Sermaye-yoğun teknolojik değiĢim

Eger teknolojik değişme, faktör fiyatları değişmediği halde belli bir üretimeulaşmak için eskisine oranla daha çok kapital ve daha az emek kullanılması sonucudoğurursa bu tür teknolojik degişmelere sermaye yoğun veya emek tasarruf ettiriciteknolojik degişmeler adı verilir. (Oz 2004, s. 215)

Sermaye yoğun teknolojik gelişmenin sermaye yoğun kesimde ortaya çıkmasısonucu bu kesimde düşen maliyetler ile diğer sektörden bu sektöre faktör transferigerçekleşecek ve üretim artacaktır. Bunun sonucunda teknolojik gelişmenin üretim etkisiticaret azaltıcı yönde olacaktır. Bu azalma nötr teknolojik gelişmeye göre daha fazlaolacaktır.

Emek yoğun üretim modeli, yerini giderek sermaye-yogun üretime bırakmıştır.Otomasyon, robotlar, bilgisayarlar ve teknolojik ürünler son yıllarda verimliliğiartırmıştır. Geleneksel üretim ve montaj faaliyetlerinde emeğin yoğunluğu düşmeyedevam etmektedir. Yeni

84

teknolojilerin finansmanıda ek yatırım ve finansmankaynaklarını gerektirmektedir. (Tecim 1999, s. 6).

21. yy.da yani günümüzde ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel alanda birçok değişim ve dönüşümlerin yaşandığı görülmektedir. Bu değişimlerin en önemlisi ise,bilgi teknolojilerinde hızla ortaya çıkan gelişmelerdir. Geçmişte sanayi devrimininetkisiyle ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel alanda yaşanan değişim ve dönüşümler,bugün bilgi devrimi olarak da ifade edilebilen bilgi teknolojilerindeki gelişmelerle yaşanmaktadır. Bilgi teknolojilerinin değişimi ekonomik alanda tarım, sanayi vehizmetler sektörleri ve alt sektörlerinin tümünü, sosyal alanda insan faktörünün eğitimi,sağlık düzeyi, iletişim ve ulaşım altyapısı olmak üzere insanın verimliliğini ve refahdüzeyini etkileyen tüm sosyal yatırımları, toplumların kültür düzeyini ve hatta siyasalgücünü etkisi altına almaktadır. Bilgi teknolojilerinin üretimi ve bilgi teknolojilerindenyararlanma düzeyi ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Bilgi teknolojileri daha çokgelişmiş ülkelerde üretilmekte olup, gelişmekte olan ülkelerde bu teknolojilerin transferisöz konusudur.

Bilgi teknolojilerindeki gelişmelerin daha çok gelişmiş ülkelerde görülmesi, buülkelerin fiziki sermaye ve insan sermayesi yönünden daha ileri düzeyde olmalarınabağlıdır. Özellikle, bilgi teknolojilerinin gelişimini sağlayan temel faktör nitelikli insan faktörüdür. Gelişmiş ülkeler kalkınmalarının başlanğıcında ve daha sonra insan faktörüne verdikleri önem ve öncelik ve insana yatırım politikalarının sürekliliğisayesinde bugünkü ileri teknolojik gelişme düzeyine ulaşmışlardır.

Teknolojik gelişmeler beraberinde örgütlerde yeni düzenlemeleri ve köklüdeğişimleri gündeme getirmektedir. Sonyıllarda bilgi teknolojileri alanında yaşanan gelişmeler bir taraftan önemli kolaylıklarsağlarken, diger taraftan kullanıldıkları her alanda hızla yeni düzenlemeleri vedeğişimleri beraberinde getirmektedirler.

Bilgi teknolojilerinin günümüzde işletmelere ilişkinyarattığı bazı genel etkiler aşağıdaki gibi sıralanabilir; (Pass 1997, s.24)

85

a) Bilgi teknolojilerinin en önemli uygulama alanı, şüphesiz, stratejik bir silah olarakzamandan elde edilecek kazançlarla ilgilidir. Farklı sektörlerde ürün hayat süreçlerifarklı ölçülerde önemli şekilde kısalmaya başlamıştır.

b) Maliyetlerin düşürülmesi ve verimliliğin artırılması, bilgi teknolojilerinin stratejikolarak etkiledikleri alanlar olmaya başlamıştır.

a) Bilgi teknolojilerinin kullanılması ile ürün kalite standartları düzenli olarak artmayadevam etmektedir. Bilgisayar destekli tasarım modelleri makine ve ürünlerinperformansını ileri simülasyon yöntemleriyle arttırmaktadır. Etkin geri beslememekanizması ile de üretim sürecinde tolerans düzeyleri azaltılabilmektedir. b) Uzman sistemlerin yaygınlaşması, beşeri yargıların gelişmesine ve

güçlenmesineneden olmuştur. Bunun yanında veri tabanı yönetim sistemlerindeki gelişmeleryöneticilerin kararlarını önemli ölçüde etkilemeye devam etmektedir. c) İlerleyen teknoloji, maliyetleri arttırmaksızın daha kısa üretim süresine

imkansağlamaktadır. Tüketicilerin öneminin arttığı bir dönemde, bilgi teknolojilerimaliyetlerinin mümkün olduğunca sabit tutularak karmaşık ürünlerin uygun fiyatlarlapiyasaya sürülmelerine imkan vermektedir.

d) Pazarlama teknikleri dönüşüm geçirmeye devam etmektedir. İşletme içi ve işletmedışı veri tabanları kullanılarak bireysel müşteri zevklerine ve satın alma tercihlerineuygun detaylı mikro pazarlama stratejileri geliştirilmektedir.

e) Bilgi teknolojilerinin yaygınlaşması sonucu dağıtım kanallarıbüyük ölçüdeelektronik hale gelmeye ve bu da aracı kurumların büyük ölçüde farklılaşmasına yadatamamen ortadan kalkmasına neden olmaya başlamıştır.

Bilgi teknolojilerinin ortaya koyduğu temel sonuç devrim niteliğinde yaşanangelişmelerdir. Bilgi küreselleşmeyi körüklerken küreselleşmede teknoloji aracılığıylayeni bilgilerin dağıtımını üstlenmektedir. (Düren 2000, s.61).

86

Bilgi teknolojileri gün geçtikçe daha fazla eğitimli işgücü gerektiren değişimler yaratmaktadır.Bilgisayar temelli teknolojilerin ve üniversite mezunu işgücü ihtiyaçlarının artışı“beceri yanlısı” ve hatta „beceri önyargılı” bir teknik değişim oluşumunun dolaylıkanıtıdır. Söz konusu beceri önyargısı, sürekli olarak daha yüksek becerili iş görenlerintercih edilmelerine yönelik bir değişime yol açmaktadır. Bilgi teknolojilerinin sonucu olan örgütseldegişimler sonucu işletmeler, yüksek becerili iş görenleri daha etkili bir şekildekullanmaya başlamaktadırlar.

Bilgi ve iletişim teknolojileri sayesinde gelişen iletişim ağlarının, özellikle de internetin küresel ölçekte yaygınlık kazanmasıyla birlikte, “InterNetwork Economy -Ağ Ekonomisi” veya “Yeni Ekonomi” olarak da adlandırılan “E-ekonomi” ortayaçıkmıştır. Bir yanda fiber optik kablolar, uydular, sabit ve mobil telefon hatlarıyladünyayı bir ağ gibi saran bilgi ve iletişim altyapısı, öte yanda bu altyapıyı kullanarakgelişen para, mal ve hizmet dolaşımını fiziksel sınırlarından kurtaran küresel bir ağekonomisi, e-ekonominin temelini oluşturmaktadır.( Freeman ve Soete 2003, s.21)

Sermaye yoğun teknolojik degişimlerden bir diğeri de üretimteknolojilerindeki değişimdir. Üretim teknolojisi, üretim süreçinin hammaddealımından ürünün pazarlamasına kadar tüm aşamaları kapsar. Örgütler, gerek rekabetinartması ve gerekse taleplerdeki hızlı farklılaşmalar yönünden teknolojik değişimlerdenen çok etkilenen kurumlardır. Mal, hizmet ve bilgi üretimi yapan örgütler, bu değişimlere ayak uyduramadıkları ve doğru zamanda doğru kararlar alıp hayatageçiremedikleri takdirde, yaşamlarının sona ermesi de dahil olmak üzere bir çokproblemle karşı karşıya kalabilmektedirler.

Hızla değişen çevreye uyum ve müşteri taleplerine yeterli ölçüde cevapverilmesi zorunluluğu, değişiklikleri önceden tahmin etmeyi ve bu değişikliklere uyumsağlamayı gerektirmektedir. Bu durum örgütleri ileri üretim teknolojileri kullanmayaitmektedir. Örgütleri üretim teknolojilerinin işletmelerde kullanıldığı süreç otomasyon olarakadlandırır. Otomasyonda, geleneksel üretim sistemlerine göre, verimlilik, kalite,üretkenlik gibi ölçütlerde iyileştirmeler görülmektedir. Çalışanların daha rahat ortamdaçalışmaları

87

sağlanırken çok daha zor ve tehlikeli kabul edilen işlemler kolaylıkla yapılabilmektedir. (Akın 2001, s.163).

Üretim teknolojilerindeki yapılan yenilik ve değişiklikler, gelenekse üretimyöntemleri ile üretilmesi veya sunulması mümkün olmayan teknolojik açıdan yeni veyaiyileştirilmiş ürünleri üretmeyi ya da sunmayı sağlayabilir ya da mevcut ürünlerinüretim veya hizmet sunma verimliliğini artırır. (Ohsen 1999, s.113).

Tüm üretim işletmeleri, eski üretim teknolojilerinin yerine, daha Yüksek kapasiteli yeni üretim teknolojilerini getirmek zorundadır. Bu, işletmelere rakipleriönünde rekabet avantajı sağlayabilir. Öncelikle işletmeler, üretim sürecinin hızınıarttırarak rekabet avantajı saglayabilir.

Ürün teknolojilerinde yaşanan değişim ise işletmelerin yaptığı ürünlerdeyenilikler yaratmakta, ürün kalitesi ve çesitliliğini artırmaktadır. Ürünlerde meydanagelen yenilik yeni ürünlerin geliştirilmesini, üretilmesini, pazara yayılmasını içeren birsüreçtir.

Ürün yeniliği bugün en başarılı şirketlerin arkasındaki itici güçtür. Bu firmalarpiyasanın ihtiyaçlarını karşılamak için yeni ürün geliştirme sürecine büyük kaynaklarayırmışlardır. Yeni ürünler, rekabet stratejisinin ana öğesidir. Ürün yeniliklerininpotansiyel faydaları inkar edilemez. Yeni ürün üretimi genellikle başarıya giden biranahtar olarak kabul edilir ve küresel rekabetin mihenk taşıdır. Firmayı büyütmek,rekabeti sürdürebilmek ve uzun süre hayatta kalabilmek için sürekli olarak yeni ürünlerortaya çıkarılmalıdır. Günümüzün başarılı yenilikçi firmaları, yeni ürün çıkarmak konusunu sayısal hedeflere dökmekte ve performansını böyle değerlendirmektedir.

Teknolojik ürün ve üretim teknolojilerindeki yenilik ve değişimler, günümüzdesürekli değişme ve gelişmelerin yaşandığı dünyada, başarılı olabilmek için birzorunluluk haline gelmiştir. Bu anlamda işletmeler, Ar-Ge faaliyetlerine gereken önemi göstermek zorundadırlar.(Akça ve İrmis 2003, s.39).

Sermaye yoğun teknolojik değişimlerden bir diğeri de insan teknolojilerindekideğişimdir. Yabancı yöneticilerin veya teknisyenlerin çalıştırılması, yönetim,pazarlama, finansman ve

88

organizasyon yeteneklerinin transferi ile insan teknolojisitransfer edilmekte ve böylelikle teknolojik değişim yaşanmaktadır. İşletmelerdekullanılmaya başlayan yeni üretim teknolojileri, makine ve malzemelerin kullanıcısınıneğitimli ve yetişmiş uzman personel olması gerekir. Şirketler bu kalifiye personeli teminetmek için yurtiçi veya dışından kendisinden önce uygulamaya geçmiş işletmelerden,uzmanların fikir alışverisi, egitim/staj sağlama, iki veya daha fazla taraf arasında yeniteknolojiler geliştirmek veya teknoloji değişimini sağlamak amacıyla teknik işbirliğisözleşmesi yapabilirler. (Devlet Planlama Teşkilatı 1988, s.185).

Diğer bir metod ise, yabancı personel istihdamı, özellikle yetenekli yabancıteknik personelin çalıştırılması kaydıyla yabancı uzman çalıştırılmasıdır. Yabancıuzman yönetici ve işçilerin işe alınması, yurt dışına iş ziyaretleri, araştırma ve incelemegezileri, yabancı danışmanların çalıştırılması, uluslararası sergi ve fuarların izlenmesigibi insan kaynaklarının dolaşımı sağlanarak teknolojik değişim yapılmaktadır.

Yukarıda açıklanan değişik insan teknolojilerindeki değişimlerinden birinindiğerinden daha üstün olduğu söylenemez. Hangi yönteminin kullanılacağı herişletmenin, amaçlarına, hükümet politikalarına, vericilerin sunuş ve alıcıların teknolojikolanaklarına bağlı olarak değişmektedir. Bir yöntem yalnız kendi başınauygulanabileceği gibi diğer bir yöntem ile bir arada da kullanılabilmektedir.