Sembol ve İşaretlere İlişkin Bulgular

Sembol ve işaretlere ilişkin bulgularda katılımcılara; Bu teknikler kullanılarak bestelenmiş olan eserlerin program notları, nota üzerinde kullanılan semboller ve ifadeler eserlerin doğru ve kaliteli icrası için yeterli mi? sorusu sorularak bulgulara aşağıda yer verilmiştir.

4.2.3.1 Soru: Bu teknikler kullanılarak bestelenmiş olan eserlerin program notları,

nota üzerinde kullanılan semboller ve ifadeler eserlerin doğru ve kaliteli icrası için yeterli mi?

Besteci 1 “Kendi eserlerimde ve müziğimi ifade ediş şeklimde bu teknikleri kullanmadığım veya tercih etmediğim için bir şey söyleyemem. Bu konuda ancak bu teknikleri kullanan bestecilerin yorum yapabileceğini ve program notlarını da ancak bestecinin kendisi yazabileceğini düşünüyorum”.

Besteci 2 “Müzik tarihinin tamamı ifade edilemeyeni notada ifade etmeye yönelik bir gelişimdir demektedir Eric Salzman. Ama biz biliyoruz ki müzik tarihi boyunca yeniliklerin olduğu zamanlarda nota hiçbir zaman tek araç olmamıştır. Akademik müziğin temel aktarım aracı notadır. Ama sadece nota bu araç olsaydı aldığımız bunca eğitime neden ihtiyaç duyuyoruz, sorusunu sormak gerekir. Rachmaninoff’un bir eserini çalmak için de belli bir noktaya kadar hocaya ihtiyaç duyduğumuz gibi. Program notlarını çok ayrıntılı şekilde yazan György Ligeti gibi besteciler olmasına rağmen günümüzde birçok icracı, bunları çalacak insanlar kendilerinden önce çalmış olan yorumcuları deneyimlemek ihtiyacı duyuyorlar. Özellikle de görsel olarak deneyimleme ihtiyacı ağır basıyor. Program notları icracıya çalacağı eserde nasıl ses üretmesi gerektiğini açıklayan bir kılavuz niteliğindedir. İncelendiğinde bu notların ve ifade şekillerinin bir standardının olmadığını da görüyoruz. Çok fazla yönelim var. Bu ifade ve şekillerin bir standarda

oturtulmasının, özellikle çağdaş müziğin avangard kolunu, performansların giderek aynılaşmaya başlamasına sebep vererek zedeleyeceğini düşünüyorum. İrrasyonaliteyi önceleyen düşünce yapısını baltalayan bir şey olur bu standartlaşma. Çağdaş müziğin bu kolunun, standartlaşmadan daha çok farklı yorumlanabilmeye ve farklı algınalabilmeye ihtiyaç duyduğunu düşünüyorum. Her yorumlanmasından bestecilerin de farklı ilhamlar alabilmesine ihtiyaç var. Ancak icracıların her zaman en kolay anlaşılabilir olanı tercih ettikleri de bir gerçektir. Bu şekilde bakıldığında program notlarının hem yeterli olduğu hem de yeterli olmadığı ve bu yetersizliğin belli noktalarda iyi bir şey olabileceği fikrindeyim”.

Besteci 3 “Oturmuş bir konvansiyonel yazı olmadığı için, ilgili notları Ligeti’nin bir partisyonunu açtığımızda çok yeterli bulabiliriz, ama başka bir bestecide aynı detaylı anlatımı bulamayabiliriz. Genel bir tanım yapmak bu konuda çok zor olur. Kendim her ne kadar piyanonun içi ile çok uğraşmasam da bestecilerin mümkün mertebede gerekli açıklamaları yaptıklarını düşünüyorum. Ancak eseri elime aldığımda hiçbir şey anlamadığım notasyonlarla da karşılaştığım için tam olarak yazılan notların yeterli olduğunu söyleyemem”.

Besteci 4 “Bu tarz yazılı araçlar tabi ki asgari bir iletişim için önemli. Hele de bestecinin fiili olarak bulunamadığı bir durumda. Ancak icra sürecinin büyük ölçüde besteciyle icracı arasındaki diyaloga ve bu diyaloğun maddi olarak nasıl örgütlendiğine dayandığının hakkını teslim etmek gerek. Bu süreçler arasındaki dengesizlik kaliteli bir icrayı olanaksız kılabilir. Her icracının çalışma biçimi, çeşitli konulardaki yeterliliği, sembolik sistemlerle ilişkisi, verili eserle kurduğu yakınlık ilişkisi farklı olduğundan sürecin bu karşılıklı iletişim bazında gerçekleşmesi bence en uygunu olur. Ayrıca neyin ‘extended’ olup neyin olmadığına dair de çalgıdan çalgıya, tavırdan tavıra değişen oldukça göreceli bir durum var, hem teknik olarak hem de felsefi olarak. Nasıl bir bağlamda kullanıldıkları çok önemli, bu bağlamı da süreçte katkıda bulunan herkes anlayabilmeli. Görünürde, kâğıt üzerinde ‘bitmiş’ olan bir eser aslında hiç bir zaman bitmiş değildir, hala ve her performansta sözkonusu aktörler ve durumlar arasındaki etkileşimle dönüşen bir süreçtir, bunu görmek elzem diye düşünüyorum”.

Besteci 5 “Program notlarının genellikle yeterli olduğunu düşünüyorum. Sorun, bu tekniklerin yapıttaki ilgili pasajların müzikal bağlamında ve idiomatik olarak kullanılıp kullanılmamasında”.

Besteci 6 “Her eser adına bu soruyu cevaplamam doğru olmaz ancak, benim incelediğim ve kendi yazdığım eserlerin olabildiğince anlaşılır ve tutarlı bilgi içerdiğini düşünüyorum”.

Besteci 7 “Kullanılan teknik ne kadar sıradışıysa o kadar incelikli açıklamaya gereksinim duyar. Bu tekniklerin keşfinde çığır açan Alman besteci Helmut Lachenmann’ın partisyonları ayrıntılı açıklamalarla doludur, öyle olması da gereklidir. Ben her şeyin tereddütsüz olarak anlaşılabildiği partisyonlardan yanayım. Bu tür partisyonların açıklama sayfalarının hazırlanması neredeyse müziğin bestelenmesi ve notaya alınması kadar önemlidir. Bütün teknikler, özel semboller, mikro aralıklara ait değiştireçler, çalgıların gövdesindeki bölümler vb. düzgünce açıklanmalı ve hangi dilde kaleme alındıysa (Türkçe, İngilizce vö.) o dilde düzgün olarak ifade edilmeli. Kötü bir İngilizceyle açıklanan tekniklerin yabancı yorumcuları daha ilk adımda besteciden ve yapıttan kuşku duymaya yöneltmesi beklenir. Genç Türk bestecilerinin yeni tekniklerle ilgili açıklamalarını öncelikle düzgün bir Türkçeyle yapabiliyor olmaları gerekir. Sonrasında, gereksinim duyuyorlarsa, yabancı dildeki açıklamalar için o dili iyi bilen kişilerden destek almaları ve (bazı açıklamalar için) güvendikleri bestecilerin partisyonlarındaki açıklamalardan yararlanmaları en sağlıklı yoldur”.

Besteci 8 “Piyano üzerinde düşündüğümde George Crumb’ın eserleri aklıma geliyor. Gayet güzel bir notası var ve sembollerle ilgili hiçbir sorun yok. Program notları hususunda da bir sorun yok. Ancak bestecinin neden böyle şeylere ihtiyaç duyduğu, nasıl bir arayışın sonucunda bunlara ulaştığının icracının meselesi olmadığını düşünüyorum. İcracı böyle bir konu ile ilgilenmişse zaten araştırır, öğrenir ya da araştırıp öğrenmesi gerekir. Bu tını arayışlarında sağlam temelleri olan bestecilerin zaten gerekli açıklamaları yaptıkları kanaatindeyim”.

BÖLÜM 5

5 TARTIŞMA, SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu bölümde araştırmanın bulgularına dair yorumlar ve benzer çalışmaların bulguları ile karşılaştırmalar yapılmış ve sonuç ve öneriler sunulmuştur.