Samsun‟un Nüfusu ve Demografik Yapısı

Genel olarak bakıldığında hem dünyada hem de Türkiye‟de hızla kentleşen bir yapı görülmektedir. Ülkemizde kentleşme hızı gittikçe artmaktadır. Ülkemizde 1970‟li yıllardan sonra toplam nüfusunun % 38‟i şehirlerde yaşamaya başlamış ve bugün bu oran % 80‟ler düzeyine ulaşmıştır. Bir taraftan da ülkemizde kentte yaşayan nüfusun büyük çoğunluğu her geçen gün büyükşehirlere yerleştiği görülmektedir (Alim Çopuroğlu,2017:19).

Ülkemizde ilk modern nüfus sayımı 1927 yılında yapılmış ve araştırmalara göre, ilin toplam nüfusu 260.868 olarak tespit edilmiştir. Samsun‟un nüfusu bu yıldan itibaren bazen hızlı bazen yavaş bir şekilde artış göstermiştir.2000‟li yıllarda 1.209.137‟e, 2011‟de 1.251.729‟a, 2012‟de 1.251.722‟ye ulaşmıştır (Yılmaz, Samsun İli Nüfusunun Sosyo-Ekonomik Yapısı:3). Samsun‟un nüfusu 2013 yılı yapılan araştırmalara göre, 1,252,693‟dir. Samsun‟un, toplam nüfusu sayesinde Türkiye‟nin en büyük 15. şehri olmuştur. Samsun ili toplam nüfusun %49‟u erkek, %51‟ini kadın oluşturmaktadır. 2000-2010 yılları arasında Samsun toplam nüfusuna bakıldığında %3,6 oranında büyümüş, 2000 yılında 1,209,137 olan nüfus 2010 yılında 1,252,693‟a yükselmiştir. Samsun ili toplam nüfusunun yıllık ortalama olarak büyümesi %0,035 olmuştur. Samsun nüfusu her geçen yıl bir öncekine göre artışlar görülmüştür. Samsun sınırları içinde 40 belediye, 17 ilçe, 945 köy vardır. Türkiye köylerinin %2,7‟si Samsun bulunmaktadır.

Samsun nüfusunun %35‟ini köy nüfusunu, %65‟ini ise kent nüfusunu oluşturmaktadır (Tan,2013: 81).

Samsun, 2000‟li yıllardaki nüfus sayımına göre, Türkiye‟nin en kalabalık nüfusa sahip on dört ilinden birisi durumundadır.1927 yılında, il nüfusunun %21.26‟sını kent nüfusu, 78.74‟ünü kırsal nüfus oluşturmaktayken; 2000‟li yıllarda ise 52.54‟ünü kentsel nüfus, 47.46‟sını ise kırsal nüfus oluşturmuştur. Ülkemizde 1927‟den itibaren sürekli olarak toplam nüfus içerisindeki kentsel nüfusun oranı artarken, kırsal nüfusun oranı azalmalar yaşanmıştır. 1927-2000 yılları arasında nüfus oranına bakıldığında, kırsal nüfusun toplam nüfus içerisindeki oranının, kentsel nüfus oranından daha yüksek olduğunu gözlemlenmektedir. Bu durum neticesinde, 2000‟li yıllardaki nüfus oranları incelendiğinde, toplam nüfus içerisindeki kentsel nüfus oranının, kırsal nüfus oranının üzerine çıktığı görülmüştür. Samsun Karadeniz Bölgesi‟nin en gelişmiş illerinden birisi olması, diğer şehirlerdeki insanların eğitim, iş ve sağlık gibi olanakların fazla olmasından dolayı göç etmelerine neden olmuştur. Samsun nüfusu bu göçler sonucunda, daha artmış ve ilin sağlıklı kentleşmesini engellemiş ve birçok problemi beraberinde getirmiştir (Günbeyaz ve Turan, Samsun İlinde Kentsel Büyüme Deseninin İncelenmesi:2009).

Samsun‟da son 11 yılda (2000-2011arası) yapılan araştırmalara göre şehrin yıllık ortalaması büyümeye devam ederse, 2023 yılında Samsun ili toplam nüfusunun 1,311,670 olacağı tahmin edilmiştir (Tan,2013:79-80). Tahminler doğrultusunda Samsun nüfusu 2018 yılı verilerine göre 1.335.716‟dir. Bu nüfus, 662.086 erkek ve 673.630 kadın nüfusunu oluşturmaktadır. Samsun nüfus

yüzdesi ise: %49,57 erkek, %50,43 kadındır

(https://www.nufusu.com/il/samsun-nufusu). Samsun göç alan bir şehir olmuş bunun nedeni kentin; kültürel yapısı, ekonomik durumu ve coğrafik yapısının uygun olması sebebiyle şehir daha çok Sinop-Artvin-Amasya üçgenindeki Doğu ve Orta Karadeniz şehirlerinin göç hedefi olmuştur. Bu göçler, 1970‟li yıllardan sonra artmaya başlamış ve kenti kültürel açıdan kimlik zorlamasına sokmuştur (Tan,2013: 79-80).

Samsun ilinde 2013 yıllından sonra nüfus oranında artışlar görülmeye başlamıştır. Samsun nüfusunda artışlar olmasına rağmen, nüfus oranındaki artış hızı Türkiye nüfusunun aşağısında ilerleme göstermektedir. Samsun nüfusunun

mekânsal dağılımı ise, 2000 yılından itibaren il ve ilçe merkezli nüfusunun arttığı görülmüştür. Yapılan düzenlemeler ile birlikte Samsun Büyükşehir‟i 2013 yılından itibaren il nüfusun bütünü merkez olarak kabul edilmiş, böylece kentleşme oranları yüzde 100 olmuştur. Samsun ilçeleri arasındaki nüfus büyüklüğünde önemli farklılıkları bulunmaktadır. Samsun‟un en büyük merkez ilçesi 317.085 nüfuslu İlkadım ilçesiyken, bu ilçeyi 158.031 ile Atakum ve 142.556 nüfuslu Bafra takip etmektedir. Samsun‟un en küçük ilçeleri ise 8934 nüfuslu Yakakent ve 16.979 nüfuslu Ladik‟tir (Samsun İli Sosyal Analizi,2015:4-12).Samsun‟un 17 tane ilçesi bulunmaktadır. Bunların üçü merkez ilçedir. (Tan,2013: 80-81).

Genelde nüfus hareketliliğini ve yapısını etkileyen önemli faktörlerden birisi de göçtür. Samsun diğer illere göre daha düşük oranda olan göç hareketlerin olması iş, eğitim ve sosyal olanakların daha gelişmiş olduğu şehirlere doğru yaşanmaktadır Samsun ilinde göç verilerinde azalmalar olmuş verilen göçün alınan göçten fazla olduğu ve bu şekilde net göç hızının negatif olduğu görülmektedir. Samsun Türkiye genelindeki gelişmiş illere oranla kıyaslama yapılmaktadır. İş olanaklarının daha gelişmiş olduğu sanayi ve ticaret merkezleri olan Ankara ve İstanbul en çok göç verilen illerdir. Yine Samsun‟a sınır açısından çok yakın olan Ordu ili de alınan ve verilen göçler sıralamasında ön sıralarda yer almaktadır. Net göç hızı 2007-2008 döneminde binde eksi 4,2 iken 2013-2014 döneminde binde eksi 2,7 olarak gerçekleşmiştir (Samsun İli Sosyal Analizi,2015:4-12).

Samsun ilinde yapılan araştırmalara bakıldığında; bebek ölüm oranı hariç bütün sağlık göstergelerinde bölge ortalamasının üstünde olduğu görülmektedir. Karadeniz bölgesinin en yüksek değerlerine sahip ili konumunda olup hastane, eczane ve hastanelerdeki yatak sayısı bakımından Türkiye ortalamalarının üzerinde seyretmektedir (Samsun İl Gelişim Stratejisi Mevcut Durum ve Analiz Raporu,20).Samsun‟da genel olarak da son yıllarda sağlık sektörünün çok fazla genişlediği görülmektedir.

Samsun ilindeki kadın ve erkek nüfusu yaş oranına göre dağılımında önemli farklılıklar bulunmamaktadır. Ayrıca 65 yaşın üstündeki nüfusun fizyolojik etmelerin de etkisiyle kadın nüfusunun erkek nüfusundan fazla olduğu görülmektedir. İldeki yaş dağılımı ise 55 yaş ve sonrasına kadar nüfusun yaş

grupları büyüklükleri arasında önemli farklılıklar olmadığı görülmektedir (Samsun İli Sosyal Analizi,4-5).

Çizelge 6.1: Yıllara Göre Samsun Nüfusu

YIL İLÇE TOPLAM NUFUS

İLKADIM 332.230 ATAKUM 202.618 BAFRA 142.210 ÇARŞAMBA 138.840 CANİK 97.564 VİZİRKÖPRÜ 95.569 TERME 72.354 TEKKEKÖY 52.258 HAVZA 40.194 ALAÇAM 25.854 19 MAYIS 26.337 KAVAK 21.692 AYVACIK 21.847 SALIPAZARI 22.923 ASARCIK 17.628 LADİK 16.734 YAKAKENT TOPLAM 8.864 1.335.716

(Türkiye İstatistik Kurumu(TUİK) 2018 Verilerine Göre Samsun İli Nüfusunun İlçelere Göre Dağılımı)