Söyleyim Bayburt'un Vasfı Halini

Türkünün tamamı Bayburt iline ait pek çok özellikten bahsetmiştir. Bayburt’a olan sevgiyi anlatmaktadır. Bülbüllerinin ötüşünden, gençlerinden, imarına, meşhur kalesinde taştan binalarına, orada yaşayan nüfusuna, bağından bahçesinden dağına

kadar her şeyi tek tek anlatılmış ve övülmüştür. Aslında baktığımızda incelediğimiz tüm Bayburt türkülerini beş kıtada anlatıvermiştir. Türküye şehrengizdir, denilebilir.

3.5.39. Vardım Ki Yurdundan Ayağ Göçürmüş

Türkü bir saldırı sonucu terk edilmiş bir yeri hayretle anlatmaktadır. Ağıt niteliğinde olan türkü insanların otağlarını bırakıp kaçamak zorunda kaldıklarını gözler önüne sermektedir. Bu kaçan insanların acıları ağıta dökülmüştür. Etrafa saçılmış içeceklerden de anlaşıldığı üzere vahşice bir saldırı olduğu aşikârdır. Şair Zihni son kıtada zamandan yakınır, ondan şikâyet eder. Bülbülün, gülün ve sümbülün ağladığına şahit olan şair terk edilenlere ve terk etmek zorunda kalanlara yanmaktadır. Acı, hüzün ve ayrılığın derinlerden gelen bir sızı ile verildiği türkü koşma gibi yazılan bir ağıttır. Bayburt’un ağıtı; evini, barkını terk ettirilenlerin, çocukların ağıtıdır (Köprülü 2004, 475).

3.5.40. Yılan İnceden Öter

Bu türküde yılan olarak kabul ettiği cilveli sevgilidir. Sevilen oynamasıyla ve cilveleriyle aşığın aklını başından alır. Sevenlerin kavuşmasından sonra sonunda bir temennide bulunarak geride kalanlara nasip olmasını diler. Şair benzetmeler ve redif ve kafiyeler yoluyla ahengi sağlamıştır. Böylece türküye canlılık katmıştır.

SONUÇ

Ortaya çıktıkları yerin hayat koşullarını, oluştukları zamanın yaşam şeklini veren kısacası hayatın hemen hemen her yönünden parçalar sunan türküler kültürel değerlerin yapı taşlarını oluşturmaktadır. Türküler yaşanmışlıklar üzerine söylenmiştir. Acıyı, hüznü, kederi; heyecanları ve sevinçleri genç bir kızın çeyizini işler gibi işlenmişlerdir. O kadar samimi o kadar kusursuz bir işleme. Samimiyetin sembolü olan türkülerde yapmacıklık yer almaz. Türküler fazlaca duygu yoğunluğu ile dile getirilmişlerdir. Ruhun nazıdır türkü, narin bir sevgilinin nazı kadar sevdayla dolu; bir güzelin sevdası oluverirler arada, bazen de vatan sevdasının dillerden dökülen ak pak nameleridir.

Bayburt ve Muş illeri derin bir geçmişle tarihi değerleri açısından izler taşıyarak birçok medeniyete yataklık yapmışlardır. Bu tezde tarihten derin izler taşıyan iki güzel ilin TRT repertuvarında kayıtlı bulunan türküleri şekil ve muhtevası bakımından ele alınmıştır.

Bayburt ve Muş yöresine ait TRT repertuvarında bulunan kıymeti türkülerin hikâyeleri, ele alınış biçimleri, yüreklere işlenen eşsiz- kendine has söz öbekleriyle adeta insanı kendi zamanlarına taşıyan birer parçadır. Bu türküler insanın ruhunu okşayan bir ahenk, her duyguyu paylaşan bir eldir.

Türkülerde halkın değerlerini, inançlarını, dillerini hatta o derin coğrafyalarını zamanın tarihsel bilgileri görülmektedir. Tarihe de katkıda bulunan bu değerli dizeler aynı zamanda dilin gelişmesine de katkıda bulunmuşlardır.

İncelenen tezde Muş ve Bayburt illerinin TRT repertuvarında bulunan türküleri bu yöreye ait özellikleri yansıtmaktadır. Türkülerde yörenin kültürel, tarihsel, coğrafi bütün yönlerini hemen hemen bulmak mümkündür. Muş ve Bayburt türküleri aynı zamanda bölgenin dil özelliklerini de yansıtmaktadır. Civarda kullanılan kalıp sözler, yöreye ait kelimeler türkülerle birlikte günümüze kadar gelmiş ve bundan sonra da kuşaklara aktarılmaya devam edilecektir. Bu türkülerde yalnızca Muş ve Bayburt illerinin değil Türkiye’ye ait pek çok hususa rastlanmıştır. Savaşlardan tutup aşklara kadar meydana gelen konular nağmelerle işlenmiştir. Yüreklerin her türlü duygusunu motifleriyle yansıtmışlardır.

Muş iline ait türküler üzerine yapılan çalışmada şu sonuçlara varılmıştır: • Türküler coğrafî ve kültürel hususlar ön plana alınarak söylenmiştir.

• Türkülerde tabiat öğelerinin yanında vatan sevgisine de sıkça değinilmiştir. • Muş türkülerinde yörenin ağız özelliklerine rastlanmıştır. Buna örnek olarak

potin (ayakkabı) ve balam (çocuk) kelimeleri gösterilebilir. • Yarım ve tam uyak çeşitleri sıkça kullanılmıştır.

• Türkülerde genellikle 7 ve 11’li hece ölçüleri kullanılmıştır.

• Teşbih ve teşhis sanatları hemen hemen her türküde yer almaktadır. • Muş Ovası türkülerde sıkça anlatılmıştır.

Bayburt iline ait türküler üzerine yapılan çalışmada şu sonuçlara varılmıştır:

• Türkülerde teşbih, teşhis ve mübalağa sanatları sıkça kullanılmıştır. • Türküler genellikle 7, 10 ve 11’li hece ölçülerine rastlanmıştır.

• Türkülerde zengin uyak, tam uyak ve yarım uyak çeşitleri kullanılmıştır.

• Yöreye ait kültürel özellikler türkülerde işlenmiştir. Düğün merasimi buna örnek olarak verilebilir.

• Türkülerde genellikle aşk ve vatan sevgisi konuları işlenmiştir.

Yapılan çalışmada Muş ve Bayburt iline ait TRT türkülerinde ortaya çıkan ortak sonuçları maddeleyecek olursak:

• Hem Muş iline hem de Bayburt iline ait TRT Repertuvarında yer alan türküler genel olarak aşk, askerlik, doğa, ayrılık, sitem ve vatan sevgisi gibi konulara rastlanmıştır.

• Türkülerin hikâyelerine pek rastlanmamış olup türküler genellikle anonimdir. • Türkülerde yarım uyak, tam uyak ve zengin uyak çeşitlerine sıkça yer

verilmiştir.

• Türkülerde ağırlıklı olarak teşbih, mübalağa, teşhis ve tekrir sanatlarına yer verilmiştir.

• Türküler genellikle yörede kullanılan ağız özelikleri ile dile getirilmiştir.

• Muş ve Bayburt türküleri genellikle dörtlük ile söylenmiş olsalar da ikilik üçlük hatta beşlik şeklinde de görmek mümkündür.

• Türkülerde aruz veznine rastlanmamıştır. Türküler genellikle 7, 10 ve 11’li hece ölçüsü ile dile getirilmişlerdir. Serbest ölçülü türküler de mevcuttur. • Türkülerde sembolik olarak hayvan, eşya, bitki vb. isimler bulunmaktadır. Bu

unsurlar genellikle teşbih ve teşhis sanatı kullanılarak türkülerde işlenmiştir. • Türkülerde sade ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır.

• Türkülerde ait oldukları illerin coğrafi ve kültürel özelliklerine sıkça rastlanmaktadır.

• Türkülerde kullanılan adlar şu şekilde tasnif edilmiştir: - İnsan Adları

- Müzik ve Düğün İle İlgili Adlar - Yiyecek ve İçecek Adları - Vücut Uzuvlarıyla İlgili Adlar - Giyim Adları

- Eşya Adları

- Akrabalık İle İlgili Adlar - Renk Adları

- Coğrafi Adlar

- Yer ve Mekân Adları - Mevsim ve İklim Adları - Hayvan Adları

- Bitki Adları -Gezegen Adları - Din İle İlgili Adlar

EKLER