İki sulama arasında geçen süreye “sulama aralığı” denir. Toprağın faydalı su kapasitesi artırıldığında, aynı bitki için sulama aralığı da artırılmış olur. Pomza, toprağın faydalı su kapasitesini artırdığı için, sulama aralığını da artırmış olur.
Sulama aralığı, faydalı su kapasitesinin bitkinin günlük su tüketimine bölünmesiyle bulunur. Örnek olarak domates bitkisi alınırsa, Konya şartlarında, sera ortamında yetiştirilen yer domatesinin Blaney-Criddle metoduna göre ortalama günlük su tüketimleri, bu denemenin yapıldığı 2006 yılı Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında sırasıyla; 5,28 mm, 5,35 mm, 3,86 mm olarak hesaplanmıştır.
Bitkilerin strese girmeden sulanmaları için orta bünyeli topraklarda faydalı su kapasitesinin yarısı tüketildiği zaman sulama yapıldığı göz önüne alınarak; denemede kullanılan saksılardaki toprak derinliği olan 16 cm’ye göre belirlenen faydalı su kapasitesi değerleri ile 30 cm kök derinliği esas alınarak hesaplanan faydalı su kapasitesi değerlerinin yarısı esas alınarak domates bitkisinin; Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarındaki sulama aralıkları Çizelge 4.8.’de, karışımsız toprağa göre pomza karışımlarının sulama aralığını artırma oranları (%) ise Çizelge 4.9’da verilmiştir.
Elde edilen sonuçlara göre, pomza karışımları sulama aralığını artırmaktadır. 16 cm’ye göre hesaplanan sulama aralığı, Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında özellikle %50 oranındaki orta ince pomza karışımında en fazladır. Karışımsız toprağın sulama aralığı bu aylarda sırasıyla; 1,6 gün, 1,5 gün, 2,1 gün olurken %50 oranındaki orta ince pomza karışımının sulama aralığı sırasıyla; 3,4 gün, 3,3 gün, 4,5 gün olmaktadır. Bu üç ayda sulama aralığı karışımsız toprağın sulama aralığının iki katı olmaktadır. Yani, serada yetişen domates bitkisine %50 oranında orta ince pomza karıştırılması sulama aralığını pomzasız koşullara göre iki kat daha fazla artırmaktadır. Haziran ayında karışımsız toprakta yetiştirilen bitki 1,6 gün aralıklarla sulanacakken, toprağa %50 oranında orta ince pomza karıştırıldığı taktirde bitki 3,4 gün aralıklarla sulanacaktır. Böylece hem sulama suyundan tasarruf sağlanacak, hem de sulama işçilik giderleri yarıya düşecektir. Orta ince pomza karışımlarının karışım oranı artırıldıkça, sulama aralığına etkisi de giderek artarak %50 karışım oranında max. olmaktadır.
İnce pomzanın %10 karışım oranının sulama aralığı, her üç ayda da diğer karışım oranlarına kıyasla en yüksek değerdedir. Ancak bu değerler, orta ince pomzanın %10’luk karışımına hemen hemen eşittir. Dolayısıyla sulama aralığı, ince pomzanın en düşük karışım oranında en fazla bulunurken, orta ince pomzanın en düşük karışım oranında en düşük bulunmaktadır. Haziran’da bu değerler %10 ince pomza karışımında 2,7 gün iken, orta ince
Çizelge 4.8. Sera Koşullarında 16 cm ve 30 cm Toprak Derinliğine Göre Hesaplanan Sulama Aralıkları (gün) 16 cm 30 cm Karışımlar Karışım oranı (%) FSKx0,50 (mm)
Haziran Temmuz Ağustos FSKx0,50 (mm)
Haziran Temmuz Ağustos
Toprak 0 8,31 1,6 1,5 2,1 15,58 3 2,9 4 10 13,51 2,6 2,5 3,5 25,33 4,8 4,7 6,5 20 15,14 2,9 2,8 3,9 28,39 5,4 5,3 7,3 30 16,68 3,2 3,1 4,3 31,27 6 5,8 8,1 Orta ince (2 mm) 50 17,73 3,4 3,3 4,5 33,25 6,3 6,2 8,6 10 14,14 2,7 2,6 3,6 26,52 5 4,9 6,8 20 11,18 2,1 2 2,8 20,97 4 3,9 5,4 30 10,49 2 1,9 2,7 19,68 3,7 3,6 5 İnce (1 mm) 50 11,83 2,2 2,2 3 22,18 4,2 4,1 5,7 10 12,38 2,3 2,3 3,2 23,22 4,4 4,3 6 20 9,19 1,7 1,7 2,3 17,23 3,3 3,2 4,4 30 9,98 1,9 1,8 2,5 18,72 3,5 3,4 4,8 Pomza Dane Çapı Çok ince (0,1mm) 50 11,96 2,3 2,2 3 22,42 4,2 4,1 5,8
Çizelge 4.9. Karışımsız Toprağa Göre Pomza Karışımlarının Sulama Aralığını Artırma Oranları (%) Pomza dane çapı Pomza karışım oranı (%)
Haziran Temmuz Ağustos
10 62 66 66 20 81 86 85 30 100 106 104 Orta ince (2 mm) 50 112 120 114 10 68 73 71 20 31 33 33 30 25 26 28 İnce (1 mm) 50 37 46 42 10 43 53 52 20 6 13 9 30 18 20 19 Çok ince (0,1 mm) 50 43 46 42
pomzanın %10 karışım oranındaki sulama aralığı değeri 2,6 gün, %50 karışım oranında ise 3,4 gün olmaktadır.
İnce pomza karışımında olduğu gibi, çok ince pomza karışımlarının da her üç ayda %10 karışım oranları sulama aralığını artırmaktadır. Sulama aralığı, Haziran ve Temmuz’da 2,3 gün, Ağustos’ta 3,2 gün olmaktadır. %10 oranındaki çok ince pomza karışımlarının bu en yüksek sulama aralığı değerleri, orta ince pomzanın %10 karışım oranındaki sulama aralığı değerlerinin altındadır. Çok ince pomza karışımının en düşük sulama aralığı değerleri %20 karışım oranında görülmektedir. Haziran ve Temmuz’da 1,7 gün, Ağustos’ta ise 2,3 gündür.Ancak, bu değerler karışımsız toprağa göre yüksektir. Çünkü karışımsız toprağın Haziran’da sulama aralığı 1,6 gün, Temmuz’da 1,5 gün, Ağustos’ta 2,1 gündür.
Orta ince pomza uygulamasında %10 karışım oranı, Haziran ayında sulama aralığını karışımsız toprağa göre 1,6 günden 2,6 güne çıkarırken, karışım oranı iki kat artırılarak %20’ye çıkarıldığında sulama aralığı 2,9 gün olmuş, yani ancak %62 artabilmiş, karışım oranı beş kat artırılarak %50’ye çıkarıldığında ise %112 artmıştır.
İnce pomza uygulamasında %10 karışım oranı Haziran ayında sulama aralığını karışımsız toprağa göre 1,6 günden 2,7 güne çıkarırken, yani sulama aralığı artış oranı %68 iken, karışım oranı artırıldığında sulama aralığı azalma göstermektedir. %20 karışım oranında sulama aralığı 2,1 güne yani %31’e düşmekte, %30 ve %50 karışımlarda ise sırasıyla %25 ile %37 olmaktadır.
Çok ince pomza uygulamasında da %10 ve %50 karışım oranları Haziran ayında sulama aralığını 1,6 günden 2,3 güne çıkarırken, karışım oranı %20 ile %30 artırıldığında sulama aralığı 1,7 gün ile 1,9 gün olmaktadır. Sulama aralığını ancak %6 ile %18 oranında artırabilmektedir.
Temmuz ayında sulama aralığı, %10’luk karışımlar dikkate alındığında, karışımsız toprağa göre 1,5 günden orta ince pomza karışımında 2,5 güne, ince pomza karışımında 2,6 güne, çok ince pomza karışımında ise 2,3 güne yükselmektedir. Yani her üç pomza materyalinin %10 karışım oranlarının sulama aralığı değerleri arasında önemli bir fark yoktur. Haziran ayında olduğu gibi Temmuz ayında da orta ince pomzanın karışım oranı arttıkça sulama aralığı da artmakta, %50 karışım oranında 3,3 güne çıkmaktadır. Karışım oranı %20 iken sulama aralığı %86, karışım oranı %30 iken sulama aralığı %106, karışım oranı %50 iken sulama aralığı %120 oranında artmaktadır.
İnce pomzanın %10 karışım oranı sulama aralığını %73 artırırken, %20, %30, %50 karışım oranları daha düşük oranlarda sulama aralığını artırmaktadır. Bu artış oranları sırasıyla; %33, %26 ve %46’dır.
Çok ince pomzanın %10 karışım oranı sulama aralığını %53 artırırken, %20, %30, %50 karışım oranları sulama aralığını %13, %20, %46 oranlarında artırmaktadır.
Ağustos ayında, %10 orta ince pomza karışımının sulama aralığı karışımsız toprağa göre 2,1 günden 3,5 güne çıkarken, karışım oranı beş katına çıkarıldığında sulama aralığı 4,5 gün olmaktadır. Dolayısıyla orta ince pomzanın %50 karışım oranı sulama aralığını %114 oranında artırmaktadır. %10, %20, %30 karışım oranları da sulama aralığını sırasıyla; %66, %85, %104 artan oranlarda etkilemektedir.
İnce ve çok ince pomzanın %10 oranındaki karışımları sulama aralığını karışımsız toprağa göre, 2,1 günden 3,6 gün ile 3,2 güne yükseltmektedir. Karışım oranı %10 olan ince ve çok ince pomza karışımlarının sulama aralığını artırma oranları %71 ile %52’dir. Karışım oranı %20 iken ince pomzanın sulama aralığı artış oranı %33, karışım oranı %30 iken bu artış oranı %28, karışım oranı %50 iken sulama aralığındaki bu artış oranı %42’dir. Çok ince pomzanın %20, %30, %50 karışım oranlarının sulama aralığı artış oranları ise, %9, %19, %42’dir.
Domates, derin köklü bir bitkidir. Sera koşullarında, bitki kökleri 30 cm’ye kadar inmektedir. Bu kök derinliğine göre belirlenen faydalı su kapasitesi değerleri için, domates bitkisinde pomzanın sulama aralığına etkisi, Haziran, Temmuz ve Ağustos ayları için çizelge 4.8.’de görülmektedir.
Bu sonuçlara göre pomza karışımları sulama aralığını karışımsız toprağa göre artırmaktadır.
Haziran ayında karışımsız toprağın sulama aralığı 3 gün iken, %50 oranındaki orta ince pomza karışımının sulama aralığı 6,3 gündür. Orta ince pomzanın karışım oranı arttıkça sulama aralığı da artmaktadır. İnce ve çok ince pomza karışımlarının %10 karışım oranları sulama aralığını diğer karışım oranlarına göre daha fazla etkilemektedir. İnce pomzanın %10’luk karışım oranı sulama aralığını 5 güne, aynı orandaki ince pomza karışımı da sulama aralığını 4,4 güne çıkarmaktadır. Dolayısıyla %10 oranındaki ince ve çok ince pomza karışımları, sulama aralığını %66 ve %46 oranında artırmaktadır. Orta ince pomzanın %10 karışım oranının sulama aralığı 4,8 gün iken, %60 oranında sulama aralığını artırmaktadır. Orta ince ve ince pomza karışımlarının %10 değerindeki karışım oranları, sulama aralığını birbirine yakın değerlerde etkilemektedir.
Orta ince pomzanın karışım oranı iki katına çıkarıldığında sulama aralığı 3 günden 5,4 gün olmakta yani %80 oranında artmakta, karışım oranı beş kat artırıldığında ise sulama aralığı %110 oranında en yüksek artışı göstermektedir.
İnce pomzanın %20, %30 ve %50 karışım oranlarının sulama aralığı değerleri sırasıyla, 4 gün, 3,7 gün ve 4,2 gün olmakta dolayısıyla sulama aralığı artış oranları da %33, %23 ve %40 bulunmuştur.
Çok ince pomzanın da %20, %30 ve %50 karışım oranlarının sulama aralığı değerleri de sırasıyla 3,3 gün, 3,5 gün ve 4,2 gündür ve sulama aralığı artış oranları da sırasıyla %10, %16 ve %14 bulunmuştur.
Temmuz ayında ise, %10 oranındaki orta ince pomza karışımı sulama aralığını 2,9 günden 4,7 güne çıkarırken, aynı oranlardaki ince ve çok ince pomza karışımları ise 4,9 gün ile 4,3 gün artırmaktadır. Bu ayda da orta ince pomzanın karışım oranı arttıkça sulama aralığı artmaktadır. %50 karışım oranında 6,2 güne yükselmekte ve sulama aralığında %113 oranında artış sağlamaktadır.
İnce pomzanın %20, %30, %50 karışım oranlarındaki sulama aralığı sırasıyla 3,9 gün, 3,6 gün, 4,1 gün olmakta, %34, %24, %41 oranlarında sulama aralığını artırmaktadır.
Çok ince pomzanın da %20, %30, %50 karışım oranlarındaki sulama aralığı sırasıyla 3,2 gün, 3,4 gün, 4,1 gündür. Dolayısıyla sulama aralığı ancak %10, %17, %41 oranlarında artış göstermektedir.
Bu ayda da ince ve çok ince pomza karışımlarının %10 karışım oranları sulama aralığını, karışımsız toprağa göre daha fazla artırırken, orta ince pomzanın da karışımsız toprağa göre karışım oranı arttıkça sulama aralığı artmaktadır.
Ağustos ayında %10 oranındaki orta ince pomza karışımının sulama aralığı, karışımsız toprağa göre 4 günden 6,5 güne çıkarken, karışım oranı üç kat artırıldığında sulama aralığı 8,1 gün, karışım oranı beş kat artırıldığında ise sulama aralığı 8,6 güne yükselmektedir. Yine orta ince pomzanın karışım oranı artırıldıkça sulama aralığı da artmaktadır. Karışım oranı %10’dan %20’ye çıkarıldığında sulama aralığı 7,3 gün olmakta yani %82 oranında artmakta, karışım oranı %30 ve %50 olduğunda sulama aralığı %102 ve %115 oranlarında artış göstermektedir.
İnce pomzanın %10 karışım oranı sulama aralığını 4 günden 6,8 güne yükseltirken, %20 karışım oranı 5,4 güne, %30 karışım oranı 5 güne, %50 karışım oranı ise 5,7 güne çıkarmaktadır. Sulama aralığını, %10’luk karışım %70, %20’lik karışım %35, %30’luk karışım %25, %50’lik karışım da %42 oranında artırmaktadır. İnce pomza karışımının %10’luk karışımı sulama aralığını diğer karışım oranlarına göre daha yüksek oranda artırmaktadır.
Çok ince pomzanın %10 karışım oranı sulama aralığını 4 günden 6 güne yükseltirken, %20 karışım oranı 4,4 güne, %30 karışım oranı 4,8 güne, %50 karışım oranı 5,8 güne
çıkarmaktadır. %10 karışım oranından başlayarak, %20, %30 ve %50 karışım oranları sulama aralığında sırasıyla %50, %10, %20 ve %45 oranında artış sağlamaktadır.
Ağustos ayında da %10 oranındaki ince ve çok ince pomza karışımlarının sulama aralığı değerleri, orta ince pomzanın %10 karışım oranının sulama aralığı değerine yakın bulunmaktadır. Yani her üç pomza çeşitinın %10 karışım oranları sulama aralığını birbirine yakın değerlerde etkilemektedir. Ancak, orta ince pomzanın karışım oranı artırıldığı taktirde, sulama aralığında doğru orantılı bir artış gözlenmektedir. İnce ve çok ince pomzanın %10 karışım oranları sulama aralığını diğer karışım oranlarına göre en fazla artıran karışım oranı olmaktadır.
Sera koşullarında, Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında sulama aralığını en az etkileyen karışım %20 oranındaki çok ince pomza karışımı olmaktadır. Sulama aralığını en fazla etkileyen karışım da %50 oranındaki orta ince pomza karışımı olmaktadır. Nitekim bu en düşük ve en yüksek sınırlar;
Haziran’da %20 çok ince pomza karışımı için 3,3 gün Temmuz’da %20 çok ince pomza karışımı için 3,2 gün
Ağustos’ta %20 çok ince pomza karışımı için 4,4 gün olurken, Haziran’da %50 orta ince pomza karışımı için 6,3 gün
Temmuz’da %50 orta ince pomza karışımı için 6,2 gün
Ağustos’ta %50 orta ince pomza karışımı için 8,6 gün olarak en yüksek değerlerdir Çizelge 4.9.’a göre sera koşullarındaki domates bitkisinin sulama aralığını Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında pomza karışımları artırmaktadır. Karışım oranı artırılacak olursa, sulama aralığındaki artış oranı orta ince pomza karışımında giderek artmaktadır. %50 karışım oranı sulama aralığını Haziran’da %112, Temmuz’da %120, Ağustos’ta %114 oranlarında artırmaktadır.
İnce pomza karışımının %10 karışım oranı sulama aralığını Haziran’da %68, Temmuz’da %73, Ağustos’ta %71 oranında artırmakta, %20 karışım oranı sulama aralığındaki bu artış oranlarını her üç ayda da yarıya düşürmektedir. Sulama aralığının en düşük artış oranları, bu aylarda %30 karışımda sırasıyla %25, %26, %28 olmaktadır. Dolayısıyla karışım oranı üç kat artırıldığında sulama aralığı artış oranlarında önemli fark yoktur. Karışım oranı beş kat artırıldığında ise, sulama aralığındaki artış oranları her üç ayda da %10 karışım oranında görülen sulama aralığı artış oranından düşük, %20 ve %30 karışım oranlarında görülen sulama aralığı artış oranından yüksek bulunmaktadır. Dolayısıyla sulama aralığını ince pomza karışımlarının %10 ve %50 karışımları diğer karışımlara göre daha fazla etkilemektedir.
Çok ince pomza karışımlarının Haziran ayında %10 ile %50 karışım oranları sulama aralığını %43 oranında artırmaktadır. Bu nedenle çok ince pomza uygulamasında %50 karışım oranı yerine %10 karışım oranı kullanılarak, sulama aralığı aynı oranda artırılmış olur. Temmuz’da %10 karışım oranı sulama aralığını %53 oranında, Ağustos’ta ise %52 oranında artırmaktadır. Yani sulama aralığına etkileri hemen hemen aynıdır. %50 karışım oranları ise Temmuz’da sulama aralığını %46 oranında, Ağustos’ta da %42 oranında artırmaktadır.
Çok ince pomzanın karışım oranının iki ve üç kat artırılması sulama aralığını düşük oranlarda artırmaktadır. Haziran’da %20 karışım oranı sulama aralığını %6, %30 karışım oranı da %18 oranında artırmakta ve böylece %30 karışımda, %20 karışımın sağladığı artışın üç katı artış elde edilmektedir.
Temmuz’da ve Ağustos’ta %20 karışım oranları sulama aralığını en düşük değerlerde etkilemekte, %30 karışım oranında hemen hemen aynı kalmakta, %50 karışımlarda ise yaklaşık değerlerde etkilemektedir.