Sendika Üyeliğinde Azalmanın Nedenleri

Thatcher‟in 1979 yılında iktidara gelmesinden sonra sendikalaĢma oranındaki düĢüĢü açıklayan bir dizi nedenden bahsedilebilir. Çoğu kez, ekonomik yapıdaki değiĢiklikler, ekonominin ve iĢgücünün sektörel düzeyinde meydana gelen yapısal değiĢim bunların en önemli nedenleri olarak görülmektedir. Sendika üyeliğindeki bu düĢüĢ sadece Thatcher hükümetinin neden olduğu yüksek düzeydeki iĢsizliğin bir sonucu değildir. Bir yanda iĢçilerin sendikaların gücüne inanmamaları, diğer yanda da artan sayıda maço olarak tabir edilen iĢverenlerin iĢyerlerinde sendikaları tanımamaları da bu sonucu doğurmuĢtur. Örneğin 1990 yılı ĠĢyeri ÇalıĢma ĠliĢkileri Anketine göre 1980 yılında BirleĢik Krallık‟ta iĢletmelerin % 64‟ü sendika üyeliğini tanırken bu oran 1990 yılında %53‟e düĢmüĢtür. Bu düĢüĢten payını en çok alan sektör ise 1980 yılında sendika tanınma oranı %65 iken 1990 yılında %44 e düĢen imalat sektörüdür. (Millward ve diğ., 1992:71).

Waddington (2003) Thatcher ve Major hükümetlerinin, iĢverenlerin ve yöneticilerin, sendika liderlerinin ve sendika üyesi olacakların ve sendika üyelerinin değiĢen politikalarının bu süreçte önemli bir rol üstlendiğine ve bunların arasında karmaĢık bir karĢılıklı iliĢkiler ağı olduğunu ve bunun bireysel etkilerden kaynaklanan tanımlamaları zorlaĢtırdığını ileri sürmektedir.

1979‟dan sonra sendika üyeliğindeki azalmanın istihdamın kompozisyonunda ve imalat sektöründen hizmetler sektörüne doğru yapısal değiĢime bağlayanlar da vardır. Ġmalat sektörü istihdamındaki küçülme ve hizmetler sektöründe istihdam artıĢının yoğunlaĢması beraberinde part-time çalıĢanlar ve çalıĢanlar arasında kadın çalıĢanların oranın yüksek olduğu küçük iĢyerlerinin sayısının artmasına neden olmuĢ bu da sendika üye sayısının azalmasına neden olmuĢtur (Millward ve diğ.,1992). Ġstihdamın komposizyonundaki değiĢimlerin 1980‟li yıllarda sendika üyeliği oranında %25‟lik bir

91

düĢüĢe neden olduğu tahmin edilmektedir Bu kompozisyonal etkinin sendikaların zayıflığının kısmi bir açıklaması olduğu konusunda geniĢ bir görüĢ birliği vardır (Waddington, 2003, Ferner, 1991).

Thatcher dönemindeki istihdam ve sendika üyeliğiyle ilgili göze çarpan diğer bir durum da daha küçük ölçekli yeni iĢletmelerin sayısının hızla artmasıdır. Bu, sonuç olarak sendika üyeliğinde olumsuz bir etkiye neden olmuĢtur. Millward ve diğ.‟nin (1992:64) araĢtırmasına göre sendika üyeliği her zaman büyük ve eski Ģirketlerde daha yüksektir. Örneğin 1990 yılında sendika yoğunluğu 50‟den az iĢçi çalıĢtıran özel Ģirketlerde sadece %19 iken 1.000 den fazla çalıĢtıran iĢyerlerinde %53‟tür. Aynı zamanda üç yıldan daha genç olan Ģirketlerde bu oran %25 iken 20 yıldan daha eski olan Ģirketlerde bu oran %44‟tür.

Major‟ın 1990 yılında Muhafakazar Parti lideri ve BaĢbakan olduğu dönemde sendikalar, art arda gelen bu değiĢiklikler ve birçok etkenin karıĢımı sonucunda büyük oranda zayıflamıĢtır. Bu etkenler: yasal düzenlemeler, imalat sanayindeki küçülme, sendikalaĢma oranının düĢük olduğu hizmet ve yardımcı sektörlerin büyümesi (bu sektörlerde çoğunlukla kadın iĢçiler ya da yarı zamanlı çalıĢan iĢçiler istihdam edilmektedir), iĢverenlerin zamanla sendikaları daha az tanımaya baĢlamaları ve toplu pazarlığın ve ulusal sözleĢmelerin kapsamının daralması ve bunun yerini bireysel ya da yerel düzeyde pazarlık tekniklerinin ve ücret belirleme sistemlerinin almasıdır.

6.5.1. Sendika Üyeliğindeki Azalmanın Boyutları

BirleĢik Krallık‟ta son 50 yıldır toplam sendika üyeliği önemli oranda dalgalanmıĢtır. 1948-1965 yıları arasında sendika üyeliğinde 9.1 milyondan 9.7 milyona bir artıĢ olurken, tüm iĢgücü içersindeki sendikalaĢma oranı %46‟dan %43‟e inmiĢtir. 1965‟den sonra sendikalaĢma oranında hızlı bir artıĢ görülmüĢ, üye sayısı 1979 yılında 13.4 milyona çıkarken, sendikalaĢma oranı % 55,4‟e yükselmiĢtir. Bu tarihten 1998 yılına kadar her yıl sendikalaĢma oranında azalma görülmüĢtür. Bu dönem 1892‟den beri sendikalaĢma oranının sürekli azaldığı en uzun dönem olmuĢtur. 1965-1979 yılları arasındaki sendika üyeliğindeki kazanımlar kısa bir zaman içinde tekrar kaybedilmiĢ ve sendikalaĢma oranı % 30„un altına inmiĢtir (Waddington, 2003; Bach ve Winchester, 2003).

92

Tablo 3. 1900-2007 Yılları Arasında Sendika Üyeliği ve Oranı

Kaynak: Bain ve Price (1983:14)

Sendika üyeliğindeki azalma Blair‟in liderliğinde ĠĢçi Partisinin 1997 yılında iktidara gelmesinden sonraki dönemde önce durdurulmuĢ, daha sonra kamu sektöründeki istihdamın artıĢına bağlı olarak küçük artıĢlar görülmeye baĢlanmıĢtır. 2007 yılında, sendika üyesi sayısı 7 milyon ve sendikalaĢma oranı % 29.3 olarak gerçekleĢmiĢtir. Bu veriler meslekler ve sektörler arasındaki sendikalaĢma oranlarındaki önemli farklılıkları göstermemektedir. Örneğin 2003 yılında kamu sektöründe sendikalaĢma oranı % 59 iken özel sektörde %18 idi. Özel sektörde elektrik, gaz ve su sektörlerinde sendikalaĢma oranı % 50‟ye yakınken, toptan ve perakende ticaret sektörlerinde % 12‟den daha az, otel ve lokanta sektöründe % 5‟in biraz üzerindeydi. Meslekler açısından baktığımızda profesyonel ve mühendislik benzeri mesleklerde sendikalaĢma oranı % 50 iken satıĢ ve müĢteri hizmetleri gibi mesleklerde ise % 13‟ten daha azdır (Palmer ve diğ., 2004).

93

Thatcher‟dan sonra sendikalaĢma oranındaki azalma toplu pazarlıktan yararlananların sayısındaki değiĢmelerle de alakalıdır. 1980 yılında yapılan ilk ĠĢyeri ÇalıĢma ĠliĢkileri Anketinin sonuçlarına göre ücretlerin belirlenmesinde toplu pazarlık iĢverenlerle çalıĢanlar arasında hakim yöntem olarak görülmektedir. Thatcher sonrası dönemde bu anketler toplu pazarlığın öneminin azaldığını gösteren sonuçlar ortaya koymaktadır. 1990 anketinin araĢtırmacıları toplu pazarlık kapsamındakilerin oranının 1984‟te %71‟den, 1990‟da %54‟e düĢmesinin BirleĢik Krallık çalıĢma iliĢkilerinin temel karakterinin değiĢtiğini gösteren önemli bir sonuç olduğunu öne sürmüĢlerdir (Millward ve diğ., 1992:93).

1998 anketi sonuçları toplu pazarlık kapsamında bulunan çalıĢanların oranının daha da düĢerek % 40‟a indiğini göstermiĢtir (Millward ve diğ., 2000:197). 2003 tarihli ĠĢgücü Anketi toplu pazarlık kapsamında olanların oranın özel sektörde %22, kamu sektöründe %72 ve tüm çalıĢanlar için %36 olduğunu göstermiĢtir (Palmer ve diğ, 2004:35).