Ev Sahibi Üye Devlette Serbest Şekilde Çalışmak Amacıyla Giriş

Türk KOBİ’lerin, serbest dolaşım hakkı Ankara Anlaşması ve Katma Protokol çerçevesinde açıkça öngörülmemiştir. Ancak ilgili Anlaşmalar çerçevesinde Türk KOBİ’lerin lehine bir takım hakların da doğduğu görülmektedir. Bunlardan ilki çalışma amacıyla ev sahibi ülkeye giriş hakkıdır. Ancak ev sahibi ülkeye giriş hakkı öncelikle, giriş yapılmak istenen ev sahibi ülkenin yabancılar hukukuna tabidir. Burada ev sahibi ülkenin giriş hakkı bakımından sınırsız bir düzenleme hakkına sahip olmadığı belirtilmelidir. Ankara Anlaşması ve Katma Protokol uyarınca ev sahibi ülke ve Avrupa Birliği’nin giriş hakkı konusunda düzenleme yapma yetkileri sınırlanmıştır313.

Katma Protokol m. 41/1 uyarınca Türk KOBİ’lerin giriş hakkı kapsamında ev sahibi ülke ve Avrupa Birliği bakımından getirilen sınırlamalardan ilki, mevcut durumun kötüleştirilmemesidir. Daha sonra ise malların serbest dolaşımına ilişkin kurallar ve genel ve eşit muamele emrinden çıkan yasaklar gelmektedir314.

Mevcut durumun kötüleştirilmemesi kuralı uyarınca, Katma Protokol imzalandığı sırada ev sahibi ülkenin mevcut hukuki durumunun Türk KOBİ’ler açısından kötüleştirilmemesi anlaşılmalıdır. Bu bakımından Türk KOBİ’lerin ilgili ev

313 _{Can, (Girişimci), s. 64.}

sahibi ülkeye girmek istemeleri durumunda Katma Protokol’ün imzalandığı 1970 tarihindeki mevcut hukuki düzenlemelerden daha sınırlayıcı hükümler getirilemez. Başka bir deyişle ev sahibi ülke 1970 yılında Türk KOBİ’lere uyguladığı hukuki mevzuatı kötüleştiremez. Hemen belirtilmelidir ki ev sahibi ülke Türk KOBİ’leri giriş hakkına ilişkin olarak iyileştirici ya da durumu daha kolaylaştırıcı hükümler getirebilir.

Türk KOBİ’lerin ev sahibi ülkelere girişlerinde, ev sahibi ülkenin yabancılar hukuku mevzuatına tabi olacağını belirtmiştik. Ancak 2 Ekim 1997’de imzalanan Amsterdam Anlaşması ile daha önce ortak çıkar sütununda yer alan “Vize, Sığınma, Göç ve Kişilerin Serbest Dolaşımına İlişkin Diğer Politikalar” Birlik sütununa aktarılmıştır. Amsterdam Anlaşmasına ekli bir Protokol ile Schengen Müktesebatı da Avrupa Birliği hukukuna dahil edilmiştir315. Sözü edilen düzenlemeler ve 539/2001/AT sayılı Tüzüğün hükümleri uyarınca yabancıların Avrupa Birliği ülkelerine girişi Birlik düzenlemeleri ile değiştirilmiştir. Bahsi geçen düzenlemeler uyarınca Türk vatandaşlarının ve dolayısıyla KOBİ’lerin Avrupa Birliği ülkelerine giriş yapabilmeleri için vize alma zorunlulukları söz konusudur. İlgili düzenlemeler, Avrupa Birliği ile imzalanan Katma Protokol’e aykırılık oluşturmaktadır. Katma Protokol m. 41/1’e göre öngörülen mevcut durumu kötüleştirmeme yasağına üye devletlerin ve Avrupa Birliğinin uymadıkları görülmektedir. Avrupa Birliği hukukuna göre, Birlik ikincil kaynakları, üçüncü ülkelerle yapılan anlaşmalara uygun olmalıdırlar. Başka bir deyişle Avrupa Birliği’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar, hem üye devletler hem de Avrupa Birliği bakımından Lizbon Anlaşması m. 218 uyarınca bağlayıcıdır. Bu kapsamda 539/2001/AT sayılı Tüzüğün316 hükümleri, Katma Protokol’ün getirdiği sınırlamalara317 aykırı hükümler getiremez.

İlgili düzenlemelerden önce Türk KOBİ’lere tanınan vize muafiyetlerinin, belirtilen nedenlerle korunacağı kabul edilmelidir318.

315 _{Neslihan Eriş, Avrupa Birliği’nde Mültecilerin Hukuki Durumu, (Yayınlanmamış Yüksek} Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2007, s. 111.

316

Tüzükler ve direktifler, Avrupa Birliği hukukuna göre ikincil hukuk kaynaklarıdır.

317 _{Sınırlamalar, üye devletlerin ya da Avrupa Birliğinin Türk KOBİ’lerinin giriş haklarına ilişkin} mevcut durumu değiştirmeme yasağından kaynaklanmaktadır.

Öncelikle Türk KOBİ’lerin giriş hakkının tanımlanması yerinde olacaktır. Giriş hakkı, KOBİ’lerin Gümrük Birliği çerçevesinde ev sahibi ülkeleri319 ziyaret etmeleri ya da yerleşmeleri olarak kısaca tanımlanabilir. Ancak KOBİ’lerin işlerini gerçekleştirebilmeleri için ev sahibi ülkeye mutlaka girmesi gereklidir. Örneğin işi ile ilgili fuarlara katılmak, ev sahibi ülkede açılan ihalelere katılmak ya da sattığı ürünlerin teknik desteğini sağlamak amacıyla ev sahibi ülkelere giriş hakkına sahiptir. Ancak ev sahibi ülkeye giriş yapmadan işlerini yerine getirmesi mümkünse bu durumda Katma Protokol çerçevesinde giriş hakkına sahip olamayacaktır. Turistik amaçla ya da iş hayatının gerçekleri doğrultusunda işlerin yapılması için ev sahibi ülkeye girmek gerekli değilse bu durumda Türk KOBİ’ler Katma Protokol’ün sınırlamalarından yararlanamayacaklardır.

Malların serbest dolaşımı bakımından Türk KOBİ’lerin giriş ve yerleşme hakkı kapsamında, ev sahibi ülkede vazgeçilemez hazırlık, uygulama eylemleri, ürünlerin piyasaya sürülmesi korunmaktadır. Belirtilmelidir ki, sürümü arttırıcı önlemler, malların transferleri, numuneler ve malların piyasaya sürülmesi ya da numune ve malların transferlerine ilişkin sözleşmelerin yapılması da bu kapsamda korunmaktadır. Malların serbest dolaşımına ilişkin haklı nedenlerle yapılan kısıtlamalar burada da geçerlidir. Şöyle ki, ev sahibi ülkeye ithal edilerek piyasaya sürülmek istenen mallara kamu sağlığı nedeniyle, izin verilmiyorsa, Türk KOBİ’lere bu malın üye ülkeye ithali kapsamında yapacağı işler nedeniyle vize verilmesi zorunlu değildir320.

Yukarıda belirtilenler ışığında belli bir malın ithali ya da ihracı veya iş hayatının gerçekleri doğrultusunda Türk KOBİ’lerinin ilgili işleri yapabilmeleri için ev sahibi ülkeye giriş haklarının, bazı koşullara bağlandığını görmekteyiz. Bu koşullardan ilki, Türk KOBİ’sine ülkeye giriş hakkının verilmemesi malların serbest

319 _{Burada ev sahibi ülkelerden kastedilen, Avrupa Birliği’ne üye ülkelerdir.} 320 _{Can, (Girişimci), s. 65.}

dolaşımını engellemelidir. İkinci koşul ise Türk KOBİ’sinin kişisel özelliklerinin ev sahibi ülkenin çıkarlarına aykırı olmamalıdır. Kişisel özelliklerden kasıt, ilgili kişinin bulaşıcı bir hastalığa sahip olması gibi benzer durumlarda söz konusudur. Bulaşıcı hastalığa sahip bir kişinin ev sahibi ülkeye alınmaması serbest dolaşımın ihlalini oluşturmayacağı kabul edilmiştir321.

İncelenmesi gereken diğer bir konu ise ev sahibi ülkenin temel menfaatlerini korumak amacıyla Türk KOBİ’lerin sınır dışı edilmeleri hususudur. Hiç şüphesiz terör suçu nedeniyle aranan bir kişinin ülkeye giriş yapması ve durumun daha sonra tespit edilmesi durumunda ilgili kişinin sınır dışı edilmesi söz konusu olacaktır. Kamu güvenliğinin korunması gibi haklı nedenlerle ev sahibi ülkenin menfaatlerini korumasını kabul etmek gerekir. Ancak Ankara Anlaşması ve Katma Protokol hükümleri yanında Ortaklık Konseyi kararlarında da hizmetlerin serbest dolaşımı ve yerleşme serbestisi bakımından sınır dışı edilmeye ilişkin her hangi bir düzenleme getirilmediğini görmekteyiz. Burada işçilerin serbest dolaşımına ilişkin Ortaklık Konseyince verilen 1/80 sayılı kararın kıyasen uygulanması söz konusu olabilir. 1/80 sayılı Ortaklık Konseyi kararının 14. maddesine göre kamu sağlığı, kamu güvenliği ve kamu düzeni nedeniyle ilgili kişiler ev sahibi ülkeden sınır dışı edilebilirler322.