SAYIM ÖNCESİ HALKI BİLGİLENDİRME FAALİYETLERİ

olduğu için halkımıza bu sayımın önemi anlatılmalıydı. Bu sebeple sayım öncesinde halkı bilgilendirme faaliyetlerine özel bir önem verilmişti. Bu kapsamda gerek Başvekil İsmet (İnönü) Paşa, gerekse Beynelmilel İstatistik Enstitüsü azası ve İstatistik Umum Müdürü Belçikalı Mösyö Camille Jacquart’ın beyannameleri vardır. Halkın bu konuda bilgilendirilmesi kapsamında devletin hemen bütün imkanları kullanılmıştır. Basın ve yayın organlarından gazete ve mecmualarda konuyla ilgili haberler, makaleler, güncel yazılar yayınlanmış, radyolardan konuyla ilgili programlara yer verilmiş, Başvekil İsmet (İnönü) Paşa’nın bu konudaki nutukları okunmuş, sinemalarda nüfus sayımına yönelik gösterimler düzenlenmişti.

İstatistik Umum Müdürü Camille Jacquart sayımdan yaklaşık 1 ay önce İstanbul Darülfünunu’nda ve sayım hazırlıkları için gittiği yerlerde halka ve sayımda görev alacak memurlara yönelik çeşitli konferanslar düzenlemiştir.

Sayımlar hakkında halkın bilgilendirilmesi faaliyetlerine bu derece önem verilmesinin nedenlerinin başında hiç kimsenin sayım harici kalmaması gelmekteydi. Sayımdan önce Avrupa’da nüfusumuzun 10 milyonu bile bulamayacağı ve Türk unsurunun büyük bir çoğunluğu teşkil edemeyeceği ve Türkiye’de nüfusun kozmopolit bir yapısının olduğu propagandası yapılmaktaydı.

Kimsenin sayım harici kalmaması, istatistiki verilerin sağlıklı olmasının ön koşulu olduğu kadar Avrupa’da aleyhimize yapılan propaganda cereyanının önüne geçebilmek için de gerekliydi.

2. 1. SAYIM ÖNCESİ YAPILAN BİLGİLENDİRME FAALİYETLERİ Nüfus sayımı için yapılan en önemli hazırlıklardan biri de hiç kuşkusuz halkın sayım konusunda bilgilendirme faaliyetleridir. Yapılan sayımda belirlenen hedef mümkün olduğunca en az hatalı sonucu elde edebilmek olduğuna göre; vatandaşın sayım memuruna yardımcı olması ve istenen bilgileri en doğru bir şekilde vermesi hedefi yakalamada en önemli etken olmaktadır.

Zira, halkın bir kısmı yapılan bu sayımın amaçlarından birinin halktan yeni vergiler toplamak olduğunu düşünebileceğinden, nüfus memurundan saklanması ya da kasıtlı olarak yanlış ve eksik bilgiler verebilmesi muhtemel bir durumdur. Halktaki bu ve bunun benzeri yanlış kanaatlerin önüne geçebilmek için bilgilendirme faaliyetlerine özel bir önem verilmiştir.

Bilgilendirme faaliyetlerinde kullanılan yöntemlerden en önemlisi, yazılı basın yöntemi kullanılarak yapılan halkın bilgilendirilmesi faaliyetleri teşkil etmiştir. Bu konuda basında çok sayıda yazılar yazılmış, tanınmış simalar tarafından makaleler kaleme alınmıştır. Basında çıkan bilgilendirme amaçlı o günkü yazılara şöyle bir göz atarsak:

Milletçe kuvvetimizi, sayımızı bilelim. Bunu 27 Teşrin-i Evvel (Ekim) Cuma günü öğreneceğiz. O gün memlekette nüfus sayımı vardır. Hepimiz yazılmaya mecburuz. Nüfus sayımından dolayı hiç kimseden yeni vergi alınmayacaktır. nüfus sayımı için ücret, masraf verilmeyecektir. Bütün masrafı devlet hazinesi ödemiştir. Memleketi iyi idare etmek için hükümetin her köyde, her şehirde ne kadar nüfus olduğunu bilmesi lazımdır. Bu suretle devlet işleri daha iyi, daha muntazam yürür. Hükümetin nüfus mevcudunu bilmesi katiyetten lazımdır. Nüfus bilmeyen hükümet karanlıkta yürüyor demektir. Hükümetimizin bütün maksadı, gayreti ahalinin saadetini, rahatını temin etmektir. Sayım işi memleketin idaresini daha fazla mükemmelleştirmek, vazifesini hakkıyla görebilmek içindir. 27 Teşrin-i Evvel (Ekim) Cuma günü hepimiz bulunduğumuz yerlerde kalacak, sayım memurlarının gelmesini bekleyeceğiz. Memurlar gelince çoluk çocuğumuzu bir eksiksiz yazdıracağız, isterse o saat doğmuş küçük bir bebe olsun, yine yazılacaktır. Sayım memurları herkese son derece nezaketle davranacaklar, biz halk da onlara karşı elimizden geldiği kadar yardım, kolaylık etmek mecburiyetindeyiz. 27 Teşrin-i Evvel (Ekim) Cuma günü milletin mizan günüdür. Bütün dünya bize bakıyor, sayımızın, kuvvetimizin derecesi o gün belli olacaktır. Hükümetin sayım için ilan ettiği emirlerine noktası noktasına riayet etmek vatan borcudur116.

1927 Türkiye’sinin cılız basını halkı sayımın faydaları konusunda bilgilendirmekle birlikte sayımın aynı günde ve belirlenen saatte bitirilebilmesi için halkın sayımda görev alacak kişilere mümkün mertebe yardımcı olmaları konusunda

116

uyarmaları dikkat çekmektedir.

Bir başka gazetede şu ifadelere rastlanmıştır:

28 Teşrin-i Evvel (Ekim) 1927 Cuma günü nüfus sayımı günüdür. O gün her yer kapalıdır. Evinizden çıkmayınız. Memurları bekleyiniz. Ve kapınıza geldiklerinde kendilerini bekletmeyip soracakları şeylere hemen açık ve doğru cevap veriniz. Bu bir vatan borcudur. Bundan evvel nüfusa yazılmamış olanlar için ceza yoktur. Fakat o gün saklanılıyorsa, memurlara yanlış malumat veriliyorsa cezası ağırdır. Sinemacılar bunu Türkçe ve Fransızca olarak perdede göstereceklerdir. Matbuat Cemiyeti vasıtasıyla da Türkçe’den başka lisanlarla yayınlanan gazetelerde bildiriler yapılacak ve nüfus sayımına ait propaganda icrası temin edilecektir117.

Gazeteler aracılığıyla yapılan bilgilendirmede halkın bu sayıma gereken önemi vermesi, sorumluluğunu yerine getirmesi ve sayım gününde nasıl davranması gerektiğinin anlatılması, maaşı fazla olandan fazla vergi alınması korkusuyla halkın sorulacak sorulara doğru cevaplar vermesi, yazılmamak için saklanmaları gibi konularda halkı cezai işlemlerle uyarması dikkati çekmektedir.

Aynı gazetenin 29 Eylül 1927 tarihli baskısında şu ifadelere rastlanmıştır: Nüfus sayımı 28 Ekim’de icra edilecek ve o gün herkes bulunduğu yerden dışarı çıkmayacaktır. Memurlar her haneye müracaatla on beş soru soracaklar ve bunların cevabını deftere kayıt edeceklerdir. İstanbul’un nüfusunun çokluğu nazar-ı dikkate alındığından sayımın çok uzun sürmemesi için halkın bu sorulara derhal, uzun müddet düşünmeden cevap vermesi ve bunun için de şimdiden sorulacak soruları ve verilecek cevapları bilmesi lazımdır. Bu on beş soru yakında gazetelerle ilan ve verilecek cevapların tarz ve şekli izah edilecektir. Geçenlerde yapılan bir tecrübede bir gazeteci bu suallerin cevabını anlaşılır bir şekilde iki dakikada kaydetmiştir. Bu itibarla halk şimdiden soruları bilmez ve vereceği cevapları evvelinden düşünmüş olmazsa sayım tahmin edilen vakit ve saatte bitirilmiş olmaz. Bununla birlikte herkesin yakında neşredeceğimiz bu soruları bilmesi ve sayım memurlarının vazifesini kolaylaştırması hem lazımdır hem bir vazifedir118.

Aslında gazetelerde halkın sayım gününde nasıl davranması gerektiği, sayım

görevlilerine yardımcı olmaları gerekliliği konularına ağırlık verilmişti. Çünkü sayım öncesi yapılan hazırlıklar, sayımın aynı günde bitmesini gerektiriyordu. Bunun için sayım memurları her evde asgari süre zarfında işini bitirip diğer eve geçmek ve işini en kısa sürede bitirmesi zorunluluğu vardı. Aksi takdirde kalabalık bölgelerde sayım memurlarının bazı evlerde bir takım zorluklarla karşılaşması ya da aynı günde bitirilemeyen sayım bölgelerinin olması sayımın itibarına gölge düşürebilecek türden gelişmeler olabilirdi. 117 Cumhuriyet, 25 Eylül 1927, s. 2. 118 Cumhuriyet, 29 Eylül 1927, s. 2.

Ağustos 1927 tarihli “Ayın Tarihi Mecmuası” nüfus sayımı konusu hakkında şunları yazmıştı:

Hükümetimiz geçen sene Büyük Millet Meclisi’nin kabul eylediği nüfus sayımı kanununa tevfikan bu sene Cumhuriyet hudutları dahilinde genel bir nüfus sayımı yapacaktır. Bu görevin Teşrin-i Evvel (Ekim) sonunda icrası tekerrür etmiş ve bu hususta bir seneden beri hazırlıklar yapılmıştır.

Nüfus sayımının konusu, bu memlekette mevcut yerli ve yabancı genel nüfus miktarını ve bunun oluşturduğu unsurları, arazi üzerindeki dağılımını, cinsiyet, yaş, sanat, tabiiyet ve sair mühim vasıflar itibarıyla ve belirli bir gün içerisinde sağlıklı olarak tayin etmektir

Nüfusun miktar ve vasıflarının bilinmesindeki fayda ve ehemmiyet çok aşikardır. Vatan ve devlet mefhumlarının (kavramlarının) ilk unsuru nüfustur. Memleketin idaresine doğrudan veya dolaylı olarak iştirak eden (katılan) herkes bu lüzum ve ehemmiyeti zaten idrak etmiştir. Çünkü ülkenin kaynaklarını ve ihtiyaçlarını tanımadan bir memleketin tam ve kamil bir başarıyla idare edilebileceğini iddia etmek zordur

Nüfus, bir memleketin ilk anasırı (unsurları), kuvvet menbalarının kaynağıdır. Hükümet makinesi de ancak nüfusun emniyet ve asayişini sıhhat, maarif, (eğitim) adalet muvasıla (varma) ve münakala (taşıma) gibi ihtiyacatını temin için işler119. Basın aracılığı ile yapılan halkı nüfus sayımları konusunda bilgilendirme çalışmaları, halkın okur yazar oranının çok düşük olması ya da ekonomik durumlarının kötülüğü, radyonun sadece seçkin kişilerin evlerinde bulunması gibi nedenlerle yeterli olamayacağı düşünülse de bu çalışmalar sadece basın yoluyla yapılmadığı, bu konuda birçok farklı yol denendiği unutulmamalıdır. Genel itibarıyla bakılırsa bu faaliyetlerin oldukça yerinde ve faydalı olduğu söylenebilir.

Nüfus sayımı öncesinde yapılan bilgilendirme faaliyetleri kısaca aşağıda belirtilmiştir:

1) Halkın bilgisinin artırılarak şüphesinin giderilebilmesi amacıyla gazetelerde tanınmış yazarlar tarafından sayımın gerekliliği ve önemini belirtecek makaleler yazılmıştır.

2) Okullarda öğrencilere nüfus sayımının önemini belirtecek şekilde konferanslar verildi ve filmler gösterildi.

3) Duvarlar ve vasıta araçları üzerine sayımın önemini belirtecek ve soruların nasıl cevaplandırılacağını izah eder şekilde afişler asıldı.

4) İstatistik teşkilatında çalışan ve sayım hazırlıkları işlerinde

119

“Umumi Nüfus Tahririnin Ehemmiyeti ve Faideleri”, Ayın Tarihi Mecmuası, Matbuat Müdiriyet-i Umumiyesi, C. XIV, S. 41 (Ağustos) Ankara 1927, s. 2375.

görevlendirilmiş bulunan daire şefleri il ve ilçe merkezlerinde dolaşarak halka sayımın önemini belirtecek şekilde konferanslar verdiler.

5) İdare üstleri, yöneticiler il ve ilçe merkezlerinde dolaşarak halk ile temas etmişler ve halka sayımın önemini anlatmaya çalışmışlardır.

6) Sayım memurlarının yetiştirilmesi ve halka sayımın önemini anlatarak sorulan sorulara doğru olarak cevap vermelerini temin gayesiyle soru kağıtlarındaki

soruların nasıl cevaplandırılacağı radyolarda açıklanmıştır120.

Halkı sayım çalışmalarına yönelik bilgilendirme faaliyetleri, İstatistik Umum Müdürü Belçikalı Camille Jacquart ve yardımcıları Celal Bey ve Selim Sabit Bey tarafından Türkiye’nin birçok yerinde düzenlenen konferans ve gezilerle desteklenerek halka genel sayımın önemi ve faydaları anlatılmışlardır. Gazeteler tahrirde sorulacak soruları sayfalarında sayım günü öncesinden yayınlayarak sayımın normal süresinde tamamlanabilmesi için halkın sayım memurlarına vermeleri gereken cevapları önceden hazırlamalarını öğütlemişlerdir. Okur yazar oranının düşüklüğü ve halkın kahir ekseriyetinin yoksul ailelerden teşekkül ettiği göz önünde bulundurularak yapılan bu faaliyetlerin yetersiz kalarak toplumun çok küçük bir kesimine hitap edeceği düşünülerek devlet dairesinde görev yapan memurlardan yakın çevrelerini bu konularda bilgilendirmeleri istenmiş, okullarda öğretmenler sayım hakkında öğrencilerini aydınlatmıştır.

Mösyö Camille Jacquart, Ankara’da devlet reislerine, milletvekillerine ve daire şeflerine verdiği konferansta sayımın ehemmiyet ve faydalarından bahsetti.. Aynı günde Başvekil İsmet Paşa Hazretleri hükümetin sayımdaki gaye ve düşüncelerden ve istatistik dairesinin kurulması gerekliliğinden bahsetti. Mösyö Kamil Jakar (Camile Jacquart) bu konferansını sayımdan bir ay evvel İstanbul Üniversitesi’nde tekrarladı. Memleketin her tarafında çeşitli dillerde yayınlanan gazeteler sürekli makaleler, hikayeler ve resimlerle sayımın faydasını ve gayesini halka anlattılar. Birçok mecmualar sayım haftasında sadece sayımdan bahseden özel nüshalar çıkardılar. Sayımdan iki hafta evvel bütün okullarda İstatistik Müdüriyeti Umumiyesiyle, Maarif Vekaleti, Talim ve Terbiye Dairesi’nin tespit ettiği ilmi ve terbiyevi bir program dairesinde bütün öğretmenler, öğrenciye sayımdan bahsetti.

120

İstatistik Genel Müdürlüğü, bütün Türk Ocakları ve benzeri kurumlar zaman zaman halka sayımın faydasını anlatan konferanslar tertip eylediler. Sinemalar nüfus sayımına rastlayan hafta her gün sayımın faydasını izah eden yazı projeksiyonları gösterdiler. Şehirlerde belli yerlerde duvarlara sayım gününü ve sayımın faydasını bildiren afişler yapıştırıldı. Bunlardan başka Başbakan, halka ve memurlara hitaben önemli iki beyanname neşretti. Bütün bu propaganda çalışmaları halkın bir kısmında sayımın askerlik veya vergi almak maksadıyla yapıldığı hakkındaki fena inançları silmeye yönelikti. Bu mesai çok iyi neticeler verdi. Halk sayımı sükunetle ve itaatle kabul etti. Sayım memurları, görevlerini azami bir gayret ve özenle vatansever bir surette yaptılar121.

Halkı bilgilendirme faaliyetleri sadece Türkler için ve Türkçe değil, Türkiye’de yaşayan yabancılar için ve yabancı dillerde de sinemalarda ve gazeteler aracılığıyla yapıldığını dönemin gazeteleri bildirmişlerdir.

Bundan evvel nüfusa yazılmamış olanlar için ceza yoktur. Fakat o gün saklanıyorsa, memurlara yanlış malumat veriliyorsa cezası ağırdır. Sinemacılar bunu Türkçe ve Fransızca olarak perdede göstereceklerdir. Matbuat Cemiyeti vasıtasıyla da Türkçe’nin gayri lisanlarla intişar eden (yayınlanan) gazetelere tebligat (bildiriler) yapılacak ve tahriri nüfusa (nüfus sayımına) ait propaganda icrası temin edilecektir122.

Yapılan bütün propaganda faaliyetlerine rağmen aşağıda verdiğim birkaç

misalden de anlaşılacağı gibi ilk sayımlarda birçok kimseler sayım dışı kalmışlardır: 1) Malatya’daki evinden İstatistik Umum Müdür Muavini’nin evine misafir olarak gelen bir hanım, Malatya’daki ailesine bir mektup yazıyor ve mektupta yetişkinlerin nüfus sayımına girmemesini, eğer girecek olurlarsa herkesten baş vergisi alınacağını mektubunda bildiriyordu.

2) Bir sayım memuru, ziyaret edip sayımını bitirdiği bir evden çıkmak üzereyken, kaydı yapılmayan kimsenin bulunup bulunmadığını soruyor. Herkes yazıldı cevabı üzerine tam evden ayrılacağı esnada içeriden bir bebek ağlaması duyuluyor Aile reisine bebeğin kaydını neden yaptırmadıklarını sorunca; aile reisi bebek için; “canım sen de, onu da adamdan mı sayıyorsun” cevabını veriyor.

3) Bir sayım memuru, kendi sayım bölgesindeki bir aşiretin sayımını yapmak

121

İUM; 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri, f. III, s. 6. 122

için aşiret üyelerinin yaşadığı köye gidiyor. Sayım sonrasında aşiretin 120 kadın ve 3 erkekten ibaret bulunduğunu görüyor. Sayım memuru erkeklerin nerede olduğunu

soruyor. Aşiret içinde başka erkek olmadığı cevabını alıyor123.

2. 2. BAŞVEKİL İSMET PAŞA’NIN BEYANNAMELERİ

Tahriri Nüfus konusunda Başvekil İsmet Paşa biri halka yönelik ve nüfus sayımlarının faydalarına değindiği propaganda amaçlı olmak üzere nüfus sayımına atfen iki adet beyanname yayınlamışlardır.

Basın yayın kanallarıyla halkın ve sayımda görev alacak memurların ilgisine sunulan beyannameler şöyledir:

UMUMİ TAHRİR-İ NÜFUS;

Ehemmiyeti ve Şümulü (kapsamı) Hakkında Başvekilimizin Beyannameleri

Teşrinievvelin (Ekimin) 28’inci Cuma günü memleketimizin her tarafında yapılacak olan umumi tahriri nüfusun (genel nüfus sayımının) ehemmiyeti ve şümulü hakkında muhterem başvekilimizin ahalimize neşr olundukları iki beyannameden birincisidir: Memleketimizde 28 Teşrinievvel 927 Cuma günü umumi tahriri nüfus yapılacak ve muayyen (belirli) bir günde Türkiye hudutları dahilinde mevcut bulunan her fert tahrir ve tadad (sayım) edilecektir. Bunun için de her tarafa tayin edilecek tahrir memurları aile reisleri nezdine giderek nüfusu bire bir tahrir cetveline kayıt edeceklerdir.

Hükümet tahriri nüfus işine fevkalade ehemmiyet izaf etmektedir. Tahririn muvaffakiyetle icrası için icap eden her tedbir ittihaz edilmiş ve memleketin tahrir mıntıkalarına ayrılabilmesi için her tarafta bütün binaların numaralanmasına başlanmıştır.

Aynı zamanda tahrir ve tadad ameliyesinin tanzim ve idaresi ile tahrir memurlarının tayin ve tahrir cetvellerinin tevzi hakkında vali ve kaymakamlara talimatnameler gönderilmiştir.

Bütün bu ciddi ve itinalı hazırlıklar umumi tahririn hizmet-i umumiye için ne kadar ehemmiyetli ve lüzumlu bir iş olduğunu göstermektedir. Nüfus miktarlarının doğru olarak bilinmesi bütün idari faaliyetlerin ruhunu ve esasını teşkil eder.

Tahrir; memleketin maddi, manevi itila ve terakkisi (ilerlemesi) için her mevkiin kesafet (yoğunluk) ve hal-i nüfusuna nazaran intihab (sayım) ve istimal olunacak tedabirin (alınacak tedbirlerin) isabetle tayin ve ittihazında (isabetle alınmasında) devlete en kıymetli rehber olacaktır. Bunun için tahririn hükümet-i teşkilatının vezaifini (görevlerini) kolaylaştırmaktan başka bir gaye ile yapıldığını zannetmek hatadır. Tahrir halk için çok müfiddir. Çünkü iyi bir hükümet idaresinde en evvel fayda görecek halktır. Vergilerin adilane esaslar üzerine tevzi (dağıtımı) tarafından en ziyade (fazla) istifade edecek (faydalanacak) olan yine halktır. Bu esaslar da ancak nüfusun hal ve evsafının (vasıflarının) bilinmesi, faal insanların tanınması ile kabil (mümkün) olabilir. İşte tahriri nüfus gerek halkımızın ve gerek hükümet teşkilatının şiddetle ihtiyaç duyduğu bu eksiği tamamlayacak bize sahih malumat

123

(bilgi) verecektir.

Milletlerin birçok kahramanlıklar ve fedakarlıklarla kendisine yarattığı bu vatanda kaç nüfus vardır? Hal-i istikbalde (gelecekte) yurdumuzun emniyetini temin edecek olan hakiki kuvvet ve kudretimiz nedir?

Vatan hudutları kardeşlerimizin kanlarıyla, milletimizin vatanperverane azmiyle tespit edildiği günden beri şüphesiz her Türk vatandaş kendi kendine bu suali sormuştur. Bu suale en doğru cevabı ancak tahriri umumi verecektir. Aynı zamanda tahriri umumi yürüdüğümüz terakki (ilerleme) yolunda el birliğiyle devam ve en asri itila vasıtalarını tatbik (medeni araçlarla uygulama) için milletimizin beslediği müşterek (ortak) arzunun bir ifadesi olacak ve idare edenlerle edilenler arasında rabıtanın (bağlantının) ulvi (yüce) bir surette müzaheretini (yardımını) gösterecektir. Tahriri nüfus her memleket için asri vesait-i umran (medeni bayındırlık araçları) ve terakkinin başlıcalarından biridir. Bu itibarla hükümet bu işte sade tahrir memurluğuna tayin olunacak vatandaşların değil, nüfus hakkında tahrir memurlarına malumat (bilgi) verecek olan aile reislerinin ve bütün vatandaşların yardımına muhtaçtır. Her Türk vatandaşı, Türkiye’de sakin olan her fert bu işe bütün kalbiyle sarılmalı, tahrir-i nüfus meselesini vatani bir vazife telakki ederek umumi tahrir günü hanesinden ayrılmamalı ve kendisine sorulacak suallere doğru olarak cevap vermelidir. Bütün Türkler ve misafirperver memleketimizde yaşayan bütün ecnebiler tahriri nüfus cetvellerine dahil olacaklardır. Nüfus başlıca servet-i milliyemiz demektir. Bunun tadad (sayım) ve tahririnin sıhhatle yapılması yüksek bir ehemmiyeti haizdir. Bu sebeple tahrir ameliyesinin tam ve doğru olarak yapılmasını temin için her ferdin hükümet tarafından bu babda ittihaz olunacak tedabire (alınacak tedbirlere) hüsn-ü niyet, intizam ve inzibat (düzen) ile inkıyad (itaat) etmesi lazımdır.

Tahririn her hususta mükemmel olabilmesi için bilhassa dikkat edilecek bir nokta vardır. Bu da bütün aileler yaşları ne kadar küçük olursa olsun erkek ve kız çocuklarını tamamen kayıt ettirmelidirler. Aile reisleri bu ciheti katiyen ihmal etmemelidirler.

Türk toprağı üzerinde bulunan ve milli ailemizin bir cüz’ünü (bölümünü) teşkil eden küçük çocukların da büyükler gibi tahrire dahil olması icap eder. Ailelerin bütün doğum vakaini (vakalarını) hükümete haber vermeleri de bu sebeple ehemmiyeti haizdir. Halkımız bütün doğum vakaini nüfusa kayıt ettirerek gelecek nesillerin hal-i medeni ve hüviyetlerini tesise alışmalıdır. İsimsiz ve kayıtsız, medeni bir hüviyete sahip olmayarak yaşayanlar ancak esir insanlardır. Böyle resmi bir kayda ve medeni bir hüviyete malik olmaksızın yaşayan kimselerde yurtlarının menafi (menfaatleri) ve vatandaşlarının miktarı hakkında malumatdar olmak kaygısı bulunmaz. Halbuki hür milletler kendine mahsus kanunu ve manevi bir şahsiyeti olan fertlerden müteşekkil olur. Böyle insanlar vatandaşlık menafi ve vakarını tanırlar. Ve vatandaşlığın icap ettirdiği vezaifi (vazifeleri) müdriktirler.

Medeniyetin refah ve terakkinin yüksek seviyelerine varmak için her şey hakkında hakiki malumat istihsal etmek, teşkilat yapmak ve milli tesanüdü (dayanışmayı) takviye etmek lazımdır.

Hükümetin tahriri umumiyeden gayesi de yeni Türkiye’nin kudret ve kuvvetini tanımak, bu suretle onu medeniyeti yüksek milletler seviyesine çıkarmak çarelerine tevessüldür. Bu itibarla hür insanların evsafını haiz olan bütün Türklerin de vatandaşlık menafi, vezaif ve vakarını müdrik olarak (idrak ederek) tahrir işinin sıhhat ve katiyetle icrasında hükümete bütün kuvvetleriyle müzaheret (yardım) edeceklerini ümit ediyorum124.

124

İsmet (İNÖNÜ), “Umumi Tahrir-i Nüfusun Ehemmiyeti ve Şümulü”, Ayın Tarihi Mecmuası, Matbuat Müdüriyet-i Umumiyesi (MMU), C. XIV, S. 42 (Eylül) Ankara 1927, s. 2481-2482.

Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren uzunca yıllar nüfusumuzun azlığından kaynaklanan olumsuzlukların yakın bir gelecekte giderilebilmesi için nüfusu artırmaya yönelik politikalar izlenmişti. Başvekil, radyodan da okunan bu beyannamesinde Türk halkına nüfusun ekalliyeti ve nüfus sayımının önemi ile faydaları üzerinde durmuştur.

Bu noktadan hareketle nüfusun önemine dikkatleri çektiği beyannamesinde nüfus faktörü için servet-i milliyemiz demek kaydıyla ülkemiz açısından nüfusun ehemmiyetine vurgu yaparak halkımızın bu konuda daha hassas düşünmelerini teşvik etmiştir.

Ayrıca bir ülkenin çağdaşlaşıp ilerleyebilmesi ve halkına faydalı hizmetler sağlayabilmesi için nüfusun miktarının bilinmesinin zaruriyet olduğunu belirttiği beyannamesinde nüfus sayımının sağlıklı bir şekilde ve noksansız olarak yapılabilmesi için sayımda görev alacak memurlar kadar vatandaştan da yardım ve iyi niyet beklemektedir.

Özgür insan olabilmenin şartının ülke topraklarında yaşayan bir vatandaş