Belirli süreli sözleşmenin süresinin sona ermesi ile sözleşme kendiliğinden sona erecektir. Ancak taraflar sözleşme devam ederken, süre dolduktan sonra da iş ilişkisini devam ettirecekleri yönünde anlaşma yapabilirler. Bu yönde bir kararlaştırma bulunması halinde, sözleşmenin süresi sona erdiğinde, objektif nedenlerden birinin varlığı şartıyla yeni bir belirli süreli sözleşme yapabilecekleri gibi, objektif neden bulunmuyor ise yeni bir belirsiz süreli iş sözleşmesi de yapabilirler.
Belirli süreli iş sözleşmesinin süresinin sona ermesi ile sözleşme kendiliğinden sona erdikten sonra da taraflar objektif nedenin bulunması halinde yeni bir belirli süreli iş sözleşmesi, objektif nedenin bulunmaması halinde ise yeni bir belirsiz süreli iş sözleşmesi yapabilirler.
Tarafların sürenin sona ermesinden önce veya süre sona erdikten sonra, sözleşmenin devam edeceğine ilişkin bir kararlaştırma yapmamaları ancak süre sona
573
MOLLAMAHMUTOĞLU/ASTARLI/BAYSAL, s. 1106; SÜZEK, s. 772; BAŞTERZİ, s. 138 (belirli süreli).
143 erdikten sonra fiilen iş ilişkisini sürdürmeleri halinde sözleşmenin akıbeti TBK’nin 430. maddesinde düzenlenmiştir. Maddeye göre; sürenin sona ermesine rağmen çalışmaya devam edilmesi halinde sözleşme belirsiz süreli iş sözleşmesine dönüşecektir. Ancak esaslı nedenlerin bulunması halinde üst üste belirli süreli iş sözleşmesi yapılabileceği düzenlenmiştir. Bu madde uyarınca sözleşmenin süresinin dolmasına rağmen tarafların yeni bir sözleşme yapmayarak örtülü olarak çalışmaya devam etmesi halinde sözleşme belirsiz süreli iş sözleşmesine dönüşecektir. Bu dönüşme geçmişe etkili olarak yani sözleşmenin en başından itibaren değil, belirli süreli iş sözleşmesi sona erdikten sonra geçerli olacaktır.574
Sürenin sona ermesine rağmen tarafların çalışmaya devam etmesi halinde sözleşmenin belirsiz süreli iş sözleşmesine dönüşmesi için tarafların fiilen çalışmayı durdurmaması ve sözleşmenin devam etmesine yönelik iradeleri bulunmalıdır.575
Bu irade örtülü olarak açıklanan bir iradedir.576
Sözleşmenin belirsiz süreli sözleşmeye dönüşmesi için işçinin ve işverenin fiilen çalışırken ifa ettikleri edimler, sözleşmenin süresi dolmadan önce ifa ettikleri edimlerle aynı olmalıdır577 aksi halde yeni bir sözleşmenin varlığı söz konusu olur. Süresi sona eren belirli süreli sözleşmenin belirsiz süreli sözleşmeye dönüşmesi halinde yeni bir sözleşmeden bahsedilmeyecek, süre koşulu dışında tüm koşulları aynen devam edecektir.578 Ancak taraflar sürenin sona ermesi durumunda çalışmaya devam ederek yeni bir belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesi yapabilirler. Sözleşmenin yeni bir sözleşme olarak kabul edilebilmesi için izin, ücret gibi unsurlarının farklı olması tek başına yetmeyecek, işçinin ifa edeceği işin değişmesi gibi esaslı farklılıklar gerekecektir.579
Bir görüşe göre ise belirli süreli sözleşme sürenin dolması ile sona ermiştir ve dönüştüğü belirsiz süreli sözleşme yeni bir sözleşmedir.580
574 SOYER Polat, “Hizmet Sözleşmesinin Sona Ermesine İlişkin “Yeni” Türk borçlar Kanunu
Hükümleri ve İş Hukuku Bakımından Önemi”, Sicil, S.22, İstanbul 2009, s. 13.
575
ALPAGUT, s. 166 (belirli süreli); BÜLBÜL, s. 339.
576 ALPAGUT, s. 167 (belirli süreli). 577 BÜLBÜL, s. 339.
578 SOYER, s. 13 (sona erme); BÜLBÜL, s. 339; ALPAGUT, s. 167 (belirli süreli). 579
SOYER, s. 13 (sona erme).
144 TBK, tarafların susmasını ve örtülü olarak çalışmaya devam etmelerini sözleşmenin belirsiz süreli sözleşmeye dönüşmesi sonucuna bağlamıştır. Sözleşmenin belirsiz süreli olarak devam etmesini istemeyen taraflar; ister süre sona ermeden ister süre sona erdiği anda sözleşmenin sona erdiğini ve sözleşmeyi devam ettirme iradelerinin olmadığını açıklamaları halinde sözleşme sona erecektir.581 Açıkça irade beyanında bulunmaksızın işverenin işçiye iş vermemesi veya işçinin verilen işi ifa etmemesi, çalışmayı durdurması da sözleşmeyi devam ettirmeme iradesinin örtülü olarak açıklanması anlamına gelecektir.582
Deniz İş Kanunu’nda gemiadamları ile yapılacak sözleşmenin belirli bir süre ile sınırlı olarak yapılabileceği gibi bir sefer için de yapılabileceği düzenlenmiştir. Kanunun 8. maddesinde, belirli bir sefer için yapılmış sözleşmelerin, sefer sonunda işveren vekilinin de muvafakatiyle gemiadamının yeni bir sefere çıkması halinde sözleşmenin süresinin bu sefer süresince uzatılmış sayılacağı düzenlenmiştir. Bu maddede TBK’de öngörülen sözleşmenin belirsiz süreli iş sözleşmesine dönüşmesi değil, sözleşmenin süresinin uzatılması sonucuna varılmıştır. Aynı maddenin 2. fıkrasında ise belirli süre için yapılan sözleşmenin süresinin sona ermesi halinde işverenin de muvafakatiyle gemiadamının çalışmaya devam etmesi halinde sözleşmenin aynı süre için uzatılmış sayılacağı kabul edilmiştir. Deniz İş Kanunu, tarafların örtülü olarak çalışmaya devam etmesi halinde sözleşmenin belirsiz süreli sözleşmeye dönüşeceğini değil, sözleşmenin süresinin uzatılacağını kabul etmiş, ayrıca sözleşmenin ne kadar süre ile uzatılacağını da ayrıca bu maddede düzenlemiştir. Bu kanuni düzenlemenin varlığı nedeniyle gemiadamları ile yapılan sözleşmelere TBK değil Deniz İş Kanunu’nun 8. maddesi uygulanacaktır.
II. BELİRLİ SÜRELİ SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNİN BİLDİRİM ŞARTINA BAĞLANMASI
Belirli süreli iş sözleşmesi kural olarak sürenin dolması ile kendiliğinden sona erer. Ancak TBK’nin 430. maddesinin 3. fıkrasında on yıldan uzun süreli
581
ALPAGUT, s. 168 (belirli süreli).
145 sözleşmelerin sona erdirilebilmesi için taraflara altı aylık ihbar süresi tanınmıştır. Yani on yıldan uzun süren belirli süreli iş sözleşmesi kendiliğinden sona ermeyecek, altı aylık fesih bildirimi ile sona erdirilebilecektir. Bununla birlikte TBK 430. maddesinin 4. fıkrasında tarafların sözleşmenin fesih bildirimiyle sona ereceğini kararlaştırabilecekleri, iki tarafın da fesih bildiriminde bulunmamasıyla sözleşmenin belirsiz süreli sözleşmeye dönüşeceği düzenlenmiştir.
Taraflar sözleşmenin sona ermesi için belirli bir tarih öngörmüşlerse ve bu tarihten önceki herhangi bir zamanda sözleşmenin fesih ile sona erdirilebileceğine karar vermişlerse bu durumda azami süreli iş sözleşmesi söz konusu olacaktır. TBK’nin bu maddesi azami süreli iş sözleşmelerini kapsamamaktadır.583
Kaldı ki azami süreli iş sözleşmelerinin belirlenen süreden önceki herhangi bir sürede feshedilebilmesi, belirli süreli kabul edilmesine engel olduğundan, belirsiz süreli olarak kabul edilmesi halinde zaten süreli fesih ile sona erdirilebilecektir.
TBK’nin 430. maddesi, objektif koşulların varlığı halinde belirli süreli olarak kararlaştırılan ancak yenilenme ihtimali olan sözleşmeler ile ilgili yapılmış bir düzenlemedir. Belirli süreli olarak yapılan sözleşme ile taraflara, sözleşmenin kararlaştırılan tarihte sona ereceğine, belirli süreli olarak yenilenmeyeceğine yönelik bir bildirim yükümlülüğü getirilebilir.584
Taraflarca sözleşmenin sona ereceğine dair bildirim yapılmaması halinde sözleşme belirsiz süreli sözleşmeye dönüşecektir.