Saha Araştırması Bulguları

Bölgenin ekonomik kalkınmasına ilişkin yapılan uzman görüşmeleri göç ve TRC1 ekonomisi arasındaki ilişkiyle ilgili birkaç önemli hususu ortaya çıkar-mıştır.

Öncelikle bölgedeki uzmanlar Gaziantep’in büyük ekonomik potansiyeli ile Ortadoğu’ya açılan kapı olduğunu düşünmektedir.²²⁶ Giderek artan yaban-cı girişimciliği kapsamında, Suriyeliler de kendi aralarındaya da yerel halk ile birlikte şirketler kurmuş, artan istihdam imkânları ve daha iyi ihracat rakam-larına giden yolu açmıştır. Buna ilaveten, Ankara²²⁷’da bulunan bir uluslararası kuruluş çalışanına göre Gaziantep zaten bir sanayi kenti olduğundan yabancı akınını sindirebilme açısından iyi bir kapasiteye sahiptir.

Aynı şekilde göç ile ilgili iki önemli faktör Gaziantep’te ekonomik kalkınma-yı güçlendirmektedir.²²⁸ Göç ile bağlantılı ilk pozitif faktör sanayi ve tarımda işgücü piyasasındaki yüksek sayıda yabancıdan dolayı düşük maliyetli işgücü bulunmasıdır.²²⁹ İkinci pozitif faktör Gaziantep Üniversitesi’nde ticaret elçisi rolünü üstlenen Arap öğrencilerin bulunmasıdır. Buna göre 20 kişilik gruplar halinde öğrenciler bir şirket ile eşleştirilmiş ve daha sonra kendi ülkelerindeki şirketlerle ticareti artırmak için iş ilişkileri geliştirmişlerdir. Bu üniversite öğren-cileri büyük bir yatırım zirvesinde de çevirmen olarak görev yapmışlardır. Bu şekilde hem öğrenciler iş tecrübesi kazanmış hem de şirketler bölgede ulusla-rarası ticaret ilişkisi geliştirmişlerdir.

Uzmanlarla yapılan görüşmeler uyarınca bugün Gaziantep’teki hem küçük hem de büyük ölçekli yabancı işletmeleri özellikle kalifiye insan kaynakları ile mevcut ihracat ağını genişleterek şehre katma değer sağlamıştır.²³⁰ Burada Suriyelilerin Arap dünyası ile uzun süreli ticari ilişkileri ve iş bağlantıları oldu-ğunun altını çizmek gereklidir.²³¹ Suriyelilersadece yeni bağlantılar getirmekle kalmamış, aynı zamanda bilgi birikimlerini taşımışlardır. Yenilikçilik alanında bir örnek, kadın ayakkabısı üretimi alanında yaşanmıştır. Bugün, özellikle de Ortadoğu’ya ihracat yapan büyük ölçekli fabrikalar bölgede istihdam imkânı sağlamaktadır. Buna ek olarak Gaziantep kayda değer sayıda uluslararası kuru-luşa da ev sahipliği yapmaktadır, BM kuruluşları ve sivil toplum kuruluşlarının tamamı bu şehrin ekonomisine ve kültürüne katkıda bulunmaktadır. Gazian-tep’in artan nüfusunun ilave iki pozitif katkısı öncelikle birçok mal ve hizmet

açısından artan tüketim ve ikincisi de Suriyelilere yönelik yapılan bağış ve yar-dımlar olmuştur.²³²

Bununla beraber Gaziantep göç akınları öncesinde de gelişmiş bir ekonomiye sahipken Kilis, Suriyelilerin kitle halinde göçü öncesinde daha az gelişmiş bir ildi.²³³ Bugün Kilis, iyi İngilizce konuşan Suriyeli tüccarlardan faydalanmakta ve daha önceki iş bağlantıları sayesinde Ortadoğu’ya erişim sağlamaktadır. Buna ek olarak yakın geçmişe kadar Kilis özellikle de tarım sektöründe işçi sıkıntıları yaşamış ve Suriye vatandaşlarıbu ilde kayda değer bir boşluğu doldurmuştur.²³⁴ Ancak bu pozitif sonuçlara rağmen negatif olan sonuç Suriyeli tüccarların bü-yük kısmının kayıt dışı çalışmasıdır, bu durum hem Gaziantep hem de Kilis’te adil olmayan bir rekabet durumu yaratmıştır. Kilis’teki bir uzmana göre;²³⁵

Ekonomi, Suriyelilerin gelişi ile gelişmiş olsa da Suriyeliler Türk vatandaşla-rına oranla şirket kurarken çok daha avantajlı durumdalar. Türk vatandaş-larının şirket kurmak için vergi ödemeleri ve harcama yapmaları gerekiyor.

Ancak Suriyeliler kayıt dışı çalışıyorlar. Halen yetkililer Suriyeli işletmelerin yasal bir statüye sahip olmalarını garanti etmek için çaba sarf etmektedir-ler. Yerel halk ise adil olmayan bu duruma tepki veriyor. Bu bağlamda, ben vatandaşlarımızın zarar ettiğini düşünüyorum. Bu problemi çözmeye çalı-şıyoruz.

Bir STK çalışanına göre²³⁶ Kilis daha küçük bir il olduğu için “neredeyse iki katı kadar yabancıya ev sahipliği yapmasına rağmen” Gaziantep’in gölgesinde kal-maktadır. Yabancıların sayısının yüksek olması belediye ve valilik için ağır bir iş yükü getirmektedir.

Ekonomik kalkınma alanında, bazı proaktif yabancılar kendi programlarını baş-latmışlardır.²³⁷ Bu yöndeki örneklerden biri 20 kadına liderlik eğitimi veren Su-riyeli İş Adamları Derneği (SIAD)’dir. Geçici koruma altındaki SuSu-riyelilerin, kalıcı olarak Türkiye’ye mi yerleşecekleri ya da ülkelerine dönüp dönmeyecek-leri belli olmadığından Türk ekonomisini sürdürebilir bir biçimde geliştirmek son derece önemlidir.²³⁸

Bu bağlamda, Ankara’da uluslararası bir kuruluşta görev yapan bir uzman, Türk devletinin özel sektörün piyasaya egemen olmasına izin vermektense iş-verenlerin hakları, işçilerin hakları ve bölgenin kalkınması arasında bir denge tutturması gerektiğini ifade etmiştir.²³⁹ Bu uzmanın görüşüne göre, devlet, özel sektörün ucuz işgücü, daha düşük maliyet ve yabancı akımı sayesinde artan

rekabetten yararlanması konusunda denetimleri sıkılaştıracak bir yol haritası takip etmelidir. Öte yandan yabancıların kayıt dışı işletmeleri ve vergilendir-me yapılmamasından kaynaklanan adil olmayan rekabet en kısa sürede sona erdirilmelidir. Bu noktada Türk vatandaşlarının sıklıkla bunun bir adaletsizlik yarattığı düşüncesi ile rahatsızlıklarını dile getirdiğini eklemek gerekir.

Yabancı görüşmeleri

Gaziantep, Adıyaman ve Kilis’te yabancılarla yapılan görüşmeler bu bölgedeki ekonomik faaliyetin gelişmesini göstermektedir. Bu araştırmaya dahil olan bir-kaç katılımcı kendi işletmelerini kurmuşlardır. Bu işletmeler arasında Kilis’te temizlik maddesi üretip Irak, Libya ve Yemen’e ihraç eden bir şirket,²⁴⁰ Gazi-antep’te 40 çalışanı olan ve ürünlerini Türkiye’de 13 şehre gönderen ve Suriye, Irak, Almanya, İsviçre ve Kanada’ya²⁴¹ ihracat yapan bir tatlı işletmesi²⁴² ve son olarak Katar, Sudan, Libya, Suudi Arabistan ile bağlantıları olan bir çelik imalat firması da bulunmaktadır.²⁴³ Buna ek olarak Kilis’te işletmeleri olan yabancılar bu ilin coğrafi konumundan faydalandığını ve çalışmak için iyi bir ortam sun-duğunu paylaşmışlardır. Örnek vermek gerekirse Suriyeli bir bakkal, Adıya-man’dan ayrılarak, sınır ilinin avantajlı ekonomik ortamından yararlanmak için erkek kardeşinin bakkal dükkânını büyütmek üzere Kilis'e gitmiştir.²⁴⁴

Bu bağlamda, sahada gerçekleştirilen görüşmeler yabancıların bölgesel eko-nomik kalkınma ile ilgili görüşlerine ışık tutmuş ve Türk vatandaşları ile işbirliği yapma isteklerini ortaya koymuştur.

Türkiye’deki Suriyelilerin iyi düzeyde becerilerive kapasiteleri vardır. Ör-neğin endüstriyel gelişmelerle ilgili olarak Suriyeliler ve Türk halkı bölge-de ve Arap dünyasında libölge-der olacak bir endüstri oluşturmak için işbirliği yapmalıdır. Buna ek olarak tarım sektöründe de bazı Suriyeli şirketler ve iş adamları var. Gelecekte Türkler ve Suriyeliler arasındaki işbirliği bence çok başarılı olabilir.²⁴⁵

Ekonomik kalkınmaya ilişkin yabancı görüşmelerinin bir başka önemli bulgusu cinsiyet boyutu olmuştur. Kadın katılımcıların büyük kısmı geçici işlerde çalışsa da bir kadın katılımcı Suriyeli kadınların potansiyeline işaret etmiş ve ekonomik kalkınmada kadınların katılımının artırılması için uyuma katkı verecek eğitimle-rin artırılmasının gerektiğini vurgulamıştır.

Suriyeli kadınlar dikiş ve mal satışı konusunda çok başarılılar. Ancak bizim pazarlama konusunda bazı sırları öğrenmemiz gerekiyor. Suriyeli kadınlar

için daha fazla mesleki eğitim verilmelidir. Satıcı olmaya çok istekliler ancak Türk Ticaret Kanunu ve düzenlemeleri konusunda bilgileri yok. Ticaret Oda-sı bazı projeler geliştiriyor, ancak sayı ve kapsam kıOda-sıtlı.²⁴⁶

Dolayısıyla yabancıların Türk vatandaşları ile işbirliği yapma ve kadınların işgü-cü piyasasına katılmasının kolaylaştırılması için daha fazla eğitim alma konu-sundaki istekleri bu araştırmada yapılan yabancı görüşmelerinin önemli bulgu-ları arasındadır.