Öğretmenlere “İlkokullarda kaynaştırma eğitimi niteliğinin arttırılmasında eğitim ortamlarının düzenlenmesi ile ilgili görüşleriniz nelerdir?” sorusu sorulmuştur. Öğretmenlerin çeşitli yanıtlar verdikleri görülmüştür (Daha detaylı bilgi için bakınız Ek:13).
Görüşmeye katılan öğretmenlerin yaklaşık yarısı (13: % 43) eğitim ortamlarının düzenlenmesi açısından kaynaştırma eğitiminin niteliğinin arttırılması için özel gereksinimli öğrenciler için özel bir okul ya da sınıf olması gerektiğini belirtmiştir. Bu öğretmenlere göre eğitim ortamlarının düzenlenmesi açısından özel gereksinimli öğrenciler için özel bir okul ya da sınıf olması gerektiğinin nedeni; eğitim ortamlarının onların seviyesine uygun bir biçimde hazırlanması gerektiği ve özel gereksinimli öğrencilere ilgi gösterememeleridir. Aşağıda bu durumu yansıtan öğretmen görüşlerinden kesitlere yer verilmiştir.
“Yani şöyle tek bir kurumda diyelim ki kaynaştırma öğrencileri Konya ilinde bir merkez olmalı. Bu öğrenciler özel eğitim alacak öğrenciler oraya gönderilmeli. Demeli ki şu seviyedeki öğrenci evet ilkokul düzeyine tam kaynaştırmayla devam edebilir, bunları oraya gönderelim. Şu düzeydekiler şu özel sınıfa gitmeli çünkü bunlar buraya daha uygun denmeli. Böyle bir ayrıştırma yapılırsa hem eğitimin niteliği, hem de ortamı hazırlanmış olur.” (Öğretmen, 2).
“Bunun yanında bir sınıf daha açılarak yapılabilir yani okullarda kendi bünyesi içerisinde illa bunun bir okula toplanmasına gerek yok. Yani ilgilenemiyoruz, yapamıyoruz.”(Öğretmen, 23).
Araştırmaya katılan birkaç öğretmen (6: %20) eğitim ortamlarının düzenlenmesi açısından özel gereksinimli öğrencilerin bazı dersleri (Örneğin Türkçe ve Matematik) özel eğitim sınıfında, bazı dersleri (Örneğin Beden Eğitimi, Müzik, Resim) normal sınıfta alması kaynaştırma eğitiminin niteliğini yükselteceğini ifade etmiştir. Bu öğretmenler kaynaştırma öğrencilerinin bazı dersleri özel eğitim sınıfında, bazı dersleri normal sınıfta alması gerektiğinin nedenini diğer öğrencilerden vakit kalmadığından kaynaştırma öğrencileriyle çok ilgilenemediklerine bağlamışlardır. Aşağıda öğretmen görüşlerinden kesitlere yer verilmiştir.
“Okullarda özel eğitim sınıflarının olması gerekir. Resim, müzik, beden eğitimi fiziksel etkinlikler, aktivite gerektiren durumlarda aynı sınıfta bulunsunlar ama derslerde olmuyor bu iş. Mesela ben matematik anlatırken bu çocukla ben bir şey yapamıyorum. Yani orada oturuyor. Sadece tahtada gördüğünü defterine yazmakla yetiniyor. Bu da kaynaştırma eğitiminin niteliğinin düşmesine sebep oluyor.” (Öğretmen, 11).
“Öğretmen açısından onlarla çocuk okula geldiği zaman beraber yapacağımız etkinlikler olabilir bir oyun ve fiziki etkinlikler olabilir, görsel sanatlar olabilir, müzik olabilir onu beraber yaparız ama ders noktasına geçtiğimizde Türkçe, Matematik onları o şekilde çocuklarla beraber ayrı bir sınıfta görülse.” (Öğretmen, 24).
Araştırmaya katılan birkaç öğretmen (4: %13) eğitim ortamlarının düzenlenmesi açısından kaynaştırma eğitiminin niteliğinin arttırılması için özel gereksinimli öğrencilerin sınıfta en öne oturtulması gerektiğini belirtmiştir. Bu öğretmenlere göre özel gereksinimli öğrencilerin sınıfta en öne oturtulması gerektiğinin nedeni bu öğrencilerinin davranışlarını ve yaptığı etkinlikleri sürekli kontrol edebilmektir. Aşağıda bu durumu yansıtan öğretmen görüşlerinden kesitlere yer verilmiştir.
“O çocuğu biraz daha gözümüzün önünde olacak bir yerde öğretmen masasının hemen karşısında oturtuyoruz. Çünkü onun yaptıklarını sürekli kontrol etmek istiyorum. Yani gözümün önünde olsun istiyorum.” (Öğretmen, 5).”
“En ön sırada oturuyor. Günlük takip etmek açısından onu en ön sıraya oturttuk ki farklı çalışmalar verdiğim zaman o çalışmaları kolayca kontrol edebileyim.” (Öğretmen, 27).
Araştırmaya katılan birkaç öğretmen (3: %10) eğitim ortamlarının düzenlenmesi açısından normal sınıflardaki öğrenci sayılarının azaltılması kaynaştırma eğitiminin niteliğini arttıracağını ifade etmiştir. Bu öğretmenlere göre normal sınıflardaki öğrenci sayılarının azaltılması gerektiğinin nedeni, özel gereksinimli öğrencilerle olumlu ilişkiler kurmak ve bu öğrencilerle daha çok ilgilenerek onların topluma kazandırılmasını sağlamaktır. Aşağıda bu durumu yansıtan öğretmen görüşlerinden kesitlere yer verilmiştir.
“Sınıflar çok kalabalık. Sınıf kalabalık olunca onunla uğraşmak zorlaşıyor çocuğun yetersizliğinden dolayı, gürültüsünden dolayı yeri geldiğinde o çocuğa karşı olan tavır değişebiliyor. Sınıflarda öğrenci sayılarının azaltılması kaynaştırma uygulamalarının niteliğini yükseltecektir.” (Öğretmen, 12).
“Eğitim ortamının düzenlenmesi az önce dediğim gibi sınıf mevcudunun azaltılması lazım. Bu çocukları gerçekten kazanmamız gerekiyorsa, kazanmak istiyorsak sınıf mevcudu çok önemli. Sınıf mevcudu azaltıldığı zaman öğretmen bire bir o çocukla da ilgilenecektir, daha verimli olacaktır.” (Öğretmen, 14).
Araştırmaya katılan iki öğretmen (2: %6) eğitim ortamlarının düzenlenmesi açısından kaynaştırma eğitiminin niteliğinin yükseltilmesi için maddi olanakların önemli olduğunu ve sınıfların materyallerle zenginleştirilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Bu öğretmenlere göre eğitim ortamlarının düzenlenmesi açısından maddi olanakların önemli olmasının ve sınıfların materyallerle zenginleştirilmesi gerektiğinin nedeni, özel gereksinimli öğrencilerin yaparak- yaşayarak öğrenmesine imkân vererek başarılı olmasını sağlamaktır. Aşağıda bu durumu yansıtan öğretmen görüşlerinden kesitlere yer verilmiştir.
“Maddi olanaklar çok önemli burada, maddiyata dayanıyor. Tabi ne kadar çok materyal, görsel şeyler yaparak yaşayarak öğrenme gibi uygulamalar olursa çocuklar daha başarılı olur, kaynaştırmanın niteliği artar böylece.” (Öğretmen, 10).
“Onlara göre ayrı bir kitap olabilir, yazı çalışması olabilir, konularla ilgili deneyimler olabilir.” (Öğretmen, 13).
Araştırmaya katılan bir öğretmen (1: %3) eğitim ortamlarının düzenlenmesi açısından özel gereksinimli öğrencilerin destek eğitim sınıfında belli bir düzeye getirildikten sonra normal sınıfa devam ettirilmesi kaynaştırma eğitiminin niteliğini arttıracağını belirtmiştir. Bu öğretmen eğitim ortamlarının düzenlenmesi açısından özel gereksinimli öğrencilerin destek eğitim sınıfında belli bir düzeye getirildikten sonra normal sınıfa devam ettirilmesi gerektiğinin nedenini özel gereksinimli öğrencilerin hemen kaynaşamadığına bağlamaktadır. Ayrıca öğretmen, öğrenciler, veliler açısından problem yaşamamak amacıyla öğrencilerin becerileri geliştirilmelidir. Aşağıda bu durumu yansıtan öğretmen görüşünden kesite yer verilmiştir.
“Destek eğitim odasında belli bir düzeye getirip ondan sonra belki sınıfta kaynaştırılması bence daha uygun nitelikli bir kaynaştırma eğitimi için. Birden bire olmuyor çünkü. Hem veli yönünden sıkıntı yaşıyorsunuz. Hem diğer çocukların dikkatini toplamak da çok zor oluyor öğretmen açısından. Kendi sınıf ortamına dönecek. Yani belli bir düzeye geldikten sonra.” (Öğretmen, 6).
Araştırmaya katılan diğer bir öğretmen (1: %3) eğitim ortamlarının düzenlenmesi açısından kaynaştırma eğitiminin niteliğini arttırmak için özel gereksinimli öğrencilere normal öğrenciymiş gibi davranılması gerektiğini ifade etmiştir. Bu öğretmene göre özel gereksinimli öğrencilere normal öğrenciymiş gibi davranılması gerektiğinin nedeni, özel gereksinimli öğrenciye normal öğrencilerden farklı olduğunu hissettirmemektir. Aşağıda bu durumu yansıtan öğretmen görüşünden kesite yer verilmiştir.
“En öne oturtsak da sıkıntı yaşıyoruz, en arkaya oturtsak da sıkıntı yaşıyoruz. Ben normal öğrenciymiş gibi davranıyorum ona. Mesela her gün yer değiştiriyorlar, sıralarda bir öne kayıyorlar. O da aynısını yapıyor sınıfta. Çünkü orada bir farklılık yaptığının farkında çocuk. Kenara ayırıyoruz ya onu. Öne oturtsan da ayırmış oluyorsun, arkaya oturtsan da ayırmış oluyorsun. Bence normal öğrenci gibi davranmak daha mantıklı geliyor bana.” (Öğretmen, 26).