Hazırlayan Birim Tüberküloz Tanı Standartları Çalışma Grubu Onaylayan Birim Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Kategori Tüberküloz
Bölüm Sürveyans Rehberi
Standart No UTTR-9
Sürüm No 1.1
Onay tarihi 01.01.2014
Geçerlilik tarihi 01.01.2016 Sürüm no Tarih Değişiklik
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları Sayfa 1 / 20 Tüberküloz / Sürveyans Rehberi / Belge no:UTTR-9 / Sürüm: 1.1 / 01.01.2014
İÇİNDEKİLER
KAPSAM VE AMAÇ ... 2
“SÜRVEYANS AĞI”NA KATILIM ... 7
“SÜRVEYANS AĞI”ÇALIŞMA PLANI ... 8
“SÜRVEYANS AĞI”NA KATILIM BELGELERİ ... 14 EKLER ... 16 Ek-1 Antitüberküloz İlaç Direnci Laboratuvar Sürveyans Ağı –
Katılım Protokolü ... 16 Ek-2 Antitüberküloz İlaç Direnci Laboratuvar Sürveyans Ağı –
Katılım belgesi ... 17 Ek-3 Antitüberküloz İlaç Direnci Laboratuvar Sürveyans Ağı –
Katılım ve yetki belgesi ... 17 Ek-4 Antitüberküloz İlaç Direnci Laboratuvar Sürveyans Ağı –
Yetki belgesi ... 18
KAYNAKLAR ... 18
Sayfa 2 / 20 Ulusal Mikrobiyoloji Standartları 01.01.2014/ Sürüm: 1.1 / Belge no: UTTR-9 / Sürveyans Rehberi / Tüberküloz
B
“İlmini paylaşmaktan sakınmayanlara...”
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları Sayfa 3 / 20 Tüberküloz / Sürveyans Rehberi / Belge no:UTTR-9 / Sürüm: 1.1 / 01.01.2014
Hedef;
Bölge temsiliyetinin sağlanması
Epidemiyolojik veri ile laboratuvar verisinin eşleştirilmesi
Laboratuvar kalite güvence sisteminin sağlanmasıdır.
Kapsam ve Amaç
Ülke genelinde kalite güvence sistemine dayalı antitüberküloz ilaç direnci dağılımını, ilaca dirençli tüberküloz olgularının seyri ve direnç yükünü belirlemek ve laboratuvarların kapasitelerini izlemek ve geliştirilmesine katkıda bulunmak amacıyla ‘Antitüberküloz İlaç Direnci Laboratuvar Sürveyans Ağı’nın kurulması gerekmektedir.
Amaç;
‘Antitüberküloz İlaç Direnci Laboratuvar Sürveyans Ağı’nın kurulması ve tüm ülke genelinde yaygınlaştırılmasıdır.
İlaç direncini izlemek için 1994 yılında DSÖ, Antitüberküloz İlaç Direnci Laboratuvar Sürveyansı çalışmalarını üç temel prensibe dayandırarak başlattı:
Temsiliyet; sürveyans bir çoğrafi bölgedeki tüm olguları temsil etmeli,
Epidemiyolojik veri; olguların antitüberküloz tedavi öyküsü bilinmeli
Kalite güvence sistemi; laboratuvar çalışmalarının doğruluğundan kalite güvence sistemi ile emin olunmalıdır.
Kalite güvence sistemi iki ayrı yöntemle değerlendirilmektedir.
Panel testler ile laboratuvarın dış kalite değerlendirmesi,
İlaç duyarlılık testlerinin referans laboratuvarında kontrol edilmesidir.
Bu üç bileşen bileşen, laboratuvar sürveyansının temelini teşkil ettiğinden ve bu bileşenler sağlanamadığında laboratuvar verileri kabul görmediğinden
‘Antitüberküloz İlaç Direnci
Laboratuvar Sürveyans Ağı’ kurulum çalışmaları üç temel hedefe
dayandırılmıştır.
Çoklu İlaca Dirençli Tüberküloz eğiliminin izlenmesinde ve muhtemel bir salgının belirlenmesinde en güvenilir yöntem, laboratuvara dayalı sınıf A devamlı sürveyans verisinin takibidir.
Sınıf A sürveyans verisi (bölge temsiliyeti);
Bölgenin tüm akciğer tüberkülozu vakalarının %50’sinde kültür pozitifliği
Kültür pozitiflerin %75’inin ilaç duyarlılık testi sonuçlarının varlığı olarak tanımlanmaktadır.
Sayfa 4 / 20 Ulusal Mikrobiyoloji Standartları 01.01.2014/ Sürüm: 1.1 / Belge no: UTTR-9 / Sürveyans Rehberi / Tüberküloz
Bölge temsiliyetinin sağlanması ve epidemiyolojik veriler ile laboratuvar verilerinin eşleştirilmesi hedeflerine ulaşma esas olarak, il TB birimleri ile işbirliği ile sağlanmaktadır.
Tüberküloz laboratuvarlarının bu hedefleri sağlamadaki rolleri ise;
Bölge temsiliyetinin sağlanması için tüberküloz şüpheli örneklerin hepsine mikroskopi ve kültür yapmaları, kültür pozitiflere de İDT yapmaları ve
Laboratuvar kalite güvence sistemini sağlamalarıdır (Şekil 1).
Şekil 1. Laboratuvar bazlı hedef ağacı
Kapsam; Tüberküloz tanısı yapan tüm tıbbi laboratuvarlar istenen kriterleri sağlamaları koşulu ile sürveyans kapsamında yer almaktadır.
Sadece mikroskopi yapan Düzey I tüberküloz tanı laboratuvarları
Mikroskopi ve kültür yapan Düzey II tüberküloz tanı laboratuvarları
Ek olarak İDT yapan Düzey III tüberküloz tanı laboratuvarları
2012’de Tüberküloz Daire Başkanlığı tarafından gerçekleştirilen laboratuvar anketi sonuçlarına göre Türkiye’deki tüberküloz laboratuvarlarının dağılımı aşağıda verilmiştir. Tüberküloz tanısı yapan toplam 386 laboratuvar;
Sadece mikroskopi yapan;
154 Düzey I laboratuvar
Mikroskopi ve kültür yapan;
156 konvansiyonel kültür 81 sıvı kültür
Toplam 157 Düzey II laboratuvar
Amaç
Hedef
Göstergeler Çıktılar
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları Sayfa 5 / 20 Tüberküloz / Sürveyans Rehberi / Belge no:UTTR-9 / Sürüm: 1.1 / 01.01.2014
13’ü bölge TB laboratuvarı*
4’ü göğüs hastalıkları hastanesi
Mikroskopi, kültür, tür tayini ve İDT yapan;
75 Düzey III laboratuvarı 9’u bölge TB laboratuvarı*
7’si göğüs hastalıkları hastanesi
*4 göğüs hastalıkları hastanesi (Tablo 1), aynı zamanda bölge TB laboratuvarı (Tablo 2) olarak da hizmet vermektedir.
Tablo 1. Göğüs hastalıkları hastanesi tüberküloz laboratuvarlarının dağılımı
İl Kurum Adı İDT Bölge olarak çalışıyor mu?
1 Ankara Atatürk GHH √
2 Balıkesir Balıkesir GHH √ √
3 Bursa Prof. Dr. Türkan Akyol GHH √ √
4 Çorum Çorum GHH -
5 Giresun Dr. Ali Menekşe GHH -
6 İstanbul Süreyyapaşa GHH √ √
7 İstanbul Yedikule GHH √
8 İzmir Dr. Suat Seren GHH √
9 Kayseri Naci Yazgan GHH √ √
10 Samsun Samsun GHH √
11 Zonguldak Uzun Mehmet GHH -
Sayfa 6 / 20 Ulusal Mikrobiyoloji Standartları 01.01.2014/ Sürüm: 1.1 / Belge no: UTTR-9 / Sürveyans Rehberi / Tüberküloz Tablo 2. Bölge tüberküloz laboratuvarlarının dağılımı (n=22)
Bölge Tüberküloz
Laboratuvarları Materyal Gönderen İller Hizmeti veren kurum İDT
1 Adana BTL Adana, Adıyaman, Osmaniye, Hatay, Gaziantep, Kilis, Kahramanmaraş,
Mersin Çukurova Üniv. Tropikal HUM √
2 Ankara BTL Ankara, Çankırı, Kırşehir, Nevşehir,
Niğde, Kırıkkale, Aksaray, Yozgat Ankara Halk Sağlığı Laboratuvarı
Çanakkale Onsekiz Mart ÜTF
√
5 Çorum BTL Çorum Merkez VSD
6 Denizli BTL Denizli Denizli VSD √
7 Diyarbakır BTL Diyarbakır, Mardin, Batman, Şırnak,
Şanlıurfa, Siirt Merkez 1 Nolu VSD / HSL
8 Elazığ BTL Elazığ, Bingöl, Muş, Malatya, Tunceli Elazığ VSD / HSL 9 Erzurum BTL Erzurum, Erzincan, Ağrı, Iğdır, Kars,
Ardahan Erzurum VSD / HSL
10 Eskişehir BTL Eskişehir, Afyon, Kütahya Eskişehir VSD 11 İstanbul-Bakırköy
BTL İstanbul İstanbulHalk Sağlığı
Laboratuvarı √
12 İstanbul-Taksim
BTL İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ İstanbul VSD Derneği √ 13 İzmir BTL İzmir, Aydın, Manisa, Muğla, Uşak Kahramanlar VSD / İzmir HSL
14 Kastamonu BTL Kastamonu Kastamonu VSD
15 Kayseri BTL Kayseri N. Naci Yazgan GHH √
16 Kocaeli BTL Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu Kocaeli VSD / HSL √
17 Konya BTL Konya, Karaman Selçuk Üniv. Meram TF √
18 Samsun BTL Samsun, Amasya, Ordu, Sinop Samsun Merkez VSD / HSL
19 Sivas BTL Sivas, Tokat Sivas VSD
20 Trabzon BTL Trabzon, Giresun, Gümüşhane, Rize,
Bayburt, Artvin Trabzon VSD
21 Van BTL Van, Bitlis, Hakkâri Van VSD / HSL
22 Zonguldak BTL Zonguldak, Bartın, Karabük Zonguldak VSD
*22 BTL tanımlanmış olmasına rağmen bu hizmet 26 laboratuvar tarafından yürütülmektedir.
BTL’lerin kurum tipine göre dağılımı;
16 halk sağlığı laboratuvarı / dispanser
4 göğüs hastalıkları hastanesi
4 üniversite hastanesi
1 dernek dispanseri
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları Sayfa 7 / 20 Tüberküloz / Sürveyans Rehberi / Belge no:UTTR-9 / Sürüm: 1.1 / 01.01.2014