Sağlık Tesislerinde Ġnovasyon ve Önemi

Avrupa Komisyonu‟ nuna göre inovasyon, ekonomik ve sosyal alanlarda yeniliğin baĢarılı Ģekilde üretimi, özümsenmesi ve kullanımıyla eĢanlamlıdır (EC, 1995).60 Ġnovasyon ticarette, değerlerde, teknolojide ve bilimde daha önce olmuĢ değiĢimleri sistematik bir gözle belirlememizi, sonra da bunlara fırsat gözüyle bakmamızı gerektirmektedir. Buda beraberinde katma değeri getirecektir (Pehlivanoğlu, 2011).61

Yeni bir fikri ortaya atarak bir buluĢ yapılabilir ancak bu fikri uygulamaya geçirerek pozitif değiĢim meydana getirmek, inovasyondur. GeçmiĢte yapılanların aynısını yapmaya devam etmek baĢarısızlığa götüren kaçınılmaz bir yol olacaktır (Eti, 2011).62

Modern hemĢireliğin temellerini atan ve ilk akla gelen isim Florence Nightingale, 1800‟ lü yıllarda, “Daha yaĢanılası bir dünya, böyle bir dünya bize bağıĢlanmayacak, o halde hiç duraksamadan bu dünyayı oluĢturmak için çalıĢalım. YaĢama uymak yerine onu değiĢtirmeliyiz”, diyerek, değiĢimin gerekliliğine ve kaçınılmazlığına dikkat çekmiĢtir. Günümüzde bunu inovasyon ile iliĢkilendirebiliriz (Merih, 2013).63

Ġnsanoğlu kabul etse de etmese de, gelecek meydana gelecektir. Bu sebeple gelecek, insanoğlunu kendisine doğru çekmektedir. Üretilen bir sonraki projeler geleceğin sorunları, ihtiyaçları ve arzularıyla uyuĢmuyorsa gelecekte olacaklara uyum sağlanamaz (TED, 2011).64

Aracınızı kullanırken en açık trafiğin veya en yakın otoparkın nerede olduğunu söyleyebilecek bir uygulama; tıbbi cihazlar konusunda, tansiyonu ölçmek için tansiyon aleti kolluğuna benzer bir tıbbi cihazın akıllı telefona bağlanabilmesi ve herhangi anormal bir durum tespitinde bunu bildirmesi tarzında projeler firmaları rakiplerinden farklı kılacak ve tercih edilme

60 http://europa.eu/documents/comm/green_papers/pdf/com95_688_en.pdf 61 http://portal.ted.org.tr/genel/yayinlar/egitimde_inovasyon%20_kitap_28_11_11.pdf 62 http://portal.ted.org.tr/genel/yayinlar/egitimde_inovasyon%20_kitap_28_11_11.pdf 63 http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/dergi/2013/nisan_mayis_haziran13.pdf 64 http://portal.ted.org.tr/genel/yayinlar/egitimde_inovasyon%20_kitap_28_11_11.pdf

sebebi olacak uygulamalardır (Frey, 2011).65

KüreselleĢen rekabet ortamında, “geleceğin kuruluĢu” olmanın yolunun, yeni ve farklı olanı yapmaktan geçtiği; bu nedenle tüm kuruluĢların yaratıcı stratejilere, yeni yöntemlere, yeni çözümlere duydukları ihtiyacın bir kez daha altı çizilebilir (Uslu, 2012).

Son yıllardaki değiĢken çevresel Ģartlar örgütleri, sürdürülebilir baĢarının sağlanması açısından tehdit etmekte ve yöneticileri farklı sorunlarla yüz yüze getirmektedir. Bu durum tüm sektörler gibi sağlık sektörü için de önemli bir gerçekliktir. DeğiĢken çevresel Ģartlar göz önünde bulundurulduğunda, inovasyon yapmak önemli bir gereklilik haline gelmiĢtir (Aksay ve Orhan, 2013). Bütün endüstrilerde olduğu gibi, bir giriĢim olarak hastanelerde de çevresel faktörler ve rekabetçi koĢullara tepki göstermek amacıyla çeĢitli adaptasyon ve yenilikçi stratejiler geliĢtirilmektedir (Goldstein, vd., 2002).66

Toplumsal ihtiyaçların ve beklentilerin farklılaĢması iĢletmelerin sunduğu hizmetin ya da hizmetlerin içeriğinin hatta iĢletmenin kendi yapısının değiĢmesini gerektirebilir. Son dönemlerde her alanda yaĢanan hızlı değiĢim sağlık iĢletmelerini de etkilemektedir. ĠĢletmelerin varlıklarını devam ettirebilmeleri ve rakiplerinden farklılaĢarak rekabet avantajını yakalamalarında etkili olacak etmenlerin baĢında, inovasyon anlayıĢları gelmektedir (Aktan ve Toraman, 2003).

Hızlı geliĢen teknoloji, sağlık hizmeti sunan kiĢilerin daha nitelikli hale gelmesi, sağlık kurumları arasındaki rekabet, hastaların ve yakınlarının beklentilerinin değiĢmesi sağlık bakım hizmetlerinin etkinliği konusundaki baskıları artırmaktadır (Withanachchi, vd., 2004). Sağlık kurumları geçmiĢ ile kıyaslandığında rekabetin daha fazla olduğu bir ortamda çalıĢmaktadırlar. Sağlık Kurumları beklentileri karĢılayabilmek, rekabet konusunda avantaj elde edebilmek, farklılaĢmayı sağlayabilmek, maliyetleri kısabilmek ve hem verimliliği hem de etkinliği artırmak amacıyla kendilerini geliĢtirme çalıĢmalarına baĢlamıĢlardır (Aslantekin, vd., 2005). 65 http://portal.ted.org.tr/genel/yayinlar/egitimde_inovasyon%20_kitap_28_11_11.pdf 66 http://wweb.uta.edu/management/Dr.Casper/Fall10/BSAD6314/BSAD%206314- Student%20Articles/Moderated%20Multiple%20Regression/Moderation%20Journal%20of%20Operations%20M anagement%20(A.%20Mehta).pdf

Sağlık hizmetleri hem stratejik ve hem de yönetsel açıdan yeniden bir yapılanma içindedir. Bu yeniden yapılanmada, sağlık hizmetlerini daha az maliyetle en yüksek kalitede sunmak ve toplumdan gelen talepleri değerlendirip daha olumlu geri dönüĢler alabilmek adına esnek hastane organizasyonları teĢvik edilmektedir (Naranjo-Gil ve Hartmann, 2013). Sağlık tesislerinde verimliliği arttırmak için var olan kaynaklarla, daha fazlasını yapmak; aynı çıktıyı, daha az kaynakla elde etmek ve çıktıyı kaynak artıĢından daha yüksek düzeyde artırmak gerekmektedir (Özkan, vd. 2013).

Sağlıklı olmak en temel insan ihtiyaçlardan biridir. Ġhtiyaçtan da öte en doğal ve vazgeçilmez bir haktır (Dil, vd., 2012).67

MüĢteri beklentilerinin değiĢmesi ve rekabetin artması ile sağlık tesisleri, sağlık bakım hizmetlerinin yönetimi ve hasta bakımı konusunda yenilikçi örgüt felsefesi arayıĢı içerisindedirler (Yasin, 2002). Ayrıca mevcut kaynaklarladaha çok ve yeni değer yakalama ve meydana getirme iĢlevi nedeniyle modern yönetim tekniklerine ihtiyaç duymaktadırlar (Gürkan, 1995).68 MüĢteri ihtiyaçlarını doğru tespit edebilmek, yeni bilgi ve teknolojiye doğrudan ve en kolay ulaĢma yoludur. Bu nedenle verimlilik kriterlerini her zaman bir adım ileride tutabilmek, yeni teknik ve yöntemlerin benimsenmesiyle mümkün olabilir (Özkan, vd., 2013).

Günümüzde tıp teknolojilerinde ve uygulamalarında meydana gelen hızlı ilerlemeler, sağlık hizmetlerinin fiziksel ve fonksiyonel yapılanmasında önemli değiĢiklikleri beraberinde getirmiĢtir. TeĢhis ve tedavi uygulamalarında yükselen baĢarı oranları, hasta sayıları ve hasta yatağı devir hızlarında meydana gelen artıĢlar, insanların kendilerinin ve ailelerinin sağlıklarına giderek daha önem vermeleri, fiziksel ve fonksiyonel değiĢimlerin sebebi olarak sıralanabilir. Bu değiĢimler hastanelerin yapısal, yönetimsel ve tasarımlarına yönelik uygulamalarını etkilemekte ve tıbbi bakıma ihtiyaç duyan hastalara en kısa sürede kaliteli sağlık hizmeti sunma gerekliliğini ortaya koymaktadır (Sağlık Bakanlığı, 2011).69

67 http://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/viewFile/1914/981 68 http://www.vergidunyasi.com.tr/dergiler.php?id=1397 69 http://www.saglikturizmi.gov.tr/166-saglikta-donusum-programi.html%20

Dünya genelinde sağlık hizmet sunumu sektöründe, artan maliyetlere karĢı sürdürülebilir ve kaliteli bir ortam oluĢturmak adına birçok geliĢme yaĢandığı gözlemlenmektedir. Teknolojik geliĢmeler neticesinde, birçok sağlık kuruluĢu yeni teknolojileri kendi altyapılarına entegre ederek, maliyetleri azaltıp, sağlık hizmetleri kalitesini arttırmayı hedeflemektedir. Günümüzde bilgiye eriĢimin artması neticesinde sağlık kuruluĢlarına gelen hastaların giderek daha bilinçli oldukları görülmektedir. Bu nedenle bireyler hasta olduklarında en yakın hastanede tedavi olma anlayıĢı yerine tedavi olmak için en fazla değer katacağına inandıkları kurumları tercih etmektedirler (YASED, 2012).

Sağlık bakım hizmetleri daima değiĢim ve geliĢimin yaĢandığı bir alandır. Sağlık tesisi yöneticiliği de yıllar içinde teknolojik geliĢmeler ve tedavi edici yöntemlerdeki değiĢimlere bağlı olarak hızla geliĢme göstermiĢtir (Dil, 2012). Günümüzde hastane iĢletmelerinde yaĢanan hızlı değiĢim ve değiĢen rekabet anlayıĢı, bu sektörde faaliyet gösteren iĢletmeler arasında yoğun bir rekabet ortamının doğmasına neden olmuĢtur (Yılmaz, 2008). Edward De Bono‟nun, “rekabet üstü” olmak kavramıyla açıkladığı rekabet anlayıĢı iĢletmelerin ayakta kalabilmeleri ve baĢarılı olabilmeleri için bir ön Ģart haline gelmiĢtir. Bono, rekabeti iĢletmenin varlığını sürdürmesi ve ayakta kalmasını sağlayacak temel çizgiyi güvence altına alma açısından gerekli olduğunu söylerken rekabet üstü olmanın ise, bu temel çizgiden yukarılara doğru çıkmayı hedefleyen bir görüĢe sahip olduğunu belirtmektedir (Yıldız, 2006). Rekabet üstünlüğü kavramı sağlık tesisleri açısından daha iyi müĢteri değeri oluĢturarak rakipleri karĢısında avantaj kazanması anlamına gelmektedir. Diğer sağlık tesisleri karĢısında fiyat ve kalite avantajı elde etmek, değiĢen müĢteri istek ve ihtiyaçlarına hızla cevap verebilmek, kârlılığı artırmak, rekabet üstünlüğü sağlama yöntemlerindendir (Akın, 2005).

Sağlık tesisleri hastaların tedavi hizmeti alımları noktası olması bakımından önemli olmakla birlikte, günümüz sağlık tesisleri hizmet ettikleri toplumlara temel ve geliĢmiĢ sağlık hizmetlerini sunmaktadırlar. Verimlilik, eĢitlik ve kalite gibi hedefleri yakalamayı amaçlayan sağlık tesisleri reform çalıĢmalarının önemli bir ayağını oluĢturmaktadır (Harding ve Preker, 2000).70

Hizmet sektörünü bir en önemli parçası

70

olan hastaneler her geçen gün geliĢim halindedir ve yoğun rekabet koĢulları altında faaliyetlerini sürdürmektedirler. Özellikle son yirmi yıldır geliĢen bilgi teknolojileri ile hizmet sunum yapıları değiĢmiĢ ve bunun sonucunda eski yönetim felsefeleri geçerliliğini yitirmiĢtir (Yılmaz, 2008).

Sağlık sektörünün temel kurumlarından olan sağlık tesisleri, sürdürülebilirlik ve rekabet gücü sağlama ve hastaların, sağlık personelinin ve paydaĢların ihtiyaçlarına daha iyi yanıt verebilme düĢüncesiyle yenilikçi olmak durumundadırlar (Boutros, 2007).71 Özellikle sağlık sektöründe yaĢanan yenilikler, sağlık çalıĢanlarının çok yönlü geliĢmesini ve yeni roller üstlenmesini zorunlu kılar (Merih, 2013). Sağlık-bakım maliyetleri arttıkça, birçok ülkede sağlık tesislerinin en iyi uygulamayı gerçekleĢtirmeye yönelik çabaları da artmıĢtır (Ramanathan, 2005). Bu nedenle, bütün sektörlerde olduğu gibi, bir giriĢim olarak sağlık tesislerinde de çevresel faktörler ve rekabetçi koĢullar karĢısında çeĢitli yenilikçi stratejiler geliĢtirilmektedir (Goldstein, vd., 2002).72

Hem çalıĢanlar, hem de hastalar önemlidir ve sağlık tesislerinin daima bu hususu ele almaları gerekmektedir (Gurnani, 1999). Bir giriĢim olarak sağlık tesisleri de, kamusal otorite ve toplumsal baskı grupları ile karĢılıklı etkileĢimde bulunan örgütlerdir. Bu özelliği nedeniyle hastanelerin yönetimi, hem karmaĢık hem de güçtür. Ancak hızlı nüfus artıĢı, ortalama yaĢam süresinin uzaması, sağlık bilincinin yükselmesi, hastaların/müĢterilerin değiĢen talepleri, tıbbi uygulama gereksinimlerinin artması, aĢırı rekabet, tıp alanında ileri teknolojilerin hızla yaygınlaĢması nedeniyle hastanelerin etkin ve verimli bir Ģekilde yönetimi önem arz etmektedir (Chow-Chua and Goh, 2002).

Hastanelerde inovasyon içeren çalıĢmaların uygulanmasıyla birlikte, yetersiz olan hastane kaynaklarının etkin bir Ģekilde kullanılması, maliyetlerin düĢürülmesi, diğer iĢletmelerle rekabet etme imkanının artması, hasta ve çalıĢan memnuniyetinin artırılması açısından önemli katkılar sağlanacaktır. Hizmet sunumunda yenilikçi yaklaĢımlar ile çalıĢanların iĢ tatmini ve motivasyonu, yönetim ve organizasyon

71 http://www.freepatentsonline.com/article/Physician-Executive/161676087.html 72 http://wweb.uta.edu/management/Dr.Casper/Fall10/BSAD6314/BSAD%206314- Student%20Articles/Moderated%20Multiple%20Regression/Moderation%20Journal%20of%20Operations%20M anagement%20(A.%20Mehta).pdf

yöntemlerinin modernizasyonu, karar mekanizmalarında akılcılık, bilgi sistemlerinin dokümantasyonu ve iletiĢim mekanizmasının iĢlerliği sağlanacaktır. Ayrıca sağlık tesislerinde inovasyon ile hasta memnuniyeti, ekip çalıĢması ile takım ruhunun geliĢmesi ve en önemlisi “Kamu Yararı” çerçevesinde faydalar ortaya çıkacaktır (Aslantekin, vd., 2005).