III. ÜNİTE : CUMHURİYET DÖNEMİNDE COŞKU VE HEYECANI DİLE
2. Serbest Nazım ve Toplumcu Şiir (1920-1940)
1. Sınıfınıza getirdiğiniz şiirleri ve manzum hikâyeyi okuyunuz. Bu metinleri 9. sınıftaki “Şiir İnceleme Yöntemine” göre inceleyiniz. Benzer ve farklı yönlerini belirleyiniz.
2. Toplumcu şiir kavramı size neleri çağrıştırıyor? Belirtiniz.
3. 19201960 yılları arasında ülkemizde yaşanan siyasi ve toplumsal olayların edebiyatımıza etkisi hakkında yaptığınız araştırmadan yararlanarak toplumcu şiir yazan şairlerin amacı nedir?
Açıklayınız.
HAZIRLIK
Edvard Munch, Çığlık (1893)
Ben diyorum ki ona:
— Kül olayım Kerem gibi yana yana.
Ben yanmasam
sen yanmasan biz yanmasak, nasıl
çıkar karan
lıklar aydın
lığa…
Hava toprak gibi gebe.
Hava kurşun gibi ağır.
Bağır bağır bağır
bağırıyorum.
Koşun kurşun erit
meğe
çağırıyorum…
Nâzım Hik met RAN 835 Satır
1. “Kerem Gibi” adlı şiirde kullanılan kelime, kelime grupları ve şiirin vermek istediği mesajdan hare
ketle yazıldığı dönemdeki hâkim zihniyet hakkında bilgi veriniz.
.
2. a. “Nakarat, Akıncı ve Hüsam Efendi Hoca” adlı şi ir le ri oku yu nuz.NA KA RAT
Kü çük ken der di ki da dım:
Ço ğu git ti, azı kal dı.
Bü yü düm, ih ti yar la dım.
Ço ğu git ti, azı kal dı.
Vur kaz ma yı da ğa Fer hat!
Ço ğu git ti, azı kal dı.
Kiş ne kır at, kiş ne kır at!
Ço ğu git ti, azı kal dı.
Do ğar bir gün be nim gü nüm,
Ço ğu git ti, azı kal dı.
Kırk gün, kırk ge ce dü ğü nüm, Ço ğu git ti, azı kal dı.
Ek tik, ek tik, ye ti şe cek, Ço ğu git ti, azı kal dı.
Bü tün yol lar bi ti şe cek, Ço ğu git ti, azı kal dı.
Bir gün an la şı lır şi ir;
Ço ğu git ti, azı kal dı.
Ek mek gi bi aziz le şir, Ço ğu git ti, azı kal dı.
Ne cip Fa zıl KI SA KÜ REK Çi le
AKIN CI
Bin at lı, akın lar da ço cuk lar gi bi şen dik;
Bin at lı o gün dev gi bi bir or du yu yen dik!
Ak tol ga lı bey ler be yi hay kır dı: İler le!
Bir yaz gü nü geç tik Tu na’dan ka fi le ler le...
Şim şek gi bi bir sem te atıl dık ye di kol dan, Şim şek gi bi Türk at la rı nın geç ti ği yol dan.
Bir gün do ludiz gin bo şa nan at la rı mız la Yer den ye di kat ar şa ka nat lan dık o hız la...
Cen net te bu gün gül le ri aç mış gö rü rüz de Hâ lâ o kı zıl hâ tı ra tit rer gö zü müz de!
Bin at lı, akın lar da ço cuk lar gi bi şen dik, Bin at lı, o gün dev gi bi bir or du yu yen dik!
Yah ya Ke mal BE YAT LI Ken di Gök Kub be miz
Osmanlı akıncıları, temsilî resim
HÜ SAM EFEN Dİ HO CA
Na sıl sa is mi ni duy muş ki ben de gâ nın dan, Hü sam Efen di’yi al dır mak is te miş Sul tan.
İrâ de ler ge le dur sun, o, i’ti zâr ede rek, Sa ray ci va rı na yak laş ma mış, de ğil git mek.
Bu izz ü nâz üze rin den epey za man geç miş;
Gü nûn bi rin de, Be şik taş ta raf la rın da bir iş, Sü rük le miş o ha vâ li ye mes ne vîhâ nı.
Du yun ca vak’ayı Ab dül me ci d’in er kâ nı,
“Ça ğır ta lım mı?” de miş ler; “Evet.” de miş, Hün kâr;
Ta kım ta kım yo la çık mış he men si lâh şor lar.
Hü sam Efen di he nüz Dol ma bah çe’ler de iken, ge lip ye tiş miş adam lar, üçer be şer, ge ri den.
— Efen di miz bi zi gön der di, çok se lâm edi yor;
“Gö rüş mek is ti yo rum, ken di is te mez mi?” di yor.
Uzun de ğil ki sa ray, iş te dört adım lık yer;
He men dö nün, gi de lim, hiç dü şün me yin bu se fer!
Dö nün, ri ca ede riz...
— Din le yin, sa bır lı olun:
Ben el li beş se ne dir tep ti ğim ye gâ ne yo lun, He nüz so nun dan uzak ken, tü ken di git ti ömür;
Tu tup da bir ge ri dön düm mü, yan dı ğım gün dür!
Meh met Âkif ER SOY Sa fa hat
.
b. “Kerem Gibi”, “Na ka rat”, “Akın cı” ve “Hü sam Efen di Ho ca” ad lı şi ir le ri yapı bakımından karşılaştırınız. Benzer ve farklı olan yönlerini aşa ğı ya sı ra la yı nız.
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
.
3. a. “Kan Ter İçinde” ve “Kuvâyı Millîye” adlı şiirleri okuyunuz.KAN TER İÇİN DE
...
Ya pı ye rin de ne çay her za man şe ker li,
her za man sı cak,
ne ek mek her za man pa muk gi bi yu mu şak.
ne her kes kah ra man, ne dost lar ve fa lı her za man Tür kü söy ler gi bi ya pıl mı yor ya pı, bu iş bi raz zor,
zor ama
ya pı yük se li yor, yük se li yor.
Saksılar konuldu pencerelere alt katlarında.
İlk balkonlara güneş taşıyor kuşlar, kanatlarında.
Bu yürek çarpıntısı var her putrelinde, her tuğlasında,
her kerpiçinde.
Yükseliyor, yükseliyor yapı.
kan ter içinde.
Nâzım Hikmet RAN
KU VÂ YI MİL LÎ YE
…
Ge ce nin için de top rak Ge ce nin için de rüz gâr
Ha tı ra la ra bağ lı, ha tı ra la rın dı şın da,
ge ce nin için de:
İn san lar, âlet ler ve hay van lar,
De mir le ri, tah ta la rı ve et le riy le bir bi ri ne so ku lup kor kunç
ve ses siz em ni yet le ri ni,
bir bir le ri ne sokulmakta bu lup, ko ca man, yor gun ayak la rı,
top rak lı el le riy le yü rü yor lar dı.
…
Nâzım Hikmet RAN
.
b. Nâzım Hik met Ran, “Kan Ter İçinde”, “Kuvâyı Millîye” ve “Kerem Gibi” adlı şiirlerinde hangi temaları iş le miş tir? Be lir le yi niz.c. “Kerem Gibi” adlı şiirin teması insana özgü hangi gerçeklikle ilişkilidir? Açıklayınız.
.
ç. “Kerem Gibi adlı şiirin teması 67. sayfada verilen “Yağmur” ve “Ölmek” adlı şiirlerle niçin benzerlik göstermiyor? Açıklayınız.
d. 1920 yı lın dan son ra ya zı lan “ser best na zım ve top lum cu şi ir”de şi ir temalarının ni çin çe şit len
di ği hak kın da bir tar tış ma ya pı nız. Ula şı lan gö rü şü tah ta ya ya zı nız.
ÖL MEK
4. a. Nâ zım Hik met Ran, “Kerem Gibi” adlı şi ir inde havayı neye benzetiyor? Şa irin kul lan dı ğı bu ede
bî sa na tın adı ne dir?
b. — Sen kendi sesinle kül olursun ey!
Kerem gibi yana yana…
Verilen dizelerde hangi edebî sanat vardır?
a. Söz sanatlarının “Kerem Gibi” adlı şiirlerindeki işlevi nedir?
.
5. a. Yaptığınız araştırmadan yararlanarak Tev fik Fik ret ve Ah met Hâ şim’in şiirlerinin genel özelliklerini belirtiniz. “Öl mek” ve “Yağ mur” ad lı şi ir le ri te ma ve söy le yiş özel lik le ri ba kı mın dan kar şı laş tı ra rak şi ir ler ara sın da ki ben zer li kle ri bu lu nuz.
.
b. “Yağ mur” ve “Öl mek” ad lı şi ir ler le “Kerem Gibi” ad lı şi iri söy le yiş özel lik le ri yö nün den kar şı laştı ra rak ara la rın da ki fark lı lık la rı aşa ğı ya ya zı nız.
...
...
...
...
...
...
...
...
6. a. 1920’li yıl lar da ye ni bir söy le yiş ih ti ya cı nı du yan şa ir ler ge niş kit le le re hitap et mek, on la rı ha re
ke te ge çir mek ve ya on la rın tem sil ci si gö rün mek ih ti ya cı nı du yar lar. “Ben”i (kişisel duyumları) an la tan şi irin ya nın da di lin ka la ba lık la rı ha re ke te ge çir me iş le vinin de ağır lık ka zan dı ğı bir şi ir söy le yi şi ne ih ti yaç du yu lur. Şi ir ler de söy lev üs lu bun dan ya rar la nı lır. XX. yüz yıl baş la rın da bü tün dün ya da bu özel lik le re sa hip bir şi ire doğ ru yö ne liş baş lar. Verilen açıklamadan hareketle “Kerem Gibi” adlı şiirde dilin kalaba
lıkları harekete geçirme işlevinin kullanıldığı dizeler var mı inceleyiniz.
.
b. “Kerem Gibi” adlı şi irden, söy lev üs lu bu nun özel lik le ri ni veren dize örnekleri yazınız. Şairin söylev üslubundan ne ölçüde yararlandığını açıklayınız.
...
...
...
c. “Kerem Gibi” adlı şiirde şair kim le re ses len mek te ve han gi sos yal prob lem le ri or ta ya koy mak
ta dır? Açık la yı nız.
ç. Nâzım Hik met Ran’ın in ce le di ği niz şi irin de kul lan dı ğı söz sa nat la rı ve im ge le rin o gün ler de sür
dü rü len ha yat la ve halk la ne gi bi bir iliş ki si var dır? Açık la yı nız.
.
7. a. “Kerem Gibi” ad lı şi ir de han gi olay lar dan bah se di li yor? Aşa ğı ya ya zı nız....
...
...
...
...
b. Bah se di len bu olay lar şi irin di lin de ne gi bi fark lı lık lar oluş tur muş tur? Açık la yı nız.
8. a. “Kerem Gibi” ad lı şi iri in ce le ye rek ahenk un sur la rı (öl çü, ka fi ye, re dif, ri tim, söy le yiş, ses akı şı, ali te ras yon ve aso nans)nı bu lu nuz.
b. “Kerem Gibi” ad lı şi irin han gi öl çü (aruz, he ce, ser best na zım) ile ya zıl dı ğı nı bu lu nuz.
c. Ser best na zmın, Nâzım Hikmet’in şiirinin oluşmasına sağ la dı ğı ko lay lık lar ne ler dir? Tartışınız.
Ulaşılan görüşleri tahtaya yazınız.
ç. Serbest nazımda ritmin nasıl sağlandığı konusuda yaptığınız araştırmadan da yararlanarak
“Kerem Gibi” adlı şiirdeki mıs ra ve mıs ra ör gü sü nün şiirin yapısı ve söyleyişindeki et ki si ni açık la yı nız.
d. Ser best na zmın özel lik le ri ve ser best müs te za tın ne ol du ğu hak kın da ki araş tır ma lar dan edin di
ği niz bil gi ye gö re “Kerem Gibi” adlı şi irin ne tür bir şi ir ol du ğu nu be lir ti niz. Şiirde sesin farklılaşma neden
lerini açıklayınız.
e. “Kerem Gibi” ad lı şi ir de öl çü ol ma ma sı na rağ men şi ir de bir ri tim var dır. Yaptığınız araştırmadan da yararlanarak Nâzım Hikmet Ran, “Kerem Gibi” adlı şiirinde rit mi han gi un sur lar la sağ la mış tır? Şiirdeki anlama göre yapılan vurgu ve söyleyiş özelliği şiir birimlerinin oluşmasında etkili olmuş mudur? Açık la
yı nız.
9. Şiirin yapısı, anlatımı ve temasını birbiriyle ilişkilendirerek şiirde açıkça dile getirilenlerle, açıkça ifade edilememiş olanların anlamı oluşturmada nasıl etkili olduğunu belirtiniz.
10. Nâzım Hik met Ran, “Kerem Gibi” ad lı şiirinde han gi şi ir ge le ne ğin den ya rar lan mış tır? Açık la yı nız.
11. Nâzım Hik met Ran, top lum cu şi ir le ri ni ya zar ken ne den dört lük le ri kul lan ma mış tır? Açık la yı nız.
.
12. a. Aşa ğı da ki şi iri oku yu nuz.ÇEŞ ME BA ŞIN DA
Tür kü söy le yip bir kız su dan ge lir di, Ay ışı ğıy la do lu tes ti le rin den İçir di bir yu dum su tes ti le rin den.
Sen mi sin içen su dan? Kal bim de lir di;
Tut mak için koş tum ay ı şık la rı na, Da ğı lıp ka rış tım ay ı şık la rı na.
Ah met Mu hip DI RA NAS Şi ir ler
.
b. “Kerem Gibi” ad lı şi ir le “Çeş me Ba şın da” ad lı şi iri ahenk un sur la rı, te ma, ya pı, dil ve an la tım özel lik le ri ba kı mın dan kar şı laş tı ra rak ara la rın da ki iliş ki yi be lir le yi niz.13. Nâzım Hik met Ran’ın fik rî ve ede bî yö nü hak kın da yap tı ğı nız araş tır ma dan ya rar la na rak aşa ğı da
ki so ru la rı cevaplayınız.
a. Şa ir top lum sal dü şün ce ler den ni çin et ki len miş tir?
b. Şa irin ha yat hi kâ ye si in ce le di ği niz şiirine nasıl yansıtılmıştır?
c. Şa ir or tak te ma la ra han gi fark lı yo rum la rı ge tir miş tir?
ç. Şa ir han gi kül tür kay nak la rın dan bes len miş tir?
d. “Kerem Gibi” ad lı şi irin, şa irin sa na tın da ki ye ri ne dir?
14. Serbest nazım ve toplumcu şiir anlayışına bağlı kalınarak yazılmış iki şiir ezberleyiniz.
1. “Kerem Gibi” adlı şiirden ne anladığınızı aşağıya yazınız.
...
...
...
...
2. “Kerem Gibi” adlı şiiri beğendiniz mi? Neden?
3.
“Ben yanmasam
sen yanmasan biz yanmasak, nasıl
çıkar karan
lıklar aydın
lığa…”
Yukarıda gördüğünüz, Nâzım Hikmet Ran’ın basamak düzenli dizelerinde kullandığı üslup, şiirinin akışına ve ahengine neler kazandırmıştır? Açıklayınız.
4. XX. yüzyıl başlarında bütün dünyada ve 1920’lerden sonra Türkiye’de yeni bir şiir söyleyişine niçin ihtiyaç duyulmuş olabilir?
5. Toplumcu şiirle beraber Türk şiirinin konu bakımından zenginleşmesi şiir sanatına neler kazan
dırmıştır? Düşüncelerinizi belirtiniz.
6. Günümüz toplumunun en büyük sorunu nedir? Bu konuda bir şiir yazmak ister miydiniz?
Niçin?
YORUMLAMA - GÜNCELLEME
1. Ser best şi ir le il gi li ola rak ve ri len aşa ğı da ki ifa de ler den han gi si yan lış tır?
A) Di ze ler de ki he ce le rin sa yı la rı bel li bir dü ze ne gö re sı ra lan maz.
B) Şiirde tema sınırlaması yoktur.
C) Şa ir şi iri bent le re ayı ra bi lir.
D) Şi ir de mut la ka öl çü bu lu nur.
E) Şi irin bü tün ağır lı ğı iç ahen k üze ri ne ku ru lu dur.
2. Aşa ğı da ki şa ir le rin han gi si ser best naz mın Türk ede bi ya tın da ki ilk tem sil ci si dir?
A) Nâzım Hik met Ran B) Ah met Hâ şim C) Tev fik Fik ret D) At ti lâ İl han E) Zi ya Gö kalp
DEĞERLENDİRME
3. Top lum cu şi irler ile il gi li ola rak aşağıda ve ri len yar gı lar doğ ru ise cümlelerin başına “D”, yan
lış ise “Y” ya zı nız.
( ) Ge niş kit le le re hi tap et mek dü şün ce si var dır.
( ) Ge niş kit le le ri ha re ke te ge çir mek dü şün ce si var dır.
( ) Söy lev üs lu bun dan ya rar la nıl mış tır.
( ) Öl çü ve ka fi ye kul la nıl mış tır.
( ) Toplum için sanat anlayışı hâkimdir.
( ) Sade bir dil kullanılmıştır.
( ) Sembolizmin etkisi görülür.
( ) Şiirlerde sosyal problemler dile getirilir.
( ) Şiirlerde sosyal problemler dile getirilir.
4. Şi ir le rin de ser best naz mın özel lik le ri ni kul la nan Tev fik Fik ret’le Nâ zım Hik met’in şi ir an la yış la
rı ara sın da ki en önem li fark ne dir?
5. Aşa ğı da ki cüm le le ri uy gun ke li me le ri kul la na rak ta mam la yı nız.
Ser best şi ir de ri tim ... sağ la nır.
Top lum cu şi ir de di lin ... ... iş levi ağır lık kazanır.
6. Toplumcu şiirlerin oluşturulmasını sağlayan zihniyet hakkında bilgi veriniz.
1. Sı nı fı nı za Fa ruk Na fiz Çam lı bel’in “Han Du var la rı”, Ke ma let tin Ka mu’nun “Bin göl Ço ban la rı”, Arif Ni hat As ya’nın “Bay rak”, Ze ki Ömer Def ne’nin “Se nin Ya nın da” ad lı şiir lerini getiriniz.
2. Mil lî ve mem le ket çi ede bi ya tın özel lik le ri ni araş tı rı nız.
3. Mil lî ve mem le ket çi ede bi yat zevk ve an la yı şı nın kay nak la rı ne ler dir? Araş tı rı nız.
4. 1930 son ra sın da mil lî ve mem le ket çi ede bi yat zevk ve an la yı şı na gö re ya zıl mış şi ir le ri araş tı rı
nız. Be ğen di ği niz bir şi iri ko nu so nun da dü zen le ne cek şi ir oku ma ya rış ma sı na ha zır lık için ez ber le yi
niz.
5. Mil lî ede bi yat zevk ve an la yı şı nı sür dü ren şa ir ler Ba tı lı la şan Türk şi ir ge le ne ğin den na sıl ve han
gi öl çü ler de ya rar lan mış lar dır? Araş tı rı nız (Bu ça lış ma, İn ce le me bö lü mün de ki 11. etkinlik ya pı la cak
tır.).
6. Beş He ce ci ler kim ler dir? Şi ir de yap mak is te dik le ri ne dir? Araş tı rı nız (Bu ça lış ma, İn ce le me bö lü mün de ki 13. et kin lik için ya pı la cak tır.).
7. Ke ma let tin Ka mu’nun ede bî ki şi li ği hak kın da araş tır ma ya pı nız (Bu ça lış ma, İn ce le me bö lü
mün de ki 15. et kin lik için ya pı la cak tır.).
ARAŞTIRMA
Ahmet Kutsi Tecer’in “Şiirler” adlı eserini okuyunuz.
OKUMA
1. me tin
ÇO BAN ÇEŞ ME Sİ
De rin den de ri ne ır mak lar ağ lar, Uzak tan uza ğa ço ban çeş me si.
Ey su yun se sin den an la yan bağ lar, Ne söy ler şu da ğa ço ban çeş me si?
Gön lü nü Şî rîn’in aş kı sa rın ca Yol al mış ha yâ tın ufuk la rın ca, O hız la dağ la rı Fer hat ya rın ca Baş la mış ak ma ya ço ban çeş me si...
O za man ba şın dan aş kın dı der di, Mer me ri oyar dı, ta şı de ler di.
Kaç ya nık yo lcu ya so ğuk su ver di, Değ di kaç du da ğa ço ban çeş me si!
Ve fâ sız As lı’ya yol gös te ren bu, Ke rem’in sa zı na ce vap ve ren bu, Ku ru yan göz le re yaş gön de ren bu...
Sız ma dı top ra ğa ço ban çeş me si.
Ley lâ ge lin ol du, Mec nun me zar da, Bir su suz yol cu yok şim di dağ lar da.
Ateş ten kı za ran bir gül arar da Ge zer bağ dan ba ğa ço ban çeş me si.
Ne şâ ir yaş dö ker, ne âşık ağ lar, Tâ ri he ka rış tı es ki sev dâ lar:
Bey hû de ses le nir, bey hû de çağ lar Bir so la, bir sa ğa ço ban çeş me si!..
Fa ruk Na fiz ÇAM LI BEL Han Du var la rı
HAZIRLIK
İNCELEME
1. Sı nı fa ge tir di ği niz “Han Du var la rı”, “Bin göl Ço ban la rı”, “Bay rak”, “Se nin Ya nın da” ad lı şi ir le ri oku yu nuz. Bu şi ir ler de or tak olan özel lik le ri be lir le yi niz.
2. Gruplara ayrılınız. Millî ve memleketçi edebiyatın; zevk ve anlayışının kaynakları, özellikleri ve şiirde görünüşünü tartışınız. Grubunuzun görüşünü grup sözcünüz aracılığıyla açıklayınız.
3. Yaptığınız araştırmadan hareketle mil lî ve mem le ket çi ede bi ya tın özel lik le ri hak kın da bil gi ve ri niz.
4. Bu konuda yaptığınız araştırmadan hareketle mil lî ve mem le ket çi ede bi yat zevk ve an la yı şı nın kay nak la rı hak kın da bil gi veriniz.