Kaynak: https://www.facebook.com/seren.ada.52056.
Hayvancılığın ve tarımın giderek azaldığı, kentsel istihdam arayışlarının yoğun olduğu koşullarda köyde esnaf ve zanaatçılıkta adına sadece bir bakkal ve inşaat malzemeleri satan bir küçük işletmeye rastlamak mümkündür. Kente ulaşımın giderek yaygınlaşması ihtiyaçların kentten karşılanmasına neden olmuştur. Bahçe tarımının da
133
yaygın oluşu insanların yazın sebze ve meyve ihtiyaçlarını kendilerinin karşılamasına olanak vermiştir.
Bakkaldan en çok kepek un kömür bahçe malzemesi alınıyor. Çok kazanç yok. Belediye otobüsü çalışıyor 3-4 senedir. Herkes çarşıya gidiyor günlük ihtiyacını oradan alıyor. Köy yeri şehir gibi değil ki aylık alıyor borcunu ödüyor bakkala, köylü öyle değil ekini kaldıracak davarını satacak ki kayısısı kaldıracak da ancak borcunu ödeye.
L. M. 52
Geçimini kayısı tarımından sağlayan köylü pazarda yaşanan tekelleşme nedeniyle yeterli kazanç elde edememekte ve üretim sürecinin zorlukları ile kıyasladığında üretimi devam ettirmek adına bir gelecek görememektedir. Hayvancılığın hane düzeyinde gerçekleştiği köyde kentli esnafın köylüden daha ucuz olarak aldığı süt ve süt ürünlerini pazarda daha yüksek oranlarda satmaktadır. Bu koşullar da birçok köylü satmak yerine hayvan sayısını azaltarak sadece geçimlik düzeye düşürmektedir.
4.5.1.4. Hizmetlere Erişim Bakımından
Bütünşehirleşmeden sonra köylere hizmet götüren İl Özel İdareleri ve Köylere Hizmet Götürme Birlikleri gibi kurumların işlevlerinin ortadan kaldırılmasıyla beraber köyler hizmet alımında doğrudan Büyükşehir Belediyeleri’ne bağlanmışlardır.
Sütlüce Köyünün bugün en temel sorunlarını susuzluk ve alt yapı eksikliği oluşturmaktadır. Büyükşehre bağlanması ile beraber değişeceğine yönelik beklenti karşılığını bulmamıştır. Köylünün mera olarak kullandığı sulak bölge Organize sanayi bölgesinden bırakılan atıklarla kirlenmiş ve köylünün sadece merası değil aynı zaman piknik alanı olan bölgeyi nerdeyse kullanılmaz hale getirmiştir. Bu durumu defalarca yetkililere bildirmelerine rağmen bir değişiklik olmaması yerel yöneticilerin öncelikler konusundaki yaklaşımını ortaya koymaktadır.
Büyükşehir olması ile beraber yerel hizmetler bakımından kendisini en çabuk hissettiren evlerindeki suların şebeke suyuna bağlanması ve artan su faturaları olmuştur. Daha önce bahçe tarımında ve evlerinde kullandıkları suya artık atık kullanım bedeli gibi ek yükümlülükler getirmiştir. Bütünşehirle beraber Yeşilyurt Belediye’sine bağlanan Sütlüce’de katı atıkların toplanması amacıyla çöp konteynerlerinin koyulması köylü açısından yeni bir durum yaratmıştır. Öyle ki köy için kullanışlı olup olmaması ayrı bir sorunun kaynağını aralamaktadır. Akıllara “köylünün çöpü olur mu” sorusunu getirmektedir.
134
Biz burada köylü doğa ile iç içeyiz. Buraya büyükşehir oldu diye getirip çöp tenekesi koymuş. Günlerce boş kaldı. Kardeşim köylü insanın çöpü olmaz. Hazır bir şey tüketmiyoruz ki biz her şey evimizde yapılıyor. Atıkları toprağa veriyoruz yemek kalıntılarını hayvanlara doğaya dönüşüyor. Köylü demek doğayla iç içe yaşayan insan demek. Yeni yeni insanlar boş kalmasın diye çöp atıyorlar. Buraları da kent gibi kokutacaklar. İnan bana 3 4 hafta o çöp kovası boş kaldı. Dedim alayım ineklere su deposu yapmak için kullanayım. Tertemiz kaldı inan bana. Şimdi bizden bide çöp vergisi alacaklar. Biz istedik mi bize sordular mı yok dayatma sadece.
R. T. 27.
Köylünün üretim ve tüketim süreçlerinde doğa ile işbirliğinin boyutlarını ve geçirdiği dönüşümü ortaya koyan en önemli örneklerden birini teşkil etmektedir. Doğa insan ilişkisindeki iş birliğinin boyutları kentleşmenin (bu anlamda kentin temsil ettiği üretim tüketim kalıplarının) artışı ile beraber sınırlarını ve etkileri kırsal alanlara/ köylere taşıyarak bu iş birliği üzerinde yıkıcı etkiler yaratmaktadır. Sanayi devrimi ve onun yaydığı tüketim coğrafyasının sınırları genişledikçe hem atıkların boyutları hem de coğrafyası genişlemektedir.
Belediye getirip çöp kovası koymuş. Biz atıklarımızı yani yiyecek içecek organik atıkları hayvanlarımıza veriyoruz. Diğer kâğıt, naylon yakılacak olanları yakıyoruz. Konserve cam plastik zarar verici olanları çöpe atıyoruz. Şimdi ilk geldiğinde ben baktım köylü ne atıyor diye merak ettim. Otu koparmış çöpe atmış hani temiz olacağız ya (gülüyor). Temizlemiş yaban otunu atmış. Sokak temiz olacak ya eskiden yolardı hayvanlara verirdi. Bir nevi yeşil gübredir o. Ama doldurmak için içine atmış. Çöpüm dolsun millet beni temiz zannetsin. Dün iki tane pil vardı caminin önünde atık pil kutusu var oraya götürdüm.
H. Y. 24.
Köylünün Bütünşehir olması ile beraber nerdeyse aldığı ilk hizmet olan atık toplama hizmeti köylü tarafında yadırganmaktadır. Öyle ki köylünün atıklarını bertaraf etme biçimi doğa ile oldukça uyum göstermektedir. Bu uyum zaman içinde öğrenilmiş ve nesilden nesile aktarılmıştır. Fakat köyün kentleşme süreçlerine yakınlığı ve kentle olan maddi ilişkisinde ortaya çıkan yeni durum göz önüne alındığında köyde kentsel atık türünü çoğaltmıştır. Teknolojik gelişmeler, hazır tüketim, köylerde kent tipi yapılaşmaların artışı ile beraber atıklarında özelliği değişmiştir. Yine de atık toplama hizmeti birçok köylü için olumlanan bir yerel hizmet olmuştur. Çöplerinin köy alanında uzaklaştırmak için katedilen mesafe azalmıştır. Fakat köylüde çöpler zamanında toplanmazsa kaygısı yaşanmaya başlamıştır. Bu kaygı ise oldukça haklı bir kaygıdır. Kent merkezinde bile atık hizmetlerinin istenilen oranda gerçekleşememesi, akıllara Büyükşehir köylere nasıl ulaşacak sorusunu getirmiştir.
Köye getirdiler çöp kovalarını iyi de oldu eskiden biriktirirdir. Kokardı evin içinde götürüp köyün arkasındaki araziye atardık. Tabi hepsini değil hayvanlara verirdik. Hayvanım yok benim ama komşulara verirdim. Şimdi çok rahat hiç beklemeden hemen yakında atıyorsun.
135
Tabi şehirdeki her adım başı yok ama yeter yani koymuşlar bizim bu yol ağzına iki tane bir tane de karşı tarafta var iyi oluyor. Başka var mı görmedim. İyi hoşta gelip ne zaman alacak belediye bunları. Ya günlerce gelmez. Kalırsa içinde bu sefer kokar bunlar Hele de yazın.
H.C. 42.
Büyükşehir olması ile beraber hizmetlerin artışı köylüyü yeterince tatmin etmezken yeni talepleri de ortaya çıkarmıştır. Muhtarların bu talepleri karşılamadaki yetersizliği ve il yönetimine ulaşamama zorluğu ayrı bir sorunun başlangıcını oluşturmuştur. Muhtarların sadece ilgili sorunları ve hizmet beklentilerini bir dilekçe yolu ile belediyeye ulaştırması ve takibini yapma zorunluluğu doğurmuştur. Köylü ise hâlâ tak merci olarak muhtarı tanımaktadır.
Temizlik çöp vergisi gibi masraflar çıktı. Belediye otobüsü köyün içinden geçmiyor. Yol üstü de birçok eve uzak. Köyün içinden geçmesi gerek. Muhtarların işleri açısından bir rahatlama var. Bütçe tutmuyoruz. Heyet yok bunların yerini belediye aldı. Hizmet almak için kurum kurum dolaşacaksın. Belediye ne bilsin köye ne yapılacak. Biz tespit edip bildireceğiz. Takip edeceğiz. Köyün bir kısmının kanalizasyonu yok. Proje hazırmış belediye kaynak bulunca yapılacak.
M. Ç. 53
Köylerin kentsel mekâna dâhil edilmesi ve tüzelkişiliğinin ortadan kaldırılması yerel hizmet sunumunda köylü açısından bir takım kazanımları beraberinde getirmiştir. Fakat köylü için, sorunlara anında müdahale etme ve kendine yetebilirlik özelliği elinden alınmıştır. Sütlüce köyünün Malatya’daki iki merkez ilçe olan Yeşilyurt Belediyesine bağlanması Büyükşehir ve merkez ilçe arasında hala bir yetki kargaşası yaşanırken Sütlüce’nin bu koşullarda hizmet alımın sürecinde çeşitli zorluklarla karşılaşmış ve karşılaşacaktır
4.5.1.5 Toplumsal Yapı ve İlişkiler Açısından
Sütlüce Köyü Adıyaman’ın Porga bölgesinden bir ailenin göçü ile kurulmuş bir köydür. Geniş aile toprağına dayalı tarım ve hayvancılık biçimleri bugünde varlığını sürdürmektedir. Bu bakımdan köyün ilk sahiplerinin köylülük ilişkileri, toprağını ve geleneklerini koruma yönündeki eğilimi yüksektir. Fakat özellikle Bütünşehirleşme ile beraber kentle iletişimi sıklaştıkça bu eğilim azalmaya başlamıştır. Geniş tarım arazisine (50 dönüm ve üzeri) sahip köylü için tarımsal üretim hala önemli bir gelir kaynağı olmaya devam etmektedir. Bu kitle gerek üretim sürecinde gerekse de pazarlama süreçlerinde sorunlar yaşasa da üretiminin devamlılığını sağlayacak koşulları oluşturmaktadır. Fakat küçük toprak sahibi (20 dönüm ve altı) üretim ve Pazar
136
dengesini yakalayamadığı için kademe kademe üretimden kopmuştur. Bu durum ise Sütlüce köylüsünü üretimde koparmaktadır. Tarımsal üretimden kopan ve kentle ilişkisi giderek artan köylü için üretim yerine tüketim eğilimi de giderek artmıştır.
8 dönüm arazi var buraya kaysı ekmişler kayınbabamlar şimdi onlar vefat etti eşim fabrikada çalışıyor. Kim ilgilenecek eğer zaman bulursa bir ilaç atıyoruz. Hani uğraşsak bile para etmiyor. Giderini karşılarsak seviniyoruz. Hani çok fazla olsa verirsin Rençber o da kazanır sende ama ben bu elimdekini ne yapayım. Eşim çalışıyor şükür elimize geçiyor aylık çarşıdan gelirken de ne ihtiyaç varsa alıyor. Ekmeğimizi evde yapıyoruz. Yoğurt, süt, peynir geçinip gidiyor işte köylü bir şekilde.
A.Y 32
Özellikle belediye otobüslerinin saat başı kente ulaşım imkânı sunması köylünün gündelik hayatında köyde geçirdiği zamanı özellikle gençlerde azaltmıştır. Birçok genç ve orta yaşlı köylüyü ihtiyaçları için kente yöneltmiştir. Köy kadınlarının en önemli sosyalleşme araçları köy meydanı çeşme başı ve kapı önü iken şimdi iletişim araçları ile örgütlenerek kent merkezlerine alışveriş, akraba ziyaretleri, günler ve eğlence amacıyla sık sık kentte gidip gelmek olmuştur. Evlerde televizyon ve internetin yaygınlaşması köy insanını eve ağlayan bir diğer etken olmuştur.
Komşuluk eskisi kadar kalmadı. Kadınlar toplanırdık tarlaya giderdik hayvanlarımızı yayarken beslerken karşılaşırdık. Piknik alanımız vardı giderdik. Karşılaşırdık köyde bir yerde. Eskiden kadınlar evlere giderdi otururduk şimdi televizyon var herkes evinde hele de kışın herkes evinde. Bazı komşular nerde ne yapıyorlar bilmiyoruz. Hani yanlış anlama merak ettiğimizden değil ama komşuyuz yani şurada. Ancak bir düğün cenaze olacak öyle göreceksin.
H.T. 50
4.6. Bütünşehir Yapılanmasının Malatya Burgurlu Köyü Üzerindeki Etkileri
…Aşağıda annem,
Nehrin hatırasında çay bardaklarını yıkıyordu. Şehir görünüyordu:
Büyüyen çimento, demir, taş geometrisi Güvercin taşımayan yüzlerce otobüs… (Sepehri, 2006: 14).
Bulgurlu köyü bulunduğu konum açısından kent merkezine yakın bir köydür. Köy kent arası mesafe kimi zaman eşeklerle, atlarla ve kimi zamanda yürüyerek gidip gelebilecekleri kadar yakındır. Bu açıdan Bütünşehir dönüşüm sürecinden ve kentsel dokunun genişleme ağı içinde kalması açısından en çok etkilenen köy olmuştur.
137
Geniş tarım arazilerine sahip olan ve Malatya kenti için önemli kayısı üretimi sağlayan bir köy olarak Bulgurlu, şehirleşme süreciyle beraber tarım arazilerini kaybetmekte; kentsel konut, sosyal tesis gibi yatırımlara açılmaktadır. Köyün yaşam alanı ile tarımsal arazinin bulunduğu alan bir birinden ayrılmaktadır. Bu ayrılık Bütünşehirleşmeden etkilenme biçimini de farklılaştırmaktadır. Bu bakımdan süreç iki yönüyle ele alınmalıdır. Bunlardan ilki köyün ana yol üzerindeki tarım arazilerinin tarım dışı alanlara açılmasıdır. Mevcut koşullarda Bütünşehir olmadan öncede etkiye açık olması kent arazisi statüsüne dönüşmesiyle hızlanmıştır. Son beş yıl içinde arazi satışları artış göstermiş ve arazi değerlenmiştir. Köyün sosyal tesis, apartmanlaşma ve gerek tarımsal gerekse de tarım dışı üretim tesisleri için seçilen bir köy olmuştur.
Tarım arazilerinin sermaye hareketlerinden etkilenme sürecinin hızı henüz köyün yaşam alanına taşınmamış olsa da köyün yerleşim yeri köy formasyonun taşıdığı özellikleri kısmen yitirmiştir. Yıllar içinde apartmanlaşma ve konforlu yazlık evlerle köy dönüşüme uğramıştır. Hayvancılığın oldukça azalması evlerin yanında bulunan ahırları sadece kışlık ürünlerin depolandığı bir alana dönüştürürken everin içyapıları kentsel konutlara oldukça benzemeye başlamıştır. Köyün Bütünşehirle beraber kentte gidiş gelişinde yaşanan sıklık köyün üretim ve tüketim alışkanlıklarını etkilemiştir. İhtiyaçlarını köyden karşılamak yerine kent merkezine gitmek köylü için hem kolay hem de daha çekici gelmektedir. Üretim süreçlerinin (özellikle sebze, meyve, süt ve süt ürünleri) zorluklarına katlanmadan elde etmektedirler. Fakat bu durum köylülerin gelir durumuna göre farklılaşmaktadır. Kentsel tüketim ürünlerine ulaşım için gerekli maddi koşulları olmayan köylüler ise bu süreçte yaşam zorlukları ile karşı karıya kalmaktadır.
138