 0,023 0,0034 0,181 0,134 0,001 0,045 0,022 0,097 ort 97,362 0,268 0,274 1,55 0,044 0,023 0,0034 0,184 0,134 0,001 0,044 0,0217 0,094 Std 0,022 0,005 0,011 0,01 6,0e-04 4.0 e-18 6,0 e-05 0,004 6,0 e-04 1,0 e-05 0,001 0,0006 0,004 Cv 0,0226 1,71 4,113 0,91 1,322 2,0e-14 1,7149 1,96 0,43 1,0309 2,273 2,6647 4,445

ort: ortalama; std: standart sapma cv: % varyasyon katsayısı

Çizelge 4.8 incelendiğinde incelemesini yaptığımız C firmasına ait kazayağı uç demiri malzemesinin kimyasal analiz sonuçlar verilmiştir. Ek 2 ve Ek 3’de verilen değerlere göre çelik malzemelerin kimyasal analiz tablosundaki içyapı elementlerinin yüzde oranlarıyla karşılaştırıldığında C firmasının kazayağı uç demiri malzemesinin SAE 1030 ıslah çeliği olduğu belirlenmiştir.

Denemeye alınan D firmasına ait kültivatör uç demirlerinin kimyasal analiz testinin sonuçları Çizelge 4.9 ve 4.10’da verilmiştir.

Çizelge 4.9. D-1 firmasına ait kültivatör dar uç demirine ait kimyasal analiz sonuçları

D-1 KİMYASAL ANALİZ SONUÇLARI

Fe C Si Mn P S Mg Cr Ni Mo Cu V W 1 97,627 0,498 0,195 0,70 0,020 0,019 0,0031 0,777 0,057 0,001 0,072 0,017 0,016 2 97,556 0,525 0,181 0,71 0,025 0,020 0,0029 0,79 0,07 0,001 0,078 0,018 0,022 3 97,552 0,519 0,188 0,72 0,022 0,019 0,0031 0,794 0,068 0,001 0,077 0,018 0,022 ort 97,578 0,514 0,188 0,71 0,022 0,019 0,003 0,787 0,065 0,001 0,076 0,0177 0,02 std 0,042 0,014 0,007 0,01 0,003 6,0e-04 0,0001 0,009 0,007 1,0e-05 0,003 0,0006 0,003 cv 0,043 2,76 3,72 1,37 11,27 2,97 3,81 1,13 10,77 1,020 4,25 3,27 17,32

Çizelge 4.9’daki deneme sonuçlarımıza göre; D firmasına ait dar uç demiri malzemesinin kimyasal analiz sonuçlarına göre; %C oranları %0,50–0,53; %Si oranı %0,16–0,18; %P oranı %0,020–0,025; %S oranı %0,019-0,020; %Mn oranı %0,70– 0,72; %Ni oranı %0,048–0,060; %Cr oranı %0,77–0,80; %Mo oranı %0,001; ile %Cu oranı ise %0,072–0,078 olarak bulunmuştur. Ek 2 ve Ek 3’deki farklı çelik malzemelerin kimyasal analiz tablosundaki içyapıdaki elementlerin yüzde oranlarıyla karşılaştırıldığında D firmasına ait bulunan değerlere en yakın değerler %C oranı %0,47-0,55; %Si oranı %0,15-0,35; Mn oranı %0,60-0,90; %P oranı %0,0-0,45; %S oranı %0,0-0,45 ve %Cr oranı %0,0-0,40 olarak görülmüştür. Farklı çelik malzemelerin kimyasal analiz tablosundaki içyapı elementlerinin yüzde oranlarını gösteren Ek 2 ve Ek 3’deki tablo sonuçlarına göre D firmasının D-1 tipi kazayağı uç demiri malzemesi tipinin SAE 1050- DIN C50 ıslah çeliği olduğu belirlenmiştir.

Çizelge 4.10. D-2 firmasına ait kültivatör dar uç demirine ait kimyasal analiz sonuçları

D-2 KİMYASAL ANALİZ SONUÇLARI

Fe C Si Mn P S Mg Cr Ni Mo Cu V W 1 98,888 0,108 0,184 0,63 0,023 0,024 0,003 0,041 0,048 0,001 0,019 0,005 0,027 2 98,892 0,123 0,16 0,62 0,025 0,026 0,0026 0,033 0,060 0,001 0,020 0,004 0,03 3 98,871 0,116 0,168 0,64 0,025 0,026 0,0028 0,036 0,059 0,001 0,021 0,005 0,032 ort 98,884 0,116 0,171 0,63 0,024 0,025 0,0028 0,037 0,056 0,001 0,02 0,0047 0,03 std 0,011 0,008 0,012 0,01 0,001 0,001 0,0002 0,004 0,007 2,0e-05 0,001 0,0006 0,003 cv 0,011 6,49 7,16 1,12 4,75 4,56 7,143 11,02 11,96 2,153 5,0 12,37 8,48

ort: ortalama; std: standart sapma cv: % varyasyon katsayısı

Çizelge 4.10’daki deneme sonuçlarına göre; D firmasına ait kazayağı uç demiri malzemesinin kimyasal analiz sonuçları; %C oranları %0,10–0,12; %Si oranı %0,16– 0,18; %P oranı %0,023–0,025; %S oranı %0,024-0,026; %Mn oranı %0,62–0,64; %Ni oranı %0,048–0,060; %Cr oranı %0,033–0,041; %Mo oranı %0,001; ile %Cu oranı ise %0,019–0,021 olarak bulunmuştur. Ek 2 ve Ek 3’de, D-2 kazayağı uç demiri malzemesinin kimyasal analiz sonuçlarına en uygun değerler için %C oranı %0,07-0,14; %Si oranı %0,,0-0,40; Mn oranı %0,30-0,60; %P oranı %0,0-0,45; %S oranı %0,0-0,45 %Cr oranı %0,0-0,40 %Ni oranı %0,0-0,40 ve %Mo oranı %0,0-0,10 olarak görülmektedir. Buna göre D firmasının D-2 tipi kazayağı uç demiri malzemesi tipinin SAE 1010 – DIN C10 sementasyon çeliği olduğu belirlenmiştir.

Genel olarak denemeye alınan 4 farklı firmanın kültivatör dar uç demirlerine ait %C oranları %0,33 ile %0,51 arasında değişirken; kazayağı uç demirlerinde ise %C oranları %0,12 ile %0,59 arasında değişmiştir. B firmasına ait uç demirleri dar uç demirinde diğer firmalarla karşılaştırıldığında en küçük %C oranı gözlenirken; kazayağı tipi uç demirlerinde ise en yüksek %C oranına sahiptir. D firması ise dar uç demirlerinde %C oranı en yüksek bulunurken; aynı firmanın kazayağı uç demiri ise en düşük %C oranına sahip olduğu bulunmuştur.

4 farklı firmaya ait kültivatör uç demirlerinde %Si oranı %0,127-0,277; % Mn oranı %0,71-1,56 arasında bulunurken tüm kültivatör uç demirlerine ait %P ve S oranları ise sırasıyla 0,024-0,055 ve %0,022-0,058 arasında bulunmuştur. Çeliğe sertlik kazandıran %Cr ve %Ni oranları firmalara ait kültivatör uç demirlerinde sırasıyla; 0,041-1,214 ve 0,086-0,172 arasında bulunmuştur.

Deneme sonucu kültivatör kazayağı ve dar uç demirlerinin kimyasal analiz sonuçlarına göre malzeme tipleri Çizelge 4.11’de verilmiştir.

Çizelge 4.11. Firmalar ve uç demiri malzemeleri

Firma Grup Kullanılan Malzeme Kullanıldığı Yer

A 1 SAE 5140 ıslah çeliği Dar uç demiri A 2 SAE 1030 ıslah çeliği Kazayağı uç demiri

B 1 C 35 ıslah çeliği Dar uç demiri

B 2 C 60 ıslah çeliği Kazayağı uç demiri

C 1 SAE 5140 ıslah çeliği Dar uç demiri

C 2 C 30 ıslah çeliği Kazayağı uç demiri

D 1 SAE 1050 ıslah çeliği Dar uç demiri D 2 C 10 semantasyon çeliği Kazayağı uç demiri

Denemeye alınan 4 farklı firmaya ait kültivatör dar ve kazayağı uç demirlerinin kimyasal analiz sonuçlarının C, Si, Mn, P ve S elementlerinin ortalama yüzde dağılımları Şekil 4.1’de verilmiştir.

Şekil 4.1. Firmalara ait kültivatör dar ve kazayağı uç demirlerinin kimyasal analiz sonuçlarına göre ortalama %C, %Si, %Mn, %P ve %S dağılımları

Şekil 4.1 incelendiğinde, firmalara ait kültivatör dar ve kazayağı uç demirleri içerisinde ölçülebilen %C oranı B-2 kazayağı uç demiri ve D-1 dar uç demirlerinde görülürken, %Si oranı en fazla A-2 ve C-2 kazayağı uç demirlerinde bulunmuştur. % Mn oranı yine %Si oranı gibi A-2 ve C-2’ uç demirlerinde en yüksek olduğu görülmekte olup, % P ve %S oranları ise, A-1 ve C-1 dar uç demirlerinde diğer uç demirlerine göre daha fazla olduğu görülmektedir.

Cengiz ve Arın (2005), 5 farklı firmaya ait kültivatör dar uç demirlerinin %Fe oranlarını %96,14 ile %99,17 arasında bulmuşlardır. %C oranlarını; %0,06 ile %0,56; %Si oranı %0,016 ile 1,70arasında değiştiğini bulmuştur. %P oranı %0,005 ile 0,024 arasında; %S oranı %0,006 – 0,030; %Mn oranı %0,50 – 1,28; %Ni oranı %0,038 – 0,168; %Cr oranı ise %0,003 – 0,392; %Mo oranı %0,007 – 0,048 ile %Cu oranı ise %0,017 – 0,349 arasında değişmiştir. Kimyasal analiz sonuçlarına göre kültivatör dar uç demirinin malzeme tiplerinin bir firma için SAE 1008 (düşük karbonlu çelik), 3 firma için SAE 1030 (düşük karbonlu çelik) ve bir firma içinde SAE 9260 (yay çeliği) olduğunu bulmuştur.

Arslan ve Aybek (2002), Kahramanmaraş’da üretimi yapılan toprak işleme aletlerine ait uç demirlerinin 7 farklı işletmeye ait 13 farklı uç demiri içerisinde 4 farklı kazayağı uç demirini kimyasal (spektral) analiz sonuçlarına göre %C oranlarını %0,437 ile %0,522;

0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 A-1 B-1 C-1 D-1 A-2 B-2 C-2 D-2

Kültüvatör uç demirleri

% o ra nı %C %Si %Mn %P %S

%Si oranı %0,069-0,244; %P oranı %0,12-0,14; %S oranı %0,021-0,022 ile %Mn oranı %0,67-0,76 olduğunu bulmuştur. Üç farklı firmaya ait keski tipi kültivatör uç demiri malzemesinin kimyasal analiz sonuçlarına göre %C oranı %0,49-0,69; %Si oranı %0,17-1,64; %P oranı %0,012–0,059; %S oranı %0,020–0,023 ile %Mn oranı %0,76– 1,10 arasında değiştiğini bulmuştur. 4 firmaya ait Lama tipi kültivatör uç demiri malzemesinin kimyasal analiz sonuçlarına göre %C oranı %0,379 -0,565; %Si oranı %0,22-1,08; %P oranı %0,016-0,021; %S oranı %0,021-0,022 ile %Mn oranı %0,79– 1,18 arasında bulmuştur.

Babacan (1995), Trakya bölgesinde üretimi yapılan 6 firmaya ait kulaklı pulluk uç demirlerinin malzemesinin kimyasal bileşimlerine göre malzemelerinden bir firmaya ait olanının St 42 genel yapı çeliği, bir firmaya ait uç demiri malzemesinin C 60 ıslah çeliği dört firmaya ait uç demiri malzemelerinin iki firmaya ait olanının 55 Si 7 diğerlerinin 51 Si 7 ve 65 Si 7 malzemelerinden oluştuğunu bulmuştur. St 42 malzemesine ait uç demirinin %C oranı %0,13; %Si oranı %0,25; %P oranı %0,011; %S oranı %0,006; %Mn oranı %1,23; %Ni oranı %0,02; %Cr oranı %0,014; %Mo oranı %0,001 ile %Cu oranı ise %0,015 olarak bulmuştur. C 60 malzemesine ait uç demirinin %C oranı %0,60; %Si oranı %0,23; %P oranı %0,027; %S oranı %0,039; %Mn oranı %0,76; %Ni oranı %0,12; %Cr oranı %0,011; %Mo oranı %0,013 ile %Cu oranı ise %0,26 olarak bulmuştur. 51 Si 7 malzemesine ait uç demirinin %C oranı %0,52; %Si oranı %1,22; %P oranı %0,023; %S oranı %0,018; %Mn oranı %0,97; %Ni oranı %0,06; %Cr oranı %0,087; %Mo oranı %0,075 ile %Cu oranı ise %0,16 olarak bulmuştur. 65 Si 7 malzemesine ait uç demirinin %C oranı %0,71; %Si oranı %1,41; %P oranı %0,025; %S oranı %0,016; %Mn oranı %0,80; %Ni oranı %0,13; %Cr oranı %0,29; %Mo oranı %0,03 ile %Cu oranı ise %0,19 olarak bulmuştur.

Bayhan (1996), Trakya bölgesinde çizel üreten 5 farklı firmaya ait lama tipi çizel uç demirlerinin kimyasal bileşimlerine göre malzemelerinin St 40 genel yapı çeliği ve 51 Si 7 yay çeliği malzemesinden oluştuğunu belirtmektedir. Dört farklı firmaya ait St 40 malzemeli uç demirindeki kimyasal analiz sonuçlarına göre; %C oranı %0,25-0,39; %Si oranı %0,19-0,40; %P oranı %0,014–0,025; %S oranı %0,023–0,043; %Mn oranı %0,98–1,21; %Ni oranı %0,07–0,10; %Cr oranı ise %0,013–1,107; %Mo oranı

%0,0007–0,036 ile %Cu oranı ise %0,039–0,165 arasında değişmiştir. 51 Si 7 yay çeliğine ait çizel uç demiri kimyasal analiz sonuçlarına göre; %C oranı %0,60; %Si oranı %1,04; %P oranı %0,012; %S oranı %0,019; %Mn oranı %1,00; %Ni oranı %0,071; %Cr oranı %0,108; %Mo oranı %0,006 ile %Cu oranı ise %0,207 olarak bulmuştur.

Aynı araştırıcının 3 farklı yaylı kültivatör dar uç demirlerinin kimyasal özelliklerine göre 2 firmaya ait uç demiri malzemesinin Ç1060 ve bir firmaya ait uç demiri malzemesinin ise St 33 olduğunu bulmuştur. Ç1060 uç demiri malzemesine ait kimyasal analiz sonuçlarına göre; % C oranı %0,53-0,63; %Si oranı %0,002-0,213; %P oranı %0,010-0,012; %S oranı %0,015-0,055; %Mn oranı %0,13-0,66; %Ni oranı %0,094- 0,134; %Cr oranı ise %0,030–0,128; %Mo oranı %0,013–0,097 ile %Cu oranı ise %0,13–0,33 arasında değişmiştir. St 33 uç demiri malzemesinin kimyasal analiz sonuçlarına göre; % C oranı %0,065; %Si oranı %0,27; %P oranı %0,014; %S oranı %0,011; %Mn oranı %0,86; %Ni oranı %0,015; %Cr oranı %0,013; %Mo oranı %0,00 ile %Cu oranı ise %0,053 olarak bulmuştur.

Çetinkaya (1994), 10 farklı pulluk uç demirlerinin malzemelerinin 3’ü destek burunlu ve birinin düz uç demiri olmak üzere 4 farklı uç demiri malzemelerinin Türkiye Zirai Donatım Kurumu (TZDK)’na ait olduğu ve kimyasal analiz sonuçlarına göre %C oranını %0,41-0,42; %Si oranını %0,27-0,28; %P oranını %0,025; %S oranını %0,030; %Mn oranını %0,70 ile %Cu oranını ise %0,03 olarak bulmuştur. Dört farklı uç demiri malzeme grubunun ise Erdemir 3260 (St 60)’a ait olduğunu ve kimyasal analiz sonuçlarına göre %C oranını %0,46; %Si oranını %0,22; %P oranını %0,022; %S oranını %0,032; %Mn oranını %0,75 ile %Cu oranını ise %0,20 olarak bulmuştur. 2 farklı uç demiri malzemesinin ise Ç1060 malzemesinden oluştuğunu ve kimyasal analiz sonuçlarına göre %C oranını %0,56; %Si oranını %0,25; %P oranını %0,027; %S oranını %0,035; %Mn oranını %0,80 ile %Cu oranını ise %0,00 olarak bulmuştur.

Ünal ve Tümsavaş (2005), Çapa tipi 265 x 92 x 10 mm boyutlarındaki toprak frezesi bıçak malzemesinin TS 2288’e göre 60 Si Mn 5 tipininde olduğunu ve kimyasal analiz

sonuçlarına göre %C oranı %0,61; %Si oranı %1,30; %Mn oranı %1,01; %P oranı %0,018; %S oranı % 0,035; %Cr oranı %0,09 ile %Mo oranı %0,01olarak bulmuştur.

Hasdemir (2003), 4 farklı C tipi freze bıçaklarının SAE 1040, SAE 1050, 60 Si Mn 5 ve 55 Si Mn 4 malzeme tipinden oluştuğunu belirlemiş, SAE 1040 malzemesine ait C tipi freze bıçaklarının kimyasal analiz sonuçlarına göre %C oranı %0,37-0,44; %Si oranı %0,0; %Mn oranı %,60-0,90; %P oranı %0,040 ile %S oranını 0,050 olarak bulurken SAE 1050 malzemesine ait kimyasal analiz sonuçlarının %C oranını %0,48-0,55; %Si oranını %0,0; %Mn oranını 0,60-0,90; %P oranını %0,40 ve %S oranını %0,050 olarak bulmuş ve 60 Si Mn 5 malzemesinin kimyasal analiz sonuçlarını %C oranı %0,55-0,65; %Si oranı 1,00-1,30; %Mn oranı %0,90-1,10; %P oranı %0,050 ve %S oranı %0,050 bulunmuş 55 Si Mn 5 malzemesinin kimyasal analiz sonuçları ise; %C oranı %0,53; %Si oranı %1,20; %Mn oranı %0,60; %P oranı %0,024 ile %S oranını ise %0,030 olarak bulmuştur.

Toprak işleme alet ve ekipmanları içerisinde pulluk, kültivatör, çizel, diskli tırmık ve toprak frezesine ait aktif organlar olan uç demiri, disk ve bıçak malzemelerinde genel yapı çeliği, ıslah çelikleri ve yay çelikleri kullanılmaktadır. Yapılan araştırmalarda; birçok araştırıcı pulluk uç demirleri için St 60 genel yapı çeliği; SAE 1070, SAE 1080 ıslah çelikleri (Çakmak, 1999); St 42 yapı çeliği, C60 ıslah çeliği ile 51 Si 7, 55 Si 7 ve 65 Si 7 yay çeliği (Babacan, 1995); yanısıra St 60 yapı çeliği ile Ç1060 ıslah çeliği (Çetinkaya, 1994); çizel uç demirlerinde St 40 ıslah ve 55 Si 7 yay çelikleri ile yaylı kültivatör uç demirlerinde St 33 yapı çeliği ve Ç1060 ıslah çeliği (Bayhan, 1996) ve freze bıçak tiplerinde SAE 1040, SAE 1050 ıslah çelikleri ile 60 Si Mn 5 tipi yay çeliği malzemelerinin kullanıldığı (Hasdemir, 2003) ve Ünal ve Tümsavaş (2005) tarafından belirlenmiştir. Arslan ve Aybek (2002), Kahramanmaraş’ta üretimi yapılan toprak işleme alet ve ekipmanlarına ait uç demir tiplerinin (lama, keski ve kazayağı) kimyasal analiz sonuçlarını 60 Si 7 yay çeliği malzemesine göre karşılaştırma yapmıştır.

Bu anlamda, yaptığımız çalışmada 4 farklı firmaya ait kültivatör uç demirlerinin dar ve kazayağı tiplerinde genel olarak ıslah çelikleri kullanılmış olup, bir firmaya ait uç demiri malzemesi ise semantasyon çeliği olarak bulunmuştur. Kültivatör uç demirleri

içerisinde 1 firma (B-1) firmasına ait kültivatör dar uç demiri %C oranı %0,35 altında; 2 firma (A-2, C-2) firmalarına ait kültivatör kazayağı uç demirlerinde % C oranı %0,30 altında, 1 firmada (D-2) kültivatör kazayağı uç demirimin %C oranı %0,15’in altında bulunmuştur. B-1 ve D-2 firmasına ait dar ve kazayağı uç demirlerinin %C oranı %0,35 ve %%0,15’in altında olduğu gibi diğer elementler aşınmaya ve sertliği arttıracak Mn, Cr ve Ni yüzde oranları diğer firmalara ait oranlardan düşük bulunmuştur.