Sağlık Kuruluşlarında İş Sağlığı ve Güvenliğini Tehdit Eden Risk ve

Sağlık kuruluşlarında İş Sağlığı ve Güvenliğini tehdit eden risk ve tehlikeler dört başlıkta değerlendirilmektedir. Bu dört başlık ise aşağıdaki gibidir.

 Ergonomik risk ve tehditler,

 Biyolojik ve kimyasal risk ve tehditler,  Psikososyal risk ve tehditler,

 Fiziksel risk ve tehditler.

Bütün bu risk ve tehlikeler hem can ve mal güvenliği üzerinde etki yaratmakta hem de iktisadi anlamda kayıplara sebebiyet vermektedir. İş gücü kaybının yanında performans ve verimlilikte de negatif etkileri bulunmaktadır. Bu çerçevede sağlık kuruluşlarında çalışma yerinin güvenilir ve sağlıklı olması için uğraş verilmektedir. Bu

22

aşamada yararlanılan malzemelerden iş yerinin dekorasyonuna kadar bir hayli duruma dikkat edilmelidir. Böylece sağlıklı bir çalışma yeri meydana getirilebilmektedir.

2.5.1. Biyolojik ve Kimyasal Risk ve Tehditler

Sağlık personelleri, sundukları hizmet doğrultusunda dezenfektan, antibiyotik ve kanser ilacı benzeri birçok kimyasal ile temasta bulunup bu kimyasalların vücuda alınma riski ile karşılaşmaktadırlar. Karşılaşılan bu riskler adına alınabilecek birtakım önlemler bulunmaktadır. Bu önlemlerden başlıca olanlar aşağıdaki gibidir:49

 İş ortamının belirli zaman aralıkları ile havalandırılması,  Kullanılan kimyasalların uygun olan şartlarda saklanması,  El temizliğinin sağlanması,

 Çalışma yerinin belirli zaman aralıkları ile temizlenmesi,

 Maske, gözlük, eldiven ve önlük benzeri koruyucu donanımlardan yararlanılması.

Sağlık hizmetleri dahilinde iş ortamındaki risk ve tehditlerin minimuma indirilmesinin yanında hizmet esnasındaki risk ve tehditlerin de minimuma çekilmesi gerekli olmaktadır. Bu çerçevede hem firma sahipleri ve idarecilerine hem de personellerine de düşen rol oldukça önemlidir. Kuşkusuz firma sahipleri ve idarecileri İş Sağlığını ve Güvenliğini maksimuma çıkartmak ile sorumludur. Fakat personellerin de başta kendi sağlıkları ve güvenlikleri olmak üzere harekete geçmeleri gerekli olmaktadır.

2.5.2. Fiziksel Risk ve Tehditler

Sağlık hizmetlerinde fiziksel risk ve tehditler birçok alt başlıkta incelenebilmektedir. İş ortamının ışıklandırması, ısısı ve gürültüsünün neden olduğu birçok risk ve tehdidin bulunmasının yanı sıra nakil sırasında da trafikte ve radyasyon kaynaklı fiziksel risk ve tehditlerde vardır. Sağlık kuruluşlarında genellikle 24 saat kesintisiz olan hizmet sunulmaktadır. Bu kesintisiz hizmet de beraberinde günün farklı zamanlarında farklı ışıklandırma gereksinimini doğurmaktadır. Sağlık sektörünün oldukça riskli olmasının yanı sıra yüksek konsantrasyon ve motivasyonunda olması gereklidir. Bu durumda iş ortamında bulunan ışıklandırmanın personeller için uygun şartlarda olması gerekmektedir. Aynı zamanda ışıklandırmanın çalışanın

49 Özkan Ömer. Hastanede Çalışan Hemşirelerin İş ve Çalışma Ortamı Tehlike ve Riskleri, Risk Algılarının Saptanması, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2005, s.112.

23

konsantrasyonunu ve enerjisini azaltmayacak seviyede tutulması da önem arz etmektedir.50

Bir sağlık kuruluşunda ışıklandırmanın yetersiz seviyede olması bazı riskleri de beraberinde getirmektedir. Örneğin yeterli seviyede olmayan ışıklar öncelikli olarak acil servis ve ameliyathane birimleri olmakla beraber doğrudan hayati önemi bulunan müdahale ortamlarındaki risklerin çoğalmasına neden olmaktadır. Bu riskler hem hastanın can güvenliğini hem de çalışanın can ve mal güvenliğini tehlike altına almaktadır. Gürültü, sağlık hizmetlerinde fiziksel risk ve tehdit meydana getiren bir başka durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Gürültü gerek personelin motivasyonunun düşmesine gerekse de kan basıncının, gerginliğin ve stresin çoğalmasına sebebiyet vermektedir. Bunların yanı sıra personellerin uyku bozukluğu yaşamasına yol açarak, performansı ve konsantrasyonu üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır. Kurum içinde anonsların, insanların ve materyallerin neden olduğu gürültünün var olan risk ve tehditleri de çoğalttığı ifade edilmektedir.51

Radyasyon ise fiziksel risk ve tehditler içindeki son konuyu oluşturmaktadır. Teknolojik ilerlemelerle beraber sağlık hizmetlerinde de önemli gelişmeler meydana gelmiştir. Böylece sağlık sektöründe çok fonksiyonlu materyallerden yararlanılabilmektedir. Bu materyaller hastalığın belirlenmesi ve tedavi aşamasında önemli kazanımların elde edilmesinin yanı sıra insan bedenine zararı olan “radyasyon” olarak isimlendirilen enerji yayılımını yapmaktadır. Radyasyondan korunmanın üç ana yöntemi ise aşağıdaki gibidir:52

1. Radyasyona en az seviyede maruz kalmak,

2. Radyasyon kaynağıyla araya kurşun paravan koymak, 3. Radyasyon kaynağından uzak durmaktır.

Sağlık kurumları yer aldıkları bölge, donanım ve sunduğu hizmet doğrultusunda ayrı sınıflandırmaları mevcut olmaktır. Bu sınıflandırmalarda da belirtildiği üzere genelde ilk müdahalesinde bulunulan hastanın daha iyi bir tedavi süreci geçirebilmesi için başka bir sağlık kuruluşuna nakli gerçekleştirilmektedir. Yapılan bu nakil sırasında hastanın yolculuk yapmasının yanında yolculuğa hazırlanması ve sağlık kurumları arasında transferinin olması evresinde de hasta ve çalışanlar birçok fiziksel risk ile karşılaştıkları görülmektedir. Gerçekleştirilen araştırmalar sonucunda sağlık kurumlarında ortaya çıkan yaralanmaların %43’ünün nakil sırasında oluştuğu sonucuna ulaşılmıştır. Nakil işlemleri aşaması oldukça kapsamlıdır ve yüksek dikkate

50 Öcal. Sağlık Çalışanlarında İş Sağlığı ve Güvenliği, s.24. 51 A.g.e., 37.

52 Halit Kumbur, Deniz Özsoy ve Zehra Özer. Mersin’in Gürültü Kirliliği Haritasının Oluşturulması, İstanbul, 2002, s.154.

24

ve fiziksel efora dayanmaktadır. Bu nedenle sağlık çalışanlarının bilhassa kas ve iskelet sistemlerinde hasar oluşturmaktadır.53

Trafikte ortaya çıkan risk ve tehditler, sağlık kurumlarında bulunan diğer risk ve tehditler olarak karşımıza çıkmaktadır. Acil servis olarak tanımlanmış olan sağlık hizmeti acil durumlarda sunulan sağlık hizmeti olarak ifade edilmektedir. Acil serviste bir saniye bile oldukça önemli olmaktadır. Bu hizmet dahilinde ambulans görevlilerinin zor olan trafik şartlarında olabilecek minimum zamanda hastayı sağlık kurumlarına ulaştırabilmek için uğraşmaktadırlar. Ambulans şoförleri işlerinde ehil olmuş kişilerden seçilmiş dahi olsa trafik şartlarında her zaman kaza riski bulunmaktadır. Bu şekilde birçok kaza ile karşı karşıya kalınmıştır. Yaşanılan bu kazalar sonucunda ambulans şoförü, ambulansta yer alan sağlık çalışanı yara alabilmekte hatta vefat edebilmektedirler.

2.5.3. Ergonomik Risk ve Tehditler

Sağlık hizmetlerinin kapsamı oldukça fazladır. Verilmiş olan hizmet doğrultusunda hastanın kas ve iskelet sistemi başta olarak farklı uzuvlarda kayıpların yaşanması olası bir durumdur. Şayet hastanın tedavi aşaması uzun işlemli bir müdahale gerektirdiği durumlarda, yataklı hastanın nakil işlemlerinde ve bilhassa ilk müdahale esnasında hastanın kas ve iskelet sisteminin zarar gördüğü olaylar meydana gelmektedir. Kas ve iskelet sistemi hasarlarında; hastanın kucaklanması, döndürülmesi, ileriye uzanması veya kaldırılması benzeri hareketler etkili olmaktadır. Günlük hayatta bu hareketlerin normal olarak görülmesi, hastalık esnasında ve bedenin durumu doğrultusunda ciddi problemlerin meydana gelmesine sebebiyet verebilmektedir.54 Sağlık hizmetlerinde yapılan işin kas ve iskelet sistemine yaptığı baskı faktörleri; ekranlı araçlarla çalışma, araç gereç ergonomisi, elle kaldırma-taşıma, ayakta durarak yapılan çalışmalarda ortam tasarımı, oturarak çalışılan ortamın tasarımı, kas iskelet sistemi üzerindeki diğer baskı faktörleri şeklinde ifade etmek mümkündür.

Sağlık personellerinin meslek hayatları çok stresli ve yoğundur. Bu nedenle sağlık personellerinin belirtilen ergonomik risk ve tehditlerden uzaklaştırılarak, fiziksel alandaki konforları çoğaltılmalıdır. Böylece iş kazası riskleri de düşürülmektedir.

2.5.4. Psikososyal Risk ve Tehditler

Sağlık hizmetlerinde meydana gelen bir diğer risk ve tehdit unsuru ise Psikososyal boyutu olarak karşımıza çıkmaktadır. Ekstrem durumlar ile karşı karşıya

53 Cemil Sözen. Sağlık Hizmetlerinde ve Sağlık İşletmelerinde Yönetim Nobel Yayın Ankara, 2002, s.142.

54 Pelin Özertürk. Refah Devletlerinde Sağlık Hizmetleri Maliye ve Gümrük Bakanlığı Yayın No: 262 Ankara, 1984, s.262.