Tekstil-Konfeksiyon 7 207 Kesme Çiçekçilik 2 41 Ayakkabı Sanayi 2 75 Balıkçılık 1 15 Genel (KÖY) 4 179 TOPLAM 16 517
sıralanabilir:
Finansman Sorunu: KOBİ’lerle ilgili yapılan çalışmalarda, genellikle ilk ve en temel sorun olarak, finansmana işaret edilmektedir. Finansman sorunu, KOBİ’ler için çoğu zaman kuruluş aşamasında başlamakta, faaliyetlerini ve gelişmelerini olumsuz yönde etkilemektedir (Ramazanoğlu, http://www2.turkstudent.net/papers/). OECD tarafından yapılan “KOBİ’lerin Globalizasyonu” konulu araştırmada, finansmanın KOBİ’lerin globalleşmesinde ülkeden ülkeye, işletmeden işletmeye değişik oranlarda olmak üzere en büyük engel olduğu ortaya çıkarılmıştır (Vinde, 1995; 4).
Girişimciler, ellerindeki küçük sermayeler ile işletmeler oluşturmakta, bu özsermayeleri hem yatırım hem de pazarda yer almak için yapılacak pazarlama çalışmaları için yeterli olmamaktadır. KOBİ’ler, piyasa koşulları nedeni ile vadeli satışlarını da özsermayeleri ile finanse etmek zorunda kalmaktadır. Tahsilâtta karşılaşılan güçlükler sonucu nakit sıkıntısı çekilmesi, özsermayenin erimesi ve pahalı banka kredileri KOBİ’lerin sonunu hazırlamaktadır. Yüksek maliyetli banka kredisi kullanmak zorunda kalan küçük sanayiciler, mevcut yatırımlarındaki dönüş hızını ayarlayamadıkları için iflas etmektedir. Yaşanan sermaye sorunları ile birlikte, KOBİ’lerin yöneticilerinin finansman bilgilerinin yetersiz olması ve bu konuda yetişmiş elemanları istihdam edememeleri sorunu iyice büyütmektedir (Güney ve Oktay, 2002; 4–5).
KOBİ’ler yabancı kaynak sağlamada güçlüklerle karşılaşmakta, kaynak temininde yüksek maliyet söz konusu olmakta ve bu konuda sağlanan teşviklerden de yeterince yararlanamamaktadır (Civan ve Tekinkuş, 2002; 394). Türkiye’de KOBİ’lerin en yaygın finansman aracı olan, banka kredilerinden yararlanma oranının oldukça düşük olduğu bir gerçektir. Türkiye Halk Bankası’nın 1995–1999 yılları arasında, KOBİ’lere sunduğu kredilerden yararlanma oranları aşağıdaki gibidir (Söğüt, 2001; 101):
Tablo 12. KOBİ’lerin Kredilerden Yararlanma Oranı (1995–1999)
(Kaynak: Söğüt, 2001; 101)
KOBİ’lerin kredi sağlamada karşılaştıkları en önemli sorun, bankalar tarafından teminat olarak gayrimenkul ipoteği istenmesidir. Özellikle uzun vadeli kredilerde, gayrimenkul dışındaki hiçbir varlık teminat ipoteği olarak kabul edilmemektedir. Bankalar, riskli gördükleri KOBİ’lerle kredi ilişkisine girmek için yüksek teminatlar istemektedir. Küçük ve orta ölçekli işletmelerdeki makineler, tezgâhlar, araç ve gereçler ipotek olarak kabul edilmemektedir. Bu durum, küçük girişimciyi zora sokmaktadır (Küçük, 2005; 250, Müftüoğlu, 1999; 110). Dolayısıyla, Türkiye’de KOBİ’lerin bankalardan elde ettikleri krediler, genel kredi hacmi içinde %4 civarındadır.
Tedarik Sorunu: KOBİ’ler, daha küçük çapta üretim yaptıklarından ve büyük miktarlarda girdi alımını gerçekleştiremediklerinden, büyük işletmelere göre girdileri daha yüksek fiyattan satın almak zorunda kalırlar (Budak, 1994; 31). KOBİ’ler, bu durumu doğal olarak, ürünlerinin satış fiyatlarına yansıttıklarından, büyük işletmelerle rekabet şansları düşmektedir (Budak, 1996; 131).
Üretim ve Teknoloji Sorunu: Küreselleşmenin etkisiyle, teknolojik yenilikler hemen eskimekte veya dünyanın herhangi bir yerinde çıkan yenilik hemen taklit edilebilmektedir. Bu nedenle, işletmelerin rekabette başarı sağlayabilmeleri 9.12.1995 7.12.1996 6.12.1997 5.12.1998 6.11.1999 Halk Bankası KOBİ Kredileri (Milyar TL) 49.313 140.000 300.000 505.000 800.516 KOBİ’lerin Kredilerden Yararlanma Oranı (%) 2,18 3,01 4,25 4,60 4,82
için, sürekli yeni ürün ve hizmetleri piyasaya sunmaları gerekmektedir. Dolayısıyla, AR-GE çalışmalarına ayrılan payın artması veya en azından yeterli düzeyde olması gerekir (İpekgil ve Marangoz, 2002; http://www.dtm.gov.tr/ead/DTDERGI/nisan). Fakat KOBİ’ler, AR-GE çalışmaları için yeterince kaynak bulamamaktadır. Dolayısıyla, yenilikleri yaratma güçleri sınırlıdır.
Pazarlama ve İhracat Sorunu: Üretilen mal ve hizmetler satılabildiği ölçüde, işletmeler hayatlarını sürdürebilir. Üretilen mal ve hizmetlerin satılabilmesi ise, iyi bir pazarlama politikası ile mümkün olabilmektedir. Bu pazarlama politikası, sadece işletmenin denetimindeki şartlar itibariyle değil; denetimi dışındaki faktörler itibariyle de uygun belirlenmiş olmalıdır (Küçük, 2005; 255). Fakat KOBİ’lerde üretilen ürünlerin satışı, oldukça ilkel yöntemlerle ve pazarlama konusunda uzmanlaşmamış, pazarlama işini hafife alan niteliksiz elemanlar tarafından yapılmaktadır. Sahip-yönetici durumundaki girişimciler, çoğu işletme fonksiyonu ile olduğu gibi, pazarlama faaliyetleriyle de kendileri ilgilenmektedir. Dolayısıyla, kalifiye pazarlama elemanı ihtiyacı ortaya çıkmaktadır (Küçük, 2005; 255). Fakat KOBİ’ler, nitelikli elemanları işletmeye çekme konusunda büyük işletmeler kadar şanslı değildir.
KOBİ’ler, ihracat konusunda da sıkıntı yaşamaktadır. İhracat konusunda uzman personelin istihdam edilememesi, potansiyel pazarların aranması, bulunması ve değerlendirilmesindeki güçlükler, bürokratik işlemlerin çokluğu KOBİ’leri zora sokmaktadır (Budak, 1993; 8 Aktaran Budak, 1996; 134). Bunlara ek olarak, AB’ye ihracat yapmak isteyen işletmelerin mallarına CE işaretini koymaları ve bunu koyarken de kesinlikle bir uzman kuruluşa danışmaları gereklidir (Budak, 1996; 137). Ürünlerin, çevresel değerlere zarar verilmeden (ISO 14000) ve belirli kalite standartlarına (ISO 9000) uygun üretilmesi gerekmektedir (İpekgil ve Marangoz, 2002; http://www.dtm.gov.tr/ead/DTDERGI/nisan2002/kobi.htm). Yine, yabancı dil bilmemek uluslar arası pazarlara açılmada büyük bir engeldir.
İstanbul Sanayi Odası Araştırma Dairesi’nin geçmiş yıllarda yapmış olduğu anket çalışmasında, KOBİ’ler ihracat faaliyetine adım atamamanın en büyük nedeni
olarak finansmanı, onu takiben rekabet güçlüğünü ve üçüncü engel olarak da dış pazarda bilgi eksikliğini göstermiştir (Akgüç vd., 1987; 83).
Örgütlenme Sorunu: KOBİ’lerde, başka küçük işletmelerle bir araya gelme ve seslerini duyurma amacıyla bir üst organizasyon oluşturma konusunda sorunlar vardır. Bu durum KOBİ’lerin teşviklerden, desteklerden yeteri kadar pay alamamalarına neden olabilmektedir (Küçük, 2005; 253).
Halkla ilişkiler ve insan kaynaklarıyla ilgili sorunlar, yönetim ve yönetici sorunu, işletme sahiplerinin teknik kökenli olması, eğitim eksikliği, standardizasyon, bilgi toplama, mevzuat sorunları, uluslar arası kalite standartlarına uygun mal ve hizmet üretilememesi, stoklama sorunları, üretim kapasitesinin düşük olması, teknolojik gerilik, dış pazarlarda söz konusu olan yoğun rekabet, dış pazarlama giderlerinin yüksekliği, yeni pazarlara açılmada yaşanan zorluklar ve yapılan yatırımlarda yaşanan zamanlama problemleri KOBİ’lerin diğer sorunları arasında sayılabilir (Civan ve Tekinkuş, 2002; 394).
1. 11. KOBİ’LERİN TEMEL SORUNLARINA İLİŞKİN ÇÖZÜM YOLLARI