“Antitüberküloz İlaç Direnci Laboratuvar Sürveyans Ağı” Ulusal Tüberküloz Referans Laboratuvarı koordinasyonunda birbirine karşı sorumlu farklı düzey ve işlevlerdeki tüberküloz laboratuvarlarından oluşmaktadır (Şekil 2). TB birimleri de bu ağ yapısında temsiliyetin ve epidemiyolojik verinin sağlanması açısından paydaştır.
Şekil 2. Antitüberküloz İlaç Direnci Laboratuvar Sürveyans Ağı yapısı
*Düzey III TB laboratuvarlarının bir kısmı ihtiyaca göre UTRL tarafından Düzey I ve II laboratuvarların DKD, yerinde değerlendirme ziyareti (YDZ) ve eğitim çalışmaları ve Düzey III laboratuvarların İDT kontrolü için yetkilendirilebilir.
Çalışma basamakları;
1. Epidemiyolojik verinin sağlanması a. TB hasta kaydı
b. Kayıt bildirimi
2. Bölge temsiliyetinin sağlanması a. TB kuşkulu hasta örnek alımı b. Tüm örneklere kültür yapılması c. Tüm izolatlara İDT yapılması
d. RIF dirençli izolatların UTRL’ye yollanması 3. Laboratuvar kalite güvence sisteminin sağlanması
a. İDT’lerin kontrolü
b. Dış Kalite Değerlendirme
c. Yerinde Değerlendirme Ziyareti d. Eğitim
4. Sürveyans faaliyetlerinin takibi a. Koordinasyon
b. Faaliyetlerin değerlendirilmesi basamaklarından oluşmaktadır.
Ulusal Tüberküloz Referans Laboratuvarı (İDT kontrolü, DKD, YDZ, Eğitim)
Düzey III TB Laboratuvarı*
(İDT kontrolü, DKD)
Düzey III TB Laboratuvarı*
(YDZ, Eğitim)
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları Sayfa 9 / 20 Tüberküloz / Sürveyans Rehberi / Belge no:UTTR-9 / Sürüm: 1.1 / 01.01.2014
1. Epidemiyolojik verinin sağlanması
a. TB hasta kaydı
Ölüm vakaları dahil TB hasta kayıtlarının düzenli olarak tutulması ve UTRL’ye bildirilmesi (Şekil 3)
Sorumlu;
İl TB Koordinatörleri İl TB Birimleri
b. Kayıt bildirimi
Ölüm vakaları dahil TB hasta kayıtlarının düzenli olarak tutulması ve UTRL’ye bildirilmesi
Sorumlu;
İl TB Koordinatörleri İl TB Birimleri
2. Temsiliyetin sağlanması
a. TB kuşkulu hastadan örnek alınması (Şekil 3)
Her akciğer tüberkülozu şüpheli hastaya ait en az iki balgam
örneğininin uygun şartlarda alınması, yayma ve/veya kültür çalışılmak üzere örneğin alınmasını takip eden en geç 72 saat içerisinde ilgili Bölge TB Laboratuvarına yollaması ve sonuçlarını takip etmesi
Örnek yollarken paketleme ve gönderim yönergesine uyulması (bkz.
UTTR-2. Örnek Paketleme ve Gönderim Yönergesi) Sorumlu;
İl TB Birimleri
Düzey I TB laboratuvarları
b. Tüm örneklere kültür yapılması (Şekil 3)
Tüberküloz şüpheli hastalara ait tüm örneklere yayma yapılması, tercihan tüm örneklere, mümkün değilse yayma pozitif tüm örneklere kültür çalışılması
Sorumlu;
Düzey II ve III TB laboratuvarları
Kültür pozitif izolatların İDT çalışılmak üzere yetkili Düzey III laboratuvarına yollanması
İzolat ile birlikte izolat bilgilerinin yollanması
İzolat yollarken paketleme ve gönderim yönergesine uyulması (bkz.
UTTR-2. İzolat Paketleme ve Gönderim Yönergesi) Sorumlu;
Düzey II ve III TB laboratuvarları
Sayfa 10 / 20 Ulusal Mikrobiyoloji Standartları 01.01.2014/ Sürüm: 1.1 / Belge no: UTTR-9 / Sürveyans Rehberi / Tüberküloz Şekil 3. Antitüberküloz İlaç Direnci Laboratuvar Sürveyans Ağı örnek / izolat işlem algoritması
Tüberküloz Şüpheli Klinik Örnek
Birinci Seçenek İlaç Duyarlılık Testi yapılır veya yapılmak üzere Düzey III laboratuvara yollanır
(bkz. Bölüm-7 İlaç Duyarlılık Testi)
Sonuçlar Raporlanır Raporlanır
TDM
MTBC Klinik anlamlılığa göre tür tanımlaması yapılır ARB boyama yapılır
(bkz. Bölüm-3 Mikroskopi)
Negatif Pozitif
Raporlanır
Kültür için ekim yapılır (bkz. Bölüm-4 Kültür) Örnek işlenir / işlenmek üzere Düzey II veya 3 laboratuvara yollanır
(bkz. Bölüm-2 Örnek Yönetimi) İşlenmiş Örnek
Tür tayini yapılır / yapılmak üzere Düzey III laboratuvara yollanır (bkz. Bölüm-5 Tür Tayini)
Negatif Pozitif
Raporlanır
Rifampisin duyarlı izolat
İzolat İkinci Seçenek İlaç Duyarlılık Testi çalışılmak üzere UTRL’ye yollanır
Rifampisin dirençli izolat
İDT sonuçları,
Laboratuvar Sürveyans Sistemine girilir Katılımcı Laboratuvar Veri göndermeye Yetkili Laboratuvar
İDT sonuçları,
Laboratuvar Sürveyans Sistemine girilir İzolat İDT kontrolü
yapılmak üzere UTRL’ye yollanır
İDT kontrolü ve
İkinci Seçenek İlaç Duyarlılık Testi yapılır
Sonuçlar Raporlanır
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları Sayfa 11 / 20 Tüberküloz / Sürveyans Rehberi / Belge no:UTTR-9 / Sürüm: 1.1 / 01.01.2014
c. Tüm kültür pozitif M. tuberculosis kompleks izolatlara İDT yapılması (Şekil 3)
Her hastaya ait en az bir üremiş kültüre tür tayini yapılması
M. tuberculosis kompleks olarak tanımlanan her hastaya ait en az bir izolata İDT yapılması
Tedaviye yanıtsızlık veya direnç gelişimi düşünülen vakalara tekrar İDT yapılması
İDT yapılan izolatların İDT kontrolünün yapılması için UTRL veya yetkili İDT kontrol laboratuvarına yollanması
İzolat ile birlikte izolat bilgilerinin yollanması
İzolat yollarken paketleme ve gönderim yönergesine uyulması (bkz.
UTTR-2. İzolat Paketleme ve Gönderim Yönergesi)
Her hastaya ait en az bir izolatın saklanması Sorumlu;
Düzey III TB laboratuvarları
d. Rifampisin dirençli izolatlara ikinci seçenek İDT yapılması
Rifampisin dirençli tüm izolatların ikinci seçenek ilaç duyarlılık testi çalışılmak üzere UTRL’ye yollanması
Sorumlu;
Düzey III TB laboratuvarları
Rifampisin dirençli tüm izolatlara ikinci seçenek ilaç duyarlılık testi yapılması
Sorumlu;
UTRL
3. Laboratuvar kalite güvence sisteminin sağlanması
a. İDT’lerin kontrolü
İzolatların hem genetik hem de fenotipik test ile İDT’sinin yapılması
Sonuçların karşılaştırılması
Sonuçların izolat gönderen laboratuvarave İl TB koordinatörlüğüne gecikmeden bildirilmesi
Uyumsuz sonuçların UTRL’de yeniden değerlendirilmesi, gerekli ileri analizlerin yapılması ve ihtiyaç halinde Supranasyonel Referans Laboratuvarına yollanması
Rifampisin dirençli izolatların saklanması Sorumlu;
UTRL
İDT kontrolü yetkili Düzey III laboratuvarı
Sayfa 12 / 20 Ulusal Mikrobiyoloji Standartları 01.01.2014/ Sürüm: 1.1 / Belge no: UTTR-9 / Sürveyans Rehberi / Tüberküloz
b. Dış Kalite Değerlendirme
DKD katılımın organizasyonu
Düzey II laboratuvarlara yılda bir kez mikroskopi ve kültür panellerinin uygulanması
Düzey III laboratuvarlara yılda bir kez mikroskopi, kültür, tür tayini ve ilaç duyarlılık test panellerinin uygulanması
Panel sonuçların analiz edilerek laboratuvar performanslarının değerlendirilmesi
Panel sonuçlarının gizlilik ilkesi ile sadece katılımcı laboratuvar ile paylaşılması
Sorumlu;
UTRL
Düzey I laboratuvarlara yılda bir kez mikroskopi panellerinin uygulanması
Panel sonuçların analiz edilerek laboratuvar performanslarının değerlendirilmesi
Panel sonuçlarının gizlilik ilkesi ile sadece katılımcı laboratuvar ve UTRL ile paylaşılması
Sorumlu;
DKD yetkili Düzey III laboratuvar c. Yerinde Değerlendirme Ziyareti
Yerinde değerlendirme ziyaret ekiplerinin oluşturulması
Ziyaretlerin koordinasyonunun yapılması
Laboratuvarlar değerlendirme aracı ile laboratuvarın değerlendirilmesi, geliştirilmesi gereken yönlerin ve gelişimlerin analiz edilmesi ve
düzeltici önerilerde bulunulması Sorumlu;
UTRL
Laboratuvarlar değerlendirme aracı ile laboratuvarın değerlendirilmesi, geliştirilmesi gereken yönlerin ve gelişimlerin analiz edilmesi ve
düzeltici önerilerde bulunulması Sorumlu;
Yerinde Değerlendirme Ziyareti yetkili Düzey III laboratuvar uzmanı d. Eğitim
5 günlük uygulamalı TB eğitim materyalinin hazırlanması
Standart materyal ile TB eğitici eğitimlerinin yapılması
Bölgesel eğitim gruplarının oluşturulması
Eğitimlerin koordinasyonun yapılması
Yılda en az bir kez Düzey I, iki kez Düzey II ve 3 laboratuvarı teknik personeline yönelik, bir kez de uzman eğitimi verilmesi
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları Sayfa 13 / 20 Tüberküloz / Sürveyans Rehberi / Belge no:UTTR-9 / Sürüm: 1.1 / 01.01.2014
Proje Koordinasyon Ekibi:
Bulaşıcı Hastalıklar Kontrol Programı Başkan Yardımcısı
Mikrobiyoloji Referans
Laboratuvarları Daire Başkanı
Tüberküloz Daire Başkanı
Halk Sağlığı Laboratuvarları Daire Başkanı
Klinik Danışman
Teknik Danışman
UTRL Sürveyans Sorumlusu
UTRL DKD Sorumlusu
UTRL Eğitim Sorumlusu
UTRL Yerinde Değerlendirme Ziyareti Sorumlusu
Epidemiyolojik Veri Sorumlusu
İl TB Koordinatörü Temsilcisi
İl TB Birimi Temsilcisi
Göğüs Hastalıkları Hastanesi Laboratuvar Temsilcisi personeline yönelik, bir kez de uzman eğitimi verilmesi
Sorumlu;
Bölge eğitim grubu
4. Sürveyans faaliyetlerinin takibi
a. Koordinasyon
‘Antitüberküloz İlaç Direnci Laboratuvar Sürveyans Ağı’na dahil laboratuvarların ve İl TB koordinatörlerinin koordinasyonunun sağlanması
Örnek ve veri akışının koordinasyonunun sağlanması, eksikliklerin kontrolü ve geri bildirim verilmesi
Paydaşlar ile koordinasyonun sağlanması
Proje koordinasyon ekibi toplantılarının organize edilmesi Sorumlu;
UTRL
b. Faaliyetlerin değerlendirilmesi
Laboratuvar ve epidemiyolojik verilerin eşleştirilmesi
Faaliyet raporunun hazırlanması
Geliştirilmesi gereken yönlerin belirlenmesi
Geliştirmeye yönelik önerilerde bulunulması Sorumlu;
UTRL
Proje Ekibi çalışmalarının takibi ve yönlendirilmesi
6-12 aylık aralıklarla değerlendirme toplantıları yapılması
Geliştirmesi gereken noktaların tespiti ve giderilmesine yönelik önlemlerin alınması
Paydaşlara çalışmalara ilişkin bilgi notu hazırlanması
Sorumlu;
Proje Koordinasyon Ekibi
Sayfa 14 / 20 Ulusal Mikrobiyoloji Standartları 01.01.2014/ Sürüm: 1.1 / Belge no: UTTR-9 / Sürveyans Rehberi / Tüberküloz