1. Örtü Altı Tarım
1.3. Seralarda Üretim Tekniklerine Göre Sera/Seracılık Türleri
Teknolojik gelişmelerin etkisi tarım sektöründe de etkisini göstermekte ve topraksız seracılık gibi tekniklerin yaygınlaşması için ortam oluşturmaktadır. Seraları üretim tekniklerine göre topraksız ve topraklı üretim olarak ikiye ayırabiliriz. Özellikle bu bölümde klasik seracılığın yanında topraksız seraların avantajları, üretim aşamaları gibi konulara kısaca değinilecektir.
Temeli 1860 yılında Knop ve Sachs tarafından atılan topraksız kültüre başlangıçta bir fantezi gözüyle bakan insanoğlu, bugün aynı kültüre bütün gücüyle sahip çıkmaktadır. Zira geleceğini topraksız tarımda görmektedir. Her türlü tarımsal üretimin; durgun veya akan besin eriyiklerinde, besin eriyikleri sisinde veya besin eriyiklerince zenginleştirilmiş katı yetiştirme ortamlarında gerçekleştirilmesidir. Topraksız tarıma geçişin iki önemli nedeni vardır.
Bunlardan ilki dünya nüfusunun artması, diğeri ise toprak kökenli sorunlardır.
Bugün birçok ülke (Hollanda, İngiltere, Japonya, Y.Zelanda, Kanada v.s) sera üretiminde
%90’lara varan oranlarda topraksız yetiştiriciliğe geçmiştir.
Gübre üretimi için gerekli enerji ve ham maddenin çok pahalı olması, gübre kullanımı konusunda daha dikkatli olunmasını gerektirmektedir. Topraksız seracılıkta gübre kullanımı, topraklı seracılığa göre daha düşük seviyelerdedir. Ayrıca topraklı tarım uygulamalarında su tüketimi yaklaşık 5250 litre iken, topraksız seralarda çeşitlerine göre 1000-2000 litre arasında değişmektedir.
Topraksız seracılığa geçişin diğer nedenleri olarak; toprak kaynaklı sorunlardan tarım alanlarının kaybı, erozyon ve çoraklaşma, tarım alanlarından yerleşim ve turizm alanlarına kayışı gibi nedenler sıralanabilir.
Ülkemizde seracılıkta kullanılan teknolojilerin geliştirilmesi gerekmektedir. Dünya standartlarında ulaşılması için başlıca şu teknolojik alanlarda gelişme gösterilmesi önemli görülmektedir;
• Ülke koşullarına uygun yeni sera tiplerinin geliştirilmesi,
• Yeni sulama sistemlerinin kullanılması,
• Malçlama,
• Alternatif enerji kaynaklarının kullanılması (Güneş, Jeotermal ve Atık enerji),
• Isı perdeleri,
• Seraların bilgisayar otomasyonlu olarak iklimlendirilmesi,
• Topraksız Tarım.
22 1.3.1. Topraksız Serada Üretim Aşamaları
1. Seranın dikim öncesi tüm kontrollerinin yapılması ‘özellikle ısıtma ve sulama sisteminin 2. Seranın dezenfeksiyonunun yapılması,
3. Serada üretim materyalinin sipariş verilmesi (perlit, kokopit, kayayünü), Resim 2Topraksız Seralar
4. Fide siparişinin verilmesi, 5. Uygun tarihte dikim,
6. Fidenin kurallara uygun dikimi,
7. Giriş çıkışlarda hijyen kurallarına uymak, 8. İpe alma, dolama, klips, koltuk alma, yatırma, 9. Meyve seyreltme, yaprak alma, temizlik v.b.
10. Hastalık ve zararlılarla mücadele (Entegre mücadele), 11. Sıtma, havalandırma, sisleme, gübreleme ve sulama v 12. Hasat ve paketleme.
Resim 3 Sera Ürün Paketleme
23
Topraksız tarım farklı şekillerde sınıflandırılabilmektedir. Su kültürü ve katı ortam kültürü olmak üzere iki grupta incelemek mümkündür.
1. Su kültürü
▪ Durgun su kültürü
▪ Besleyici film tekniği
▪ Aeroponik 2. Katı ortam kültürü
▪ Tekne ve yatak kültürü
▪ Paket ve torba kültürü
▪ Dikey torba kültürü
Seracılık Yapan üreticiler için üretim teknikleri ve ihracat açısından öneriler şöyledir;
• Hasattan sonra sera içinde bulunan bitkiler ipleri ile birlikte sökülerek sera dışına çıkarılmalıdır. Bitki artıkları üretim alanının çevresine atılmamalı bir çukurda biriktirilmeli ya da yakılmalıdır. Bitki artıklarından temizlenen seranın iç ve dış yüzeyi bol su ile iyice yıkanmalıdır. Bir sonraki dikimden önce toprak dezenfeksiyonu yapılmalıdır.
• Sera kapılarının önüne % 2‘lik göztaşı (Bakır Sülfat) ile ıslatılmış sünger koyulmalı veya sera kapısının önüne betondan küçük bir çukur yaparak 5-10 cm seviyede göztaşı çözeltisi veya kireç doldurulmalı, seraya her girişten önce bu ilaçlı suya veya kirece basılmalıdır.
• Budamalar keskin bir maket bıçağının uç kısmıyla yapılmalı, bir bitkiden diğerine geçerken, maket bıçağının ağzı bir kâğıt havluyla kurulanıp, hipo, alkol veya ispirtoya batırılmış bir sünger ile silinmelidir. Özellikle bakteriyel hastalıklarda, hasta bitkiler işaretlenerek, budama, hasat vs. en son yapılmalıdır. Budama ve hasat sonunda hastalıklı bitki artıkları, plastik torbalara konarak, sera dışında imha edilmelidir.
• Toprağa tatbik edilen sistematik ilaçlar, mutlaka bitkilerin suya ihtiyaç duyduğu bir zamanda, toprak kuru, havanın oransal nemi az iken tatbik edilmelidir. Hastalığı oluşturan şartlar ortadan kalkıncaya kadar, her 7-10 günde bir önerilen ilaçlarla veya eşdeğerleri ile ilaçlama yapılmalıdır. Son yıllarda ilaçların hatalı kullanımları sonucu, hastalık etmenlerine dayanıklı ırklar ortaya çıkmıştır. İlaçlar mutlaka bir uzmana danışılarak kullanılmalı gelişi güzel kullanılmamalıdır.
• Her türlü onarım mutlaka yaz aylarında seranın boş olduğu dönemde yapılmalıdır. Örneğin;
havalandırma ve ısıtma sistemleri gözden geçirilmelidir.
• Başlangıçta masraflı bir sera yapmaktan korkulmamalıdır. Kullanışsız, zamanın getireceği tekniğin uygulanmasına imkân vermeyen tipte sera kurmak, daha sonra dönüşü olmayacağından size daha yüksek değerlere mal olacaktır.
• Sondajla elde edilen suların tuzluluk oranlarının yüksek, minerallerce fakir oldukları unutulmalıdır. Dağlardan inen tertemiz nehir sularından sularını kullanmak daha avantajlıdır.
24
Seracılıkta üretim teknikler açısından yapılan önerilerin yanı sıra ihracat temelli üretilmesi önerilen ürünlere tabloda görebiliriz.
Tablo 5 İhracat Temelli Önerilen Ürünler Ürün Adı Ürün Çeşidi
Biber Capia Biber, Dolma Biber, Kaliforniya Biber, Macar Çarliston, Acı Biber, Çarliston Biber, Acı Çarliston
Hıyar Langa Hıyarı (İri Uzun)
Patlıcan Obloak Tipi (Orta Boy Ve Kalınlıkta) Domates İri Boy
İhracat Edilecek Sera Ürünlerinin Paketlenmesi Önerileri;
Paketleme işlemine geçmeden önce hastalıklı ürünlerin ayrılması gerekmektedir. Hastalıklı ürünler hastalığın paket içinde diğer ürünlere yayılmasına neden olurlar.
Taze sebze ve meyveler gıda maddesi kategorilerinde bulundukları için, bu ürünlerin ambalaj kalitesinin de yüksek standartlarda olması gerekir.
Biber, hasattan sonraki 24 saat içerisinde soğutulmaya alınmalıdır. Yeşilbiberler için en uygun depolama sıcaklığı 7-10 °C’dir. Yumuşamasını ve pörsümesini önlemek için nispi nem % 90-95 arasında olmalıdır. Biber bir ya da daha fazla kat veya karışık olarak paketlenmektedir. Ürünün polietilen içine sarılması su kaybetme oranının düşürmekte dolayısıyla raf ömrünü uzatmaktadır.
Patlıcan, için de en uygun depolama sıcaklığı 7-10 °C’dir. 7 °C’nin altında patlıcanda soğuk zararları görülebilir. Tüm taşıma ve depolama boyunca nispi nem % 90 civarında olmalıdır.
Paket içerisinde 1-2 kat olarak yerleştirilebildiği gibi karışık olarak ta paketlenebilir. Özellikle domates, elma ve narenciye gibi sebze ve meyvelerle birlikte depolanmamalıdır.
Avrupa pazarında üç kutu ebadı esastır. Bunlar, 60x40cm, 50x30cm ve 40x30cm’dir.
Perakendeciler tarafından tercih edilen; kullanımı kolay olduğu için 40x30cm’lik kutulardır.
Kolan veya kayış yapıştırıcılar, streç filmler, köşe ve çıta bantları kullanılarak dengeli bir yük oluşturulması dağıtım için çok önemlidir. Karton kutular palet dışına taşmamalı ve ahşap kenarlıklar ile desteklenmelidir. Sebzelere temas edecek ahşap malzemeler temiz ve yeni olmalıdır. Ambalaj kutuları çarpmalara karşı dayanıklı olmalıdır. Değeri yüksek ürünlerin ticaretinde ürünlerin kutularda tek kat olarak ambalajlanması, her bir ürünün karton veya kâğıt ile ayrılmış veya vakumla şekillendirilmiş plastik tepsilerin, kâğıt hamurundan tepsilerin, emici veya plastik köpüklerin içinde olması tercih edilir. Sebzelerin depolarda 4-12°C arasında tutulması gerekmektedir. Hasat sonu ürünün kalitesi mükemmel olabilir ama önemli olan pazardaki kalitedir. Ürünün tarlada toplanması sırasında gördüğü hasarın etkisi birkaç gün sonra tam olarak ortaya çıkmaktadır. Eğer kutu özel bir yapıya sahip ise kutunun dayanıklılığını
25
test etmek için, iki kutuyu üst üste koyup kutunun dayanıklılığı test edilebilir. Karton kutunun kısa yüzeyi üzerinde olması gereken bilgiler:
• Ürünün adı ve çeşidi
• Ürünün gideceği ülke (menşei)
• Ürünün net ağırlığı
• Ürünün kaçıncı sınıf olduğu
• Ürünün ebadı veya kutu başına miktarı
• İhracatçının adı
• Depolama talimatları