SPB’lere yatırım yapmanın bir diğer yolu bu para birimlerini almak, satmak, transfer etmek ve finansal varlık/menkul kıymet sahibi olmak için DDKT’yi kullanmaktır. DDKT herhangi bir merkezi yapı gerektirmediği için, pay sahibi ve menkul kıymet ihraççısı arasında bu işlemlere aracılık eden; hukuki olarak düzenlenmiş bir takas platformu, aracı kurum, merkezi saklama kuruluşu, emanetçi gibi üçüncü bir taraf bulunmamaktadır.
SPB bazlı finansal varlıklar ve bunların transferleri, SPB yatırım ürünlerinden bağımsızdır. SPB yatırım ürünleri diğer finansal araçlar gibiyken, SPB bazlı finansal varlıklar SPB’lerin ve ilgili altyapının kullanılmasıyla dağıtılmakta ve ticareti yapılmaktadır. SPB bazlı finansal varlıklar itibari para kullanılarak geleneksel aracı kurumlardan alınamamaktadır.
SPB bazlı finansal varlıklar ve bunların transferleri ile geleneksel varlıklar arasındaki farklar ve benzerlikleri anlamak için, işlemlerde rol oynayan aktörleri ve fonksiyonlarını anlamak elzemdir. Çünkü varlıkların Bitcoin blok zinciri ya da başka bir blok aracılığıyla alış, satış veya transfer süreçleri de aracılardan bağımsız değildir.
4.2.1. Çalışma Usulleri
SPB bazlı finansal varlıklar ya ayrı işleyen bağımsız bir yazılım protokolü aracılığıyla ya da Bitcoin blok zinciri üzerinden işlem gören bir protokol aracılığıyla yaratılmakta ve transfer edilmektedir. Aşağıda yer alan süreç, Bitcoin blok zincirinden bağımsız işleyen bir SPB örneğine aittir (ESMA, 2015). Diğer SPB çeşitlerinin blok zincir aracılığıyla finansal varlık/menkul kıymet alım/satım/transfer prosedürleri farklılık göstermektedir.
SPB blok zinciri aracılığıyla finansal varlık alma süreci kullanıcının/yatırımcının bir SPB takas platformunda hesap açması ve SPB karşılığında online ya da SPB Otomatik Vezne Makinesi (ATM) kullanarak itibari para satmasıyla başlamaktadır. Online bir platform olması durumunda ya platform kullanıcının/yatırımcının parasını kısa bir süre için bile olsa tutmakta ya da platform SPB alıcısı ve satıcısı arasında sadece aracılık etmektedir. Bu, kullanıcıların/yatırımcıların SPB cinsinden adreslerinin ya da hesaplarının başlangıcını teşkil etmektedir. İşlem SPB blok zincirinde, adresin ne kadar SPB’yi düzenlemeye yetkili olduğu kayıtlıdır. Bitcoin sahibi olmak sanal bir cüzdanda sanal banknot sahibi olmak değil, bir Bitcoin adresinde gizli bir şifre ile hak sahibi olmak ve bir başkasına bu bakiyeyi transfer etme hakkına sahip olmaktır (Casey ve Vigna, 2015). Bir işlem ilgili
hesabı/adresi kullanılarak yapıldığında, işlem sahibinin kim olduğu bilgisinin güncellenmesi adına aynı blok zincirine kaydolmaktadır.
Kullanıcının/yatırımcının hangi finansal varlığı/menkul kıymeti aldığına bağlı olarak elinde bulunan SPB’yi başka bir SPB ile değiştirmesi gerekebilir. Bu, mevcut durumda gereklidir çünkü her SPB itibari para kullanılarak satın alınamamaktadır. Bazıları, başka bir SPB’nin kullanılmasıyla satın alınabilmekte (en yaygın olarak Bitcoin) ya da itibari para kullanılarak direkt alınabiliyorsa masraflar, Bitcoin karşılığı SPB alındığı duruma göre daha yüksek olmaktadır. Bitcoin karşılığında SPB almak için, itibari para karşılığı Bitcoin alınan takas platformundan başka bir yer kullanılması gerekebilir. Çünkü her SPB takas platformu tüm SPB’lerin alım/satımını yapmamaktadır.
Finansal bir varlık/menkul kıymet almak için kullanıcı/yatırımcı, almak istediği finansal varlıkları satan bir takas platformunda varlık/SPB üzerinden bir hesap açmalıdır. Her varlık/SPB takas platformu her türlü SPB’yi/varlığı sunamamaktadır. Finansal bir varlık satın almak için kullanıcı/yatırımcı bir emir vermekte ve onaylamaktadır. Varlık/SPB takas platformu32
basit bir öncelik sistemi kullanarak alım ve satım emirlerini eşleştirmektedir. Emirler önce fiyata göre önceliklendirilmektedir. Yüksek/alçak teklifler, alım/satım teklifleri için daha büyük önceliğe sahiptir. Bunu, blok uzunluğu izlemektedir. Daha önceki bloklardaki tekliflerin daha büyük önceliği vardır. Bunu işlem kimlikleri izlemektedir. Daha düşük işlem kimliklerine sahip teklifler daha büyük önceliğe sahiptir.
4.2.2. Faydalar ve Riskler
SPB bazlı finansal varlıklar ve varlık transferlerinin temel faydaları, hız ve maliyet olarak görünmektedir. Kullanıcı/yatırımcı açısından bakıldığında, SPB bazlı varlık işlemlerinin hızı geleneksel finansal piyasalardaki varlık transferlerinin hızından daha yüksektir ve en fazla birkaç saat içinde gerçekleşirler. İşlemlerin masrafları mevcut durumda birkaç Avro
senti civarındadır. Hem hız hem de işlem masrafları SPB’ler arasında farklılık göstermektedir.
Masraf ve hız, ihraççılar için bir takas platformunda varlıkları listelemek açısından da önem arz etmektedir. Masraflarda bir azalış ve işlem hızında bir artış teoride finansal sistemin bütünü için de faydalıdır. Daha hızlı gerçekleşen işlemler, diğer şeyler sabit, karşı taraf riskini azaltmaktadır. Masraflardaki azalış piyasaya daha fazla katılımcının girmesini sağlamakta, giriş bariyerlerini azaltmakta ve daha olgun bir finansal piyasaya katkı sağlamaktadır.
SPB bazlı finansal varlıklara özgü riskler yatırımcılar açısından SPB ile bağdaştırılan risklerle aynıdır (EBA, 2014). Yatırımcıların SPB bazlı finansal varlıklardan doğan haklarının yasal statüsü olmadığından bu hakları öne sürmeleri mümkün değildir. Bir başka risk doğuran husus ise SBP’lerde de görülen işlemlerin geri döndürülemezliği özelliğidir. Yatırımcılar alım işlemlerini gönderirken yanlış adres girdiklerinde ya da başka bir hata yaptıklarında, SPB’leri geri alma şansına sahip olmayabilmektedir. SPB’lerden farklı olarak, yatırımcılar SPB bazlı finansal varlıklara yatırım yaparken döviz kuru riskine tabi olmaktadırlar.
Finansal sistemin SPB kullanımından dolayı maruz kaldığı riskler, fiyat istikrarı, finansal istikrar ve ödeme sistemi istikrarı riskinden oluşmaktadır (ECB, 2012). Fakat bu risklerin gerçekleşmesi, SPB ve SPB bazlı finansal varlıkların yaygın olarak kullanılması ve itibari para biriminin yerine geçmesiyle mümkündür. Bu senaryonun gerçekleşmesi halinde, takas odaları, merkezi saklama kuruluşları ve diğerleri gibi yasal finansal piyasa altyapıları, işletme modellerine yönelik olarak önemli risklere maruz kalabilecektir.