Savaş

1.18.1. Leylâ ve Mecnûn

Mesnevîde tek bir savaş sahnesi vardır. O da Mecnûn’u sevgilisine kavuşturmak isteğinde olan Nevfel ile Leyâ’nın kabilesi arasında geçen savaştır. Nevfel de aşk ıstırabını çekmiş, adalet sahibi, yiğit biridir. Bir gün bulunduğu mecliste Mecnûn’un şiirleri okunur. Nevfel bu şiirleri çok beğenerek sahibini sorar. Onunla buluşma isteğini kapılır. Mecnûn’u bulup ona dostluk göstererek derdini dinler. Mecnûn’un derdiyle dertlenir. Onu sevgilisine kavuşturacağını söyler. Mecnûn şimdiye kadar çok kişi derdine derman aradığını fakat hiçbirinin bunu başaramadığını söyler. Nevfel, kendi gücünün buna yeteceğini söyleyerek Mecnûn’u ümitlendirir. Mecnûn, alışkanlıklarını terk ederek üstü başını düzene sokar. Nevfel, bunun üzerine Leylâ’nın kabilesine mektup göndererek Leylâ’yı Mecnûn’a ister. Güzellikle verilmediği takdirde kendilerine savaş açacağını ve Leylâ’yı zorla alacağını belirtir. Karşı taraf bu isteği reddederek aynı sertlikte cevap gönderir. Böylece savaş başlar. Mecnûn bu savaş sırasında bir kenara çekilip savaşı izler. Nevfel’in askerlerinden biri ölünce şükreder, Leylâ’nın kabilesinin askerlerinden biri ölünce üzülür, yas tutar. Leylâ’nın kabilesinin savaşı kazanması için dua eder. Bu durumu Nevfel’in askerlerinden biri görür. Nevfel o zamana kadar bütün savaşları kazanmasına rağmen akşama kadar savaşmalarına rağmen bu savaşı bir türlü kazanamaz. Nevfel, bu duruma hayret ederek yanındakilere savaşı neden kazanamadıklarını sorar. Etrafındakiler Mecnûn’un savaş sırasındaki dualarından bahsederler. Nevfel durumu anlar ve yapmakta olduğu işi uygun bulmaz. Eğer galip gelirse bir daha Leylâ’nın adını anmamaya ve bu işteki inadından vazgeçmeye kendi kendine söz verir. Sabah olunca savaş tekrar başlar ve bu sefer

Nevfel’in ordusu galip gelir. Leylâ’nın babası bu mağlubiyet üzerine Nevfel’ yalvararak kızının nişanlı olduğunu söyler ve töre bozulacaksa kızını kendisinin almasını söyler. Nevfel bu durum karşısında kendisinin adalete ters bir iş yapmayacağını sadece bir hastaya şifa bulmak için bu işe kalkıştığını belirterek pişmanlığını dile getirir. Artık kendisinden bir zarar gelmeyeceğini söyleyerek memleketine doğru yola koyulur. Mecnûn, bu durum karşısında Nevfel’e sitemde bulunur.

1.18.2. Varka ve Gülşâh

Mesnevînin ilk savaşı Varka ile Gülşâh’ın düğün gecesi gerçekleşir. Bu adil bir savaş değildir. Hile ile gizlice düğün meclisine 60 bin askeriyle baskın veren Benî Hayf kabilesinin reisi Benî Amr Gülşâh’ı kaçırır.

Çün Benî ‘Amrı şebîhün eyledi Ol kavimi târumâr itdi şıdı (YM 93)

( Çünkü Benî Amr gece baskını eyleyip o kavmi perişan eyledi.)

Aldı Gülşâhı Benî ‘Amr ol zamân Eydüridi hamle kılun pehlevân (YM 94)

( O zaman Gülşâh’ı aldı ve bir pehlevanın kendisini hamle kılmasını söyledi.)

Mesnevîde ikinci ve asıl savaş sahnelerinden biri de Varka’nın Benî Amr’ın tarafından kaçırılan Gülşâh’ı gizlice kurtarması sonucu Benî Amr’ın, ordusunu toplayıp Benî Şeybe kabilesine saldırması sonucu gerçekleşir. İki ordu karşı karşıya gelir. Benî Amr Varka ile savaşmak ister; fakat Gülşâh buna izin vermez ve Benî Amr’ın karşısına kendisi çıkar ve esir düşer. Varka tekrar Benî Amr’a saldırmak ister; fakat bu sefer babası buna izin vermez ve Benî Amr’ın karşısına kendisi çıkar. Bu karşılaşma sonucu Varka’nın babası Hümam şehit düşer. Varka, babasının şehit olmasıyla ağlayıp sızlar ve Benî Amr’ın üzerine bu sefer kendisi yürür. Akşama kadar savaşmalarına rağmen galip çıkmaz, ateşkes

davulları vurulur ve herkes çadırlarına çekilirler. Bunlar tekrar karşılaştıklarında çarpışma bu sefer kuşluk vaktine dek sürer. Bunun sonucunda da varka Benî Amr’a esir düşer. Gülşâh bu sırada bir hileye başvurur ve Varka’nın cezasını kendisinin vereceğini Benî Amr’a söyler ve Varka’nın yanına gider. Bu duruma çok üzülen Varka, bunun bir oyun olduğunu öğrenir ve Gülşâh Varka’nın ellerini çözer. Böylece birlikte düşmanın üzerine saldırırlar, pek çok kişiyi öldürürler. Benî Amr’ın da kellesini alıp mallarını yağmalarlar fakat hiçbir malı almayıp kabilelerinin yanına dönerler.

Mesnevîde bir diğer savaş sahnesi Yemen’e saldıran Varka’nın dayısı Selim Şâh’ı ve altmış beyini esir alan Kiş ve Bahreyn ordusunun şehri kuşatma olayıdır. Reislerinin adı da Melik Anter’dir.

Kîş ü Bahreyn leşkerile bil i yâr

Şehri kılmışdur Melik ‘Anter hisâr (YM 433)

(Kiş ve Bahreyn ordusu birlikte olup Melik Anter şehri kuşatmıştır.) Mesnevî’de savaş sahnelerinden şehir kuşatma sahnesini görmekteyiz.

Varka Yemen askerlerinin başına geçerek 24 bin askerle Melik Anter’e karşı savaşır. İlk olarak savaş meydanına çıkınca 40 asker öldürür. Savaşkes davulu çalınır. İkinci kez altmış asker öldürür ve tekrar savaşkes davulu çalınır. Daha sonra Melik Anter’in pehlivanı ile savaşan Varka bir darbeyle pehlivanı ikiye böler. Bunun sonucunda iki ordu savaşkes davulu çalana kadar savaşır. Varka’dan kurtulmanın yolunun dayısı Selim Şah’ı ve devlet adamlarını idam ettirmek olduğunu anlayan Melik Anter bunun için darağaçları kurdurur. Selim Şâh’ı kurtarmak için bin askerle tekrar saldıran Varka, dayısını kurtaramasa da on yedi beyi kurtarır ve Melik Anter’i de esir alır. İki şahın karşılıklı takası için anlaşılır. Bu sırada pusu kuran düşman ordusunu Varka yine bozguna uğratır. Selim Şâh kurtulur. Melik Anter de kendi tarafına geçer. Vazgeçmeyen düşman ordusu Varka’yı hile ile esir eder. Cellada öldürülmek için teslim edildiğinde cellatla konuşunca kölesi olduğunu anlar. Kölesiyle plan yapıp gizlice Melik Anter’in çadırına girip kellesini keserler ve Selim Şah’ın yanına giderler. Başsız kalan düşman ordusu ise kaçar.

Mesnevîlerin ikisinde de savaş sahneleri bulunmaktadır. Leylâ ve Mecnûn’da savaş sahnesi sadece Nevfel’in Leylâ ve Mecnûn’u kavuşturma isteği sonucu olmuştur. Leylâ’yı Mecnûn’a isteyen Nevfel, bu isteğine olumlu yanıt alamayınca askerleriyle Leylâ’nın kabilesi üzerine yürür ve savaşırlar. Savaşın başına Leylâ’nın kabilesine üstün gelemeyen Nevfel, Mecnûn’un Leylâ’nın kabilesinin savaşı kazanması için ettiği duaları öğrenince yaptığı işi uygun bulmayı bir daha Leylâ’nın adını anmamaya ant içer ve böylece savaşı kazanır. Leylâ ve Mecnûn’daki tek savaş sahnesi budur.

Varka ve Gülşâh’ta ise olaylar daha çok savaşlar üzerinden yürür. Savaş yönünden bu mesnevî çok daha hareketli bir yapıya sahiptir. Mesnevîde ana kahramanlar iyi bir silahşör olmalarıyla bizzat savaşın içindedirler ve olaylara yön verirler. Bu yönüyle Varka ve Gülşâh mesnevîsi Leylâ ve Mecnûn mesnevîsinden ayrılır. Ayrıca burada Leylâ ve Mecnûn’daki gibi tek bir savaş yaşanmaz. Benî Amr ile yaşanan savaş yanında Varka’nın esir düşen dayısını kurtarmak için yaptığı savaşlar yanında kırk haramiler ile giriştiği mücadeleyi de sayabiliriz. Varka ve Gülşâh mesnevîsinin Leylâ ve Mecnûn mesnevîsine göre bu yönüyle daha hamasi bir yapıya sahip olduğu söylenebilir.

Kerem ile Aslı hikâyesinde ise savaş sahneleri bulunmamaktadır.

1.19. Kahramanların Karşısına Çıkan Engeller