Sektör iç analizi

5.4.1.1. Güçlü yönler

Aşağıdaki başlıklarda güçlü yönler tespit edilmiştir.

1. Otomotiv Sektörü İhracat Rakamları

2011 ve 2012 yıllarında tüm sektörler içinde otomotiv sektörü ihracatta birinci sırada yer almaktadır (Tablo 5.6). Otomotiv sektörü ihracatının ülkelere göre dağılım miktarları ve % oranları 2011-12 yılları için incelendiğinde (Tablo 5.6); en yüksek ihracat rakamlarının AB-27 ülkelerine olduğu görülmektedir. Bunu yanında AB-27 ülkelerine ihracat %13 azalırken Türk Cumhuriyetlerine %56 ve Afrika ülkelerine %24 artış aşağıda görülmektedir.

T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 2012 Performans Programında [117] Türk imalat

sanayinin 1996’dan 2008’e otomotiv ana ve yan sanayinin de içinde olduğu ürün grubunun niteliğindeki artışı ile ihracatta artışı sağladığı bildirilmiştir. Otomotiv sektörü 2012 Haziran ayına göre bu yıl %12,5 artışla 1 milyar 805 milyon dolar ihracat rakamına ulaşmıştır.

ODD nin akademisyenler işbirliğiyle hazırladığı “Otomotiv Ticaretinde Yol Haritası Talep Tahminleri 2012-2016” raporuna [118] göre otomotiv sektörü yılda 20,4 milyar dolar ile Türkiye’deki ihracatçı sektörler arasında ilk sırada yer almaktadır ve toplam üretimin 2/3’ü Avrupa’ya ihraç edilmektedir.

2. Otomotiv Sektörü Üretim Rakamları

ODD nin akademisyenler işbirliğiyle hazırladığı “Otomotiv Ticaretinde Yol Haritası Talep Tahminleri 2012-2016” raporuna [118] göre Dünya genelinde Türkiye olarak; otomotiv üretim adedine göre 17’nci sırada, Avrupa genelinde ise üretimde 5’inci sırada bulunmaktadır.

TC Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü 2011 – 2014 Türkiye

Otomotiv Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planında [119], Türk otomotiv sektörünün;

rekabetçi maliyetlerle esnek üretim yapabilme yeteneğine sahip, konjonktür ve standart değişimlerine uyum gösteren, üretim ve teslimatta (düşük miktarlara da) esnek, üretim maliyetinin göreceli olarak (AB'ye göre) düşük olan, rekabetçi ve güçlü tedarik zincirine sahip olan güçlü yapısı ortaya konmuştur.

Toplu taşıma araçlarında elde edilen tecrübe ve bu alanda yerli markaların varlığı güçlü yön olarak karşımıza çıkar.

3. Otomotiv Sektörü İstihdam Rakamları

ODD nin akademisyenler işbirliğiyle hazırladığı “Otomotiv Ticaretinde Yol Haritası Talep Tahminleri 2012-2016” raporuna [118] göre 400 bin kişilik istihdam

4. Otomotiv Sektörü Üretim Kalitesi

Otomotiv sektörü ihracat ve üretim rakamları sektörde giderek artan kalitenin göstergesidir. Buna bir başka örnekte; Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası, Doğu Marmara kalkınma Ajansı ve Sakarya Üniversite'sinin ortak çalışması olan Otomotiv Sektörü kapsamında yapılan çalıştay rapor lansmanında konuşan TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu Japonya'ya TOYOTA yetkilileriyle yaptıkları görüşmede "TOYOTA fabrikaları içinde sıfır hataya en yakın çalışan fabrikanın Sakarya ilinde hizmette olan fabrikada gerçekleştiğini yetkililerden öğrendiklerini" bildirmiştir. Bu bilgi Türk otomotiv sektöründe kalite göstergelerinden biridir. TC Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü 2011 – 2014 Türkiye Otomotiv Sektörü Strateji Belgesi ve

Eylem Planında [119] "Türkiye'de üretilen otomobillerin yüksek kalite standartlarına

ulaşması", güçlü yön olarak bildirilmiştir.

5. Otomotiv Sektörü Satış Rakamları

ODD nin akademisyenler işbirliğiyle hazırladığı “Otomotiv Ticaretinde Yol Haritası Talep Tahminleri 2012-2016” raporuna [118] göre Dünya genelinde Türkiye olarak; otomotiv satış adedine göre 18. ve Avrupa genelinde ise 6. sırada bulunmaktadır.

6. Otomotiv Yan Sanayi

Otomotiv yan sanayi, mamul üretim kapasitesi, mamul çeşitliliği ve ulaştığı standartlar itibariyle, ülkemizde imal edilen taşıt araçları için gerekli olan yedek parçaların en az %85’ini karşılayabilecek düzeye erişmiştir [120].

7. Otomotiv Sektörü ve Teknolojik Altyapı Potansiyeli

Otomotiv sektörü en ileri teknolojileri kullanan, sürekli gelişen bir sektördür. Türk otomotiv sektörü kendi teknolojisini kurma seviyesine gelmemekle birlikte DPT Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013) Otomotiv Sanayi Özel İhtisas Raporunda [121], belirtildiği gibi "Küresel nitelikli şirketlerin teknoloji ve Ar-Ge potansiyelleri Türkiye’deki otomotiv sanayi tarafından da kullanılmaktadır. Üretim ve ürünlerde uygulanmakta olan teknoloji, 1990'lı yıllarda sürdürülen yeni yatırımlar yanında

yaygın insan gücü eğitimi ile Türkiye’deki üretimi destekleyen küresel firmaların düzeyinde bulunmaktadır."

8. Tasarım

Otomotiv sektöründe rekabet gücünün belirleyicilerinden olan tasarım ürüne yüksek katma değer sağlamaktadır. Otomotiv sanayinde elde ettiği deneyim ile çok iyi yetişmiş insan gücünün üstün yönetim ve üretim becerileri ile son zamanda gelişen

tasarım-geliştirme becerileri göreceli üstünlüğe sahiptir. Aynı zamanda Türkiye’deki

otomotiv sanayinde de özellikle tasarım yetkinliklerinin aksam parça üreten işletmelerde gelişmesi bu açıdan stratejik önem taşımaktadır [121].

.

9. İşgücü Niteliği

Türkiye AB ülkelerine göre daha düşük maliyette işgücüne sahip bir ülkedir. Aynı zamanda yabancı firma ortaklıkları ile gelişmiş ana ve yan sanayi; “know-how” düzeyi yükselmiş ve iyi eğitilmiş, genç, dinamik, istekli, kalifiye işgücüne sahiptir [119].

10. Türk Üretimi Toplu Taşıma ve Ticari Araçlar

Türk otomotiv sanayinin ihtisası hâline gelen toplu taşıma ve ticari araçlara dünyaca yönelmenin artmıştır. Sektörün bu alanında elde edilen tecrübe diğer alanlarda da (Türk patentli otomobil üretimi vb.) kullanılabilir.

5.4.1.2. Zayıf yönler

Aşağıdaki başlıklarda zayıf yönler tespit edilmiştir.

1. Otomotiv Sektörü ve İthalat

Otomotiv sektöründe özellikle otomobil üretiminde gerekli hammaddelerin bir kısmında tamamen ithalata bağımlı olunmaktadır. Bu bağlamda temel ham madde yetersizliği ve dışa bağımlılık otomotiv sektörü için kritik önemde olan bir zayıflıktır [119]. Ek olarak sektörde önemli yer tutan Türk üretimi otomobillere göre ithal otomobil satış adedinin fazla olduğu görülmektedir (Tablo 5.8).

Tablo 5.8 Yıllara göre yerli ve ithal otomobil satış adedi 2010 % 2011 % 2012 % YERLİ ÜRETİM 155634 30% 179488 30% 146604 26% İTHAL OTOMOBİL ^{354150 69% 414031 70% 409676 74%} TOPLAM 511794 100% 595530 100% 556280 100% 2. Üretimde Kümelenme

Otomotiv yan sanayinde kümelenmenin olmaması yan sanayinin gelişmesinin önünde engeldir. Otomotiv yan sanayi üreticileri genelde küçük ve orta ölçekte işletmelerdir. Bu sebeple yan sanayi üretiminin nitelik ve niceliği kümelenme ile artabilecektir.

3. Otomotiv Sektörü Lojistik Altyapısı

Türkiye'de üretilmekte olan otomobiller için lojistik altyapısı yetersizdir [119].

4. Otomotiv Yan Sanayi

Otomotiv yan sanayinin üretim çeşidi, kapasitesi genel olarak kabaca bilinmekle birlikte tam bir envanter mevcut değildir. Bu durum otomotiv sektörü ile ilgili alınacak kararların sağlıklı olmayacaktır.

Ana - yan sanayi ilişkilerinin yetersizliği ve etkin bir sinerji yaratılamaması ve taşıt

araçları ile aksam ve parçalarda yerli katkı payının düşük olması önemli zayıflıklardır. Otomotiv ana ve yan sanayi arasında karşılıklı bir bağımlılık vardır. Sadece üretimde değil tasarımda da gelişmek için bu bağlılığın daha güçlenerek sinerji oluşturulması gerekmektedir. Yan sanayi firmaları için finansmana erişim kısıtı da sektörün gelişimi önünde önemli bir engeldir [119,121].

5. İşgücü Maliyeti ve Nitelikli İşgücü

Sektörde talep ve üretim artışıyla birlikte nitelikli işgücü ihtiyacı artmaktadır. Çoğunlukla, KOBİ statüsünde olan yan sanayi firmalarında ise nitelikli işgücü ile ilgili sorunların artması beklenmektedir [119].

İşgücü maliyeti, yatırımcılar açısından büyük önem taşıyan bir ölçüttür ve yeni yatırımların hangi ülkeye yapılacağı konusunda belirleyici rol oynamaktadır.

Türkiye’deki işgücü maliyeti, Batı Avrupa ülkelerine göre daha düşük olmakla birlikte; Doğu Avrupa ülkeleri, Rusya, Hindistan ve Çin’e göre rekabetçi değildir. Türkiye’nin işgücü maliyetindeki söz konusu dezavantajı, işçilik ücretleri ve maaşlardaki yüksek vergi ve SSK primi yükünden kaynaklanmaktadır [101].

6. Teknolojik Altyapı ve Ar-Ge

Otomotiv sanayinde sürdürülebilir rekabet gücünün sağlanması için üretim alanında ulaşılan bu yetkinliğin güçlendirilerek devam etmesi yanında, teknoloji geliştirme ve Ar-Ge alanlarındaki yetkinliğin de varlığını zorunlu kılmaktadır. Otomotiv sektöründe teknolojik altyapı ve Ar-Ge çalışmalarına son yıllarda devlet desteğinin artmasına rağmen tüm incelenen belgelerde ortak karar teknolojik altyapı ve Ar-Ge çalışmalarının istenen düzeyde olmadığıdır. Ana ve yan sanayi firmaları, toplamında sınırlı sayıda firma Ar-Ge bölümüne sahiptir ve değişen oranlarda ürün tasarımı ve tasarım doğrulaması yapabilmektedir. Buna rağmen ana sanayi şirketlerinin hemen hiçbirisi şu anda bir ürünü tamamen tasarlayabilecek bilgi birikimine ve gerekli yetkin eleman sayısına sahip değildir. Ancak son on yılda bu açığı kapatmak üzere hızla çalışmalarını sürdürdükleri de görülmektedir [121]. Ar-Ge çalışmalarına yönelik yeterli öz kaynak yaratılamaması giderilmesi gereken bir zayıflıktır [119].

7. Tasarım

Otomotiv sektöründe Ar-Ge ve tasarım alanında pasif bir politikanın izlendiği gözlenmektedir. Türkiye’de tasarım doğrulaması açısından da önemli laboratuar eksiği vardır. Motor ve aktarma organları teknolojisinde özgün yerli tasarım eksikliği ve dışa bağımlılık, yeni araç projelerinde ortak tasarım yetkinliğine sahip firma azlığı ve yeterli test merkezlerinin olmaması otomotiv sektörünün tasarım ölçütü açısından zayıf yönleridir [119, 108, 121]. Bunlara ek olarak tasarım yetkinliğine sahip insan kaynağı ihtiyacı bulunmaktadır.